وضعیت رشد علم و فناوری و رتبه علمی کشور خوب نیست/ اگر برای تولیدِ علم تلاش نکنیم، ترکیه و عربستان از ایران پیشی می‌گیرند/ کاهش آمار دانشجوی خارجی در کشور

«احسان عظیمی راد» سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص تعلل وزارت علوم در تعیین رئیس برای دانشگاه‌های مهم کشور تصریح کرد: این یکی از موضوعاتی است که ما چند بار به آقای دکتر سیمایی هم تأکید کردیم. طبیعتاً با توجه به تغییر دولت ممکن است، تغییراتی را در روسای دانشگاه‌های کشور داشته باشیم.

عظیمی‌راد افزود: نکته اولی که به ایشان گفتیم این بود که اگر واقعا امکان تغییر رؤسای دانشگاه‌ها وجود ندارد (به این معنا که عملکرد مثبتی دارند و فضایی برای تغییرشان نیست و خود وزارت هم به این جمع‌بندی رسیده که کارآمد بوده‌اند) حکم ابقای آنان را صادر کنند. آقای وزیر هنوز این کار را نکرده‌اند.

وی تذکر داد: البته دلایلی داشتند مبنی بر اینکه اگر حکم ابقا را صادر کنیم، ممکن است برای بقیه دانشگاه‌ها هم -که شاید تغییرات آن‌ها را مد نظر داریم- توقعی ایجاد شود و بگویند برای ما نیز حکم ابقا صادر کنید. ما تأکید کردیم که تناقضی میان این‌ها وجود ندارد. به‌هر حال اگر در مورد دانشگاه‌هایی به این نتیجه رسیده‌اید که تغییر امکان‌پذیر نیست و لازم نیست تغییری رخ دهد، طبیعتا برای اینکه رییس دانشگاه، بتواند کار خود را با قوت دنبال کند، باید حکم ابقای او را صادر کنند و تغییر را برای دانشگاه‌هایی که فکر می‌کنند نیاز به تغییر دارند، اعمال کنند.

وی تأکید کرد: وقتی که وزارت علوم، برای دانشگاهی سرپرست تعیین می‌کند، طبیعتا آن سرپرست باید در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأیید نهایی را دریافت کند که بتوان حکم سرپرست را به عنوان رییس همان دانشگاه زد؛ یعنی تأیید شورای انقلاب فرهنگی هم مورد نیاز است. البته من اکنون جمع‌بندی ندارم که آیا شورای انقلاب فرهنگی در این زمینه تأخیری برای پاسخگویی داشته است یا خیر؛ اما این هم یکی از نکاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و باید از وزیر بپرسیم که آیا بحث تأیید سرپرستان دانشگاه‌ها در شورای انقلاب فرهنگی هم زمان‌بر و مزید بر علت شده است و آیا می‌توان آن را به‌عنوان عاملی در کنار عوامل دیگر گذاشت یا خیر؟ اما اصل موضوع درست است.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خاطرنشان کرد: زمان نسبتاً خوبی از دولت چهاردهم سپری شده، پایان سال تحصیلی در دانشگاه‌ها نزدیک است و بعد از آن هم ایام خوب تابستان را داریم که برنامه‌ریزی‌های زیادی می‌تواند، در دانشگاه‌ها برای آغاز به کار سال تحصیلی جدید رخ دهد. لذا توقع این است که قاعدتا اگر بنایی بر تغییر رؤسای دانشگاه‌ها را دارند، به‌زودی این اتفاق بیفتد و شورای انقلاب فرهنگی هم تأیید نهایی را صادر کند و حکم آن‌ها به صورت رسمی صادر شود.

وی یادآور شد: متأسفانه بعضا دیده‌ایم که برای بعضی از دانشگاه‌ها سرپرست تعیین می‌گردد و مجددا آن سرپرست تغییر می‌کند و فرد جدیدی به جای او انتخاب می‌شود. این موضوع قدری ثبات مدیریتی را در دانشگاه‌ها خدشه‌دار می‌کند، به نظر من این موضوع حتی خود وزارتخانه، تصمیمات آقای وزیر و یا کمیته انتصابات را (اگر چنین کمیته‌ای وجود دارد) دچار اشکال می‌کند؛ یعنی نشان می‌دهد که شاید آن‌ها هم این کار را چندان دقیق و بر اساس شاخص‌های معین انجام نمی‌دهند که دچار تغییراتی می‌شود که بعضا در دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشگاه‌های طراز اول می‌بینیم که این خود آسیبی جدی بر پیکره دانشگاه‌ها ایجاد می‌کند.

نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی گفت: توصیه من قبلا همین بوده و قطعا هم این را مجدداً تأکید خواهیم کرد که بعد از گذشت این همه مدت از حضور ایشان به عنوان وزیر علوم، دانشگاه‌ها باید تعیین تکلیف نهائی شوند و اگر هم بنا است رئیس دانشگاهی تغییر نکند آن‌ عدم تغییر را اعلام کنند. اگر هم بنا است تغییر کند بهتر است که هر چه سریع‌تر این اتفاق بیفتد و ما شاهد ثبات در مدیریت دانشگاه‌ها در کشور باشیم.

عظیمی راد در پاسخ به پرسشی از عملکرد سیمایی صراف به‌عنوان وزیر علوم، توضیح داد: طبیعتا آقای وزیر یا معاونان ایشان باید در باب عملکرد ایشان توضیحاتی را ارائه دهند. اما من فقط از باب جایگاه نظارتی کمیسیون آموزش و تحقیقات که در جریان موضوعات هستیم نکاتی را ارائه می‌کنم. ما در سال گذشته درگیر بحث پرچالش و مهم تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ بودیم که هم وزیر محترم و هم معاونین ایشان درگیر این موضوع بودند. کمیسیون هم تلاش زیادی کرد تا کمک کند که بودجه دانشگاه‌ها مسیر درستی را طی کند و بحمدالله تا حد زیادی هم موفق بودیم و بودجه دانشگاه‌ها اکثرا افزایش پیدا کرد. بودجه خوبی هم در اختیار وزارت قرار گرفت تا -ان‌شاءالله- بتواند مأموریت‌های آموزش عالی را به نحو مطلوب‌تری به پیش ببرد.

کاهش دانشجوی خارجی در ایران به ۶۰ هزار نفر!

وی تصریح کرد: موضوع دوم، دیپلماسی علمی است. یکی از بحث‌های مهمی که در قانون برنامه هفتم داریم، جذب دانشجوی خارجی است که باید تا پایان برنامه هفتم ۳۲۰ هزار نفر دانشجوی خارجی را جذب کنیم. در حالی که طبق گزارشی که خود وزیر و معاونین ایشان در سال گذشته در جلسات کمیسیون ارائه کردند، متأسفانه امروز نه تنها روند افزایشی در جذب نداریم، بلکه روند کاهشی داریم؛ یعنی از ۹۰ هزار دانشجویی که در سال گذشته داشتیم در اواخر سال به ۶۰ هزار دانشجو رسیدیم؛ یعنی ما کاهش تعداد دانشجوی خارجی حاضر در ایران را داریم.

عظیمی راد بیان کرد: این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و دلایل مختلفی باعث آن شده‌اند. باید همه ارکان و عناصر مؤثر از وزارت امور خارجه گرفته تا خود وزارت علوم، ستاد کل نیروهای مسلح و بقیه ارکان موثر حتماً در این زمینه نقش جدی ایفا کنند که بتوانیم افزایش جذب را در راستای تحقق برنامه هفتم داشته باشیم. این یک برنامه‌ریزی جدی می‌طلبد.

وی اظهار کرد: جالب است بدانید بر همین اساس، کمیته دیپلماسی علمی حوزه آموزش عالی در کمیسیون فعال شده است. فراکسیون دانشگاهیان هم در مجلس اولین جلسه خود را به همین موضوع اختصاص داد و تمام تلاش مجلس بر این است که بتوانیم وضعیت رو به رشدی را در زمینه دیپلماسی علمی ایجاد کنیم و به آنچه در برنامه هفتم خواسته شده برسیم.

وی اضافه کرد: موضوع سوم نیز در حوزه فن‌آوری است که در این حوزه نیز معاونت فناوری وزیر برنامه‌های مختلفی را دارند. کمیسیون از باب همکاری و همراهی دو مسیر را باز کرد؛ اول اینکه، بنا بود طبق یکی از طرح‌هایی که نمایندگان مجلس داشتند، پارک‌های علم و فناوری از حیطه اختیارات معاونت فناوری وزیر علوم خارج شوند و به معاونت علمی ریاست جمهوری داده شوند که خوشبختانه با پیگیری‌های زیادی که کردیم و جلسات خوبی که گذاشته شد، این موضوع، در دو تا سه هفته قبل کاملا منتفی شد و اکنون پارک‌های علم و فن‌آوری کاملا در اختیار معاونت فناوری وزیر علوم هستند و انتظار می‌رود که شاهد برنامه‌ریزی‌های خوبی برای حمایت از این مجموعه‌ها در حوزه فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان باشیم.

وی افزود: موضوع دوم نیز انعقاد تفاهم‌نامه‌ای است که در سال گذشته به پیشنهاد ما بین معاونت علمی ریاست جمهوری، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و ریاست سازمان برنامه بسته شد که ۱۰ درصد از منابع درآمدی قانون جهش -که به معاونت علمی ریاست جمهوری پرداخت می‌شود- به حساب وزارت علوم و در اختیار معاونت فناوری وزیر قرار بگیرد تا قدرت بهتر و بیشتری را برای حمایت از دانش‌بنیان‌ها و زیرساخت‌های پارک‌های علم و فناوری داشته باشند.

او افزود: ما هم با مدیر ارتباط با صنعت وزارت علوم و هم معاونت پژوهشی وزارت تعامل خیلی خوبی داریم و این ارتباط باعث شد تا طرح تقویت ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه آماده شود و در معاونت قوانین مجلس تصویب شد و به امضای نمایندگان هم رسید. فکر می‌کنم در هفته جاری اعلام وصول آن نیز در صحن علنی مجلس صورت بگیرد. مجموعه وزارت علوم و کمیسیون آموزش در این عرصه‌ها با یکدیگر تعامل دارند و کار پیش می‌رود.

عظیمی راد متذکر شد: البته ما هنوز رضایت کامل نداریم. علت هم این است که وضعیت رشد علم و فناوری در کشور و رتبه علمی کشور خوب نیست. با توجه به پیشرفت کشورهای دیگر و به‌ویژه کشورهای همسایه، انتظار ما این است که وزارت علوم خیلی فعال‌تر و غنی‌تر در این زمینه کار کند.

او هشدار داد: رشد علمی کشورهایی مثل ترکیه و عربستان در حال نزدیک شدن به جمهوری اسلامی است و حتی پیش‌بینی‌های خود وزارت علوم این است که اگر در زمینه‌های تولید علم و انتشار مقالات علمی و مسائل مشابه، دقت و تلاش نکنیم ممکن است این کشورها در آینده نزدیک رتبه ما را در دنیا و در منطقه از آن خود کنند.

وی گفت: اما خوشبختانه فعالیت‌ها وجود دارد و سکون برقرار نیست. کمیسیون هم در این زمینه به وزارتخانه کمک می‌کند. اما از آنجا که محوریت حرکت علمی و نهاد علم در کشور با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، طبیعتاً انتظارات از پویایی و حرکت رو به شتاب و موثر وزارت علوم در عرصه‌های علم و فناوری در کشور زیاد است.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری کرد که این اتفاق مبارک به‌زودی با یک برنامه‌ریزی بسیار دقیق رقم بخورد.