ناصر تقوایی هنرمند طبقه کارگر بود/ فیلمسازی نخبه با تأثیرگذاری عمیق بر سینمای ایران

به گزارش ایلنا، ناصر تقوایی تنها فیلمساز نبود، از او مجموعه داستانی به نام «تابستان همان سال» هم برجای مانده است. مجموعه داستانی که او در دوران جوانی نگاشته اما بسیاری از منتقدان ادبی افسوس می‌خورند که چرا تقوایی نویسندگی را کنار گذاشته است.

ناصر تقوایی به باور منتقدان هنری، کارگردانی مسلط بر ادبیات جهان بوده و بیشتر فیلم‌هایش اقتباس ادبی هستند. اقتباس‌هایی که به باور برخی، از خود اثر زیباتر است.

تقوایی از طبقه کارگر آمده است

ناصر تقوایی در بسیاری از آثار هنری خود به طبقه کارگر پرداخته و در کتاب تابستان همان سال، شخصیت‌های اصلی، کارگران هستند.

احمد طالبی‌نژاد، نویسنده و فیلمساز درباره آثار ادبی و تأثیر ناصر تقوایی بر ادبیات ایران به ایلنا گفت: ناصر تقوایی را بیشتر به عنوان نویسنده و کارگردان داستان‌ها و فیلم‌های کارگری می‌شناسند. او اصالتا اهل آبادان بوده و در این شهر همواره بحث کارگران شرکت نفت مطرح بوده و تاثیر این امر در آثار ادبی و هنری او مشهود است.

او افزود: تقوایی جوان پیش از آن‌که به تهران بیاید در همان آبادان شروع می‌کند به نوشتن داستان‌هایی درباره طبقه کارگر آن شهر. طبقه کارگر یعنی طبقه مولدی که به لحاظ جامعه‌شناسی یک طبقه شناخته می‌شود. احمد محمود و نویسندگان بزرگ دیگری نیز به این عرصه آمدند.

طالبی‌نژاد درباره تاثیر دیگر نویسندگان بر تقوایی و نگارش مجموعه داستان «تابستان همان سال» بیان کرد: نخستین معلم مهم تقوایی، صفدر تقی‌زاده، نویسنده و مترجم معاصر بود که تقوایی مدعی بود بسیار از او آموحته است.

او افزود: بعدها تقوایی به تهران مهاجرت کرده و با ابراهیم گلستان به همکاری می‌پردازد. گلستان نیز داستان‎هایی درباره کارگران و کارمندان نوشته است. البته بیشتر داستان‌هایش درباره کارمندان شرکت نفت بوده است تا کارگران.

تقوایی نثر جذابی داشت

طالبی‌نژاد با اشاره به تاثیرات عمیق فیلم‌های تقوایی بر سینمای ایران و توسعه سینما در کشورمان بیان کرد: داستان‌های تقوایی خوب هستند و هیچ تردیدی در این امر نیست. نثر بسیار جذابی دارد، جزئیات را خوب می‌بیند که این امر در فیلمنامه‌ها و فیلم‌های او نیز مشاهده می‌شود.

او افزود: اگر تقوایی فقط یک سریال به نام «دایی جان ناپلئون» و یک فیلم به نام «ناخدا خورشید» ساخته باشد، برای کل زندگی او کفایت می‌کند و کمتر فیلمسازی چنین توانایی و اقبالی داشته که چنین تاثیر عمیقی بر سینمای ایران برجای بگذارد.

نخبه سینما و ادبیات

طالبی‌نژاد با اشاره به نخبه بودن تقوایی بیان کرد: نخبه بودن او تعارف نیست، در هر فیلمی که ساخته، حتی فیلمی که چندان علاقه‌ای به آن نداشتم به اسم‌ «ای ایران»، تاثیرات تکنیکی، فنی و نحوه اقتباس از ادبیات معاصر ایران و جهان را در آثار سینمایی تقوایی مشاهده می‌کنیم.

او افزود: در فیلم‌هایی که او اقتباس ادبی کرده، در بسیاری از موارد اقتباس سینمایی تقوایی از خود اثر بهتر شده است، مانند «آرامش در حضور دیگران» که نخستین فیلم او بوده و اقتباس از داستانی از ساعدی است، فیلم کمتر دیده شده «نفرین» که از بهترین فیلم‌های سینمای ایران است و این فیلم هم اقتباسی از نویسنده‌ای اهل اروپای شرقی است، فیلم «ناخدا خورشید» به نظر من از اثر «داشتن یا نداشتن» همینگوی و اقتباس سینمایی دیگری به نام «بودن یا نبودن» از نظر هنری و مضمون انسانی بسیار برتر است.

این منتقد در ادامه بیان کرد: «کاغذ بی‌خط» نیز رعایت واقعیت و توهم در یک فیلم داستانی نکته بدیع و نوآورانه‌ای است که آقای تقوایی به خوبی موفق شده آن‌را در آثار سینمایی خود اجرا کند.

اقتباس آثار ادبی در سینمای ایران

او درباره اقتباس ادبی در سینمای ایران گفت: چند کارگردان در ایران به جز تقوایی به اقتباس آثار ادبی در فیلم‌های خود می‌پرداختند؛ به دلیل سواد بالا و اشراف خود به ادبیات در این امر موفق بودند. ادبیات پشتوانه بسیار قدرتمندی است در سینمای جهان. هیچ اثر ادبی معتبری نیست که از آن فیلمی ساخته نشده باشد. در ایران تقوایی، داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی از افرادی بودند که در زمینه اقتباس ادبی، فیلم‌های موفقی ساختند.

طالبی‌نژاد افزود: اغلب آثار مهرجویی اقتباس از داستان‌های ادبی است. نمونه‌های درخشانی مثل بانو، هامون و سارا اقتباس از ادبیات جهان بودند. این آثار اقتباسی در سینمای ایران بسیار پربار و نوآورانه هستند. تقوایی یکی از افرادی بود که در زمینه اقتباس بهترین اقتباس‌ها را انجام داد.

او گفت: تقوایی آثار ادبی را به زبان اصلی می‌خواند، او هرشب ۲۰۰ صفحه کتاب می‌خواند. او بسیار باسواد بود و به همین دلیل آثاری ماندگار ساخته است.

طالبی‌نژاد گفت: تم داستان‌های تقوایی افراد محروم و طبقه کارگر است، همانگونه که در آثار سینمایی مانند «ناخدا خورشید» و «نفرین» به طبقه محروم و کارگری پرداخته است. خود تقوایی از یک خانواده متوسط رو به پایین بوده و تقوایی از کودکی با افراد سختکوش آشنا بوده است.

او در پایان اظهار کرد: فیلم‌هایی که امروزه ساخته می‌شوند حتما باید شامل رقص مردانه باشد تا بفروشد. در دوران پیش از انقلاب نیز برای فروش یک فیلم عوامل مشخصی باید رعایت می‌شد اما فیلم‌های تقوایی آبرومندانه است. او در کتاب «به روایت ناصر تقوایی» گفته است: من کم فیلم ساختم اما شرمنده نیستم از فیلم‌هایی که ساخته‌ام.