عزاداری تاسوعا و عاشورا در ابیانه / نخل‌ها سرخ و سیاه پوش شدند

به گزارش خبرنگار ایلنا، نخل‌های ابیانه لباس سرخ و سیاه بر تن می‌کنند تا در تاسوعا به خون بنشینند و صبح عاشورا نشان عزا بر تن کنند. ساکنان روستای ثبت ملی شده ابیانه درهای روستای خود را به روی انبوه گردشگران می بندند تا در آرامش کامل آیین‌های سنتی ثبت ملی شده عاشورایی خود را برپا کنند.

«بابای نخل» مسئول تزیین نخل محله «یسمون»، یکی از نخل‌های دو‌گانه و مهم روستای ابیانه است. تزیین نخل ابیانه در خانواده بابای نخل موروثی است. این سنت از ابتدای ورود نخل به ابیانه در طول تاریخ در خانواده «بابای نخل» ابیانه ماندگار شده است.

تاریخ دقیقی برای سنت نخل‌برداری در روستای ابیانه که در دامنه کوه کرکس قرار دارد مشخص نیست. اما برداشت عمومی در ابیانه این سنت را به دوره صفویه نسبت می‌دهد. بابای نخل محله یسمون در روستای ابیانه نیز وظیفه نگهداری، تزیین و محافظت از نخل ابیانه در روزهای تاسوعا و عاشورا را برعهده دارد.

او روز تاسوعا لباس سرخ بر تن نخل ابیانه می‌کند. پارچه‌های سرخ‌رنگ را بر پیشانی نخل می‌بندد و زیورآلاتی که زنان و مردان و جوانان ابیانه برای تزیین نخل نذر کرده‌اند، بر نخل می‌آویزد تا نخل آماده مراسم تاسوعا شود.

حفظ سنت‌های کهن در ابیانه

جمعیت ابیانیه‌ای ها در ایران تقریبا 2هزار نفر است که همگی خویشاوند یکدیگر و متشکل از چند طایفه‌اند و در تاسوعا و عاشورا در مراسم عزاداری ابیانه حضور می یابند. روستای ابیانه نیز نزدیک به 400خانه دارد که 26 خانه آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. تخمین زده می‌شود که حدود 10هزار ابیانه‌ای در شهرهای ایران و خارج از کشور زندگی می‌کنند.

سنت دیرینه ابیانیه ای ها اینگونه است که مردان وقتی به روستا قدم می‌گذارند، فارغ از تحصیلات و جایگاه مالی و مناصب دولتی، دبیت (شلوار گشاد مردانه شبیه به دامن) سیاه به پا می‌کنند که از شیوه دوخت پاچه آن مشخص می‌شود متاهل یا مجردند. زنان نیز لباس‌های محلی شامل یک چارقد سپید بلند با گل‌های رنگی و دامن‌های گشاد و پرچین برتن می‌کنند تا هویت کهن ابیانه را حفظ کنند. برای تاسوعا و عاشورا نیز همین سنت برپاست.

تزیین نخل تاسوعا که به پایان می‌رسد، 10 نفر از اهالی ابیانه که آنها نیز سنت حمل نخل را از پدران خود به ارث برده‌اند، نخل را در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستای سرخ می‌گردانند. نخل ابیانه اما یک سوار هم دارد که راهبری نخل را به ارث برده است. ابیانه‌ای‌ها نوبت راهبری نخل را تا 200سال آینده مشخص کرده‌اند و راهبر نخل، بالای نخل تزیین شده تاسوعا می‌ایستد و حاملان را راهنمایی می‌کند تا نخل کج نشود یا به دیوار خانه‌ها برخورد نکند. چون اگر چنین شود، مالک خانه‌ای که نخل با آن برخورد کرده یا به‌اصطلاح به سمت آن «کج» شده است، باید بلافاصله یک گوسفند قربانی کند. سوار یا راهبر نخل نیز باید شام تاسوعا در حسینیه روستا را تقبل کند.

آیین جغجغه‌زنی

مردم ابیانه در مراسمی آیینی که ثبت ملی شده است است، دو قطعه چوب استوانه‌ای را در دست می‌گیرند و همگام با ریتم موسیقایی سوزناک نوحه‌خوان به یکدیگر می‌کوبند. قطعات چوبی جغجغه نام دارد و این سنت را سنت جغجغه‌زنی می‌نامند.

عزاداران با جغجغه‌زنی به خانه روستاییان تازه درگذشته می‌روند و در کنار آتش برپا شده در مقابل خانه‌ که نشانی از درگذشت اهل خانه است به صاحبان عزا تسلیت می‌گویند و به مسیر خود ادامه می دهند.

عزادارهای 3محله یسمون، هرده (ده پایین) و پل (ده بالا) در امامزاده روستا که قدمت بنای آن نیز به دوره سلجوقیان می‌رسد به یکدیگر می‌رسند و سنت عزاداری ظهر تاسوعا به پایان می‌رسد.

عصرهنگام اما ساکنان ابیانه «شده» ‌برداری می‌کنند. «شده»، علامت یک تیغ یا همان طوق است که از کوچه‌های روستا عبور داده می شود و اهالی با بستن یک پارچه رنگی به آن نیت می‌کنند تا نذرشان برآورده شود.

«شده‌گردانی»، اشعار مرتبط با خود را دارد که گروهی خوانده می‌شود. سنت نوحه‌خوانی در ابیانه نیز گروهی است و 5 نوحه‌خوان کنار یکدیگر مرثیه‌خوانی می‌کنند. شده‌گردان‌ها عصر تاسوعا بار دیگر به خانه روستاییان تازه درگذشته می‌روند و کنار آتش برپا شده در مقابل خانه، در رسای امام حسین(ع) و اهل‌بیت(س) نوحه‌خوانی و به بازماندگان تسلی می‌دهند.

صبح عاشورا اما نخل سرخ‌پوش ابیانه سیاه‌پوش می‌شود. بابای نخل، لباس سرخ را که نشانه مقدمه خونریزی اشقیاء در روز عاشورا است، در پایان تاسوعا از تن نخل خارج می‌کنند و نخل ابیانه اینبار به نمادی از تابوت امام حسین(ع) و کجاوه حضرت زینب(س) تبدیل و سیاه‌پوش می‌شود. حاملان نخل سیاه‌پوش شده، این نماد عاشورایی را تا فراز قله‌ای بر کوه کرکس حمل می‌کنند و شام غریبان در ابیانه آغاز می‌شود.