صنعت برق کشور راه حل کوتاه مدت و بدون درد ندارد/اهمیت مدیریت مصرف کمتر از افزایش ظرفیت تولید نیست

به گزارش ایلنا، سیدهاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران در میزگرد ناترازی برق، با خاموشی‌ها چه باید کرد؟ اظهار داشت: وقتی نتوانیم تمامی تقاضای برق را تأمین کنیم، به فاصله بین میزان تقاضا و میزان برقی که تأمین شده، کسری برق یا به‌عبارتی ناترازی برق می‌گوییم.

وی افزود: کسری برق در اوج تابستان امسال به ۲۴ هزار مگاوات می‌رسد و این ناترازی برق، بحرانی است که دارد به سمت ابربحران می‌رود.

اورعی با بیان اینکه "اینکه سخنگوی محترم دولت، رعایت مصرف توسط مردم را راهکار اصلی اعلام می‌کند، ساده انگاری حل این مسئله است" ، گفت: مصرف برق در خانه‌ها با وجود اوج گیری در پیک تابستان، در طول سال فقط ۳۳ درصد سهم مصرف کل برق است، پس مشکل ناترازی تنها با رعایت مصرف در خانه‌ها حل نمی‌شود، اگرچه اینکار موثر است و به کاهش ناترازی کمک می‌کند.

وی ادامه داد: صندوق بین‌المللی پول اخیرا اعلام کرده که پیش‌بینی رشد اقتصادی ایران در سال جاری سه دهم درصد است و تورم ۴۳ درصد خواهد بود، بانک جهانی نیز اخیرا اعلام کرده پیش بینی رشد اقتصادی ایران در سال جاری صفر درصد و تورم ۴۳ درصد خواهد بود، که این آمار نشان می‌دهد با وجود مصرف فزاینده انرژی و مخصوصا برق، نتوانسته‌ایم به رشد اقتصادی برسیم که این معنای همان شدت بالای مصرف انرژی در کشور است که به رشد GDP ختم نمی شود.

رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران خاطر نشان کرد: در بخش انرژی، چشم‌انداز ۱۴۰۴ کاملا شکست خورده است؛ قرار بوده شدت مصرف انرژی در این ۲۰ سال کاهش یابد اما شدت مصرف انرژی در ایران که حدود ۱.۵ برابر متوسط شدت مصرف انرژی دنیا بوده، اکنون نه تنها کاهش نیافته بلکه به بیش از ۲.۵ برابر متوسط جهان رسیده است.

وی افزود: قرار بود در افق ۱۴۰۴، سهم تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر به ۳۰ درصد برسد اما هم‌اکنون کمتر از یک درصد است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از معدود کشورهای جهان با رشد شدت مصرف انرژی هستیم، گفت: در این دو دهه، از صادرکننده انرژی به واردکننده تبدیل شده‌ایم، به طوری که ارزش انرژی مورد نیازی که امسال باید وارد کنیم تا ناترازی‌ها صفر شود، ۳۴ میلیارد دلار است، درحالی که صادرات نفت ما امسال پیش‌بینی می‌شود درآمدی ۲۹ میلیارد دلاری خواهد داشت.

وی افزود: حدود ۳۰ درصد در تابستان ناترازی و کسری برق داریم، راه حلی که ارائه شده شروع به کار مدارس، بانک‌ها و ادارات از ساعت ۶ صبح است، این راهکار برای این چالش بزرگ، به شوخی بیشتر شبیه است و انگار صورت مسئله را درست متوجه نشده‌ایم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در واقع حجم بحران ناترازی برق با وزن راهکارهایی که ارائه می‌شود، همخوانی ندارد.

اورعی با بیان اینکه بحث هوش مصنوعی که آینده زندگی همه کشورها را تغییر خواهد داد، نیاز زیادی به برق دارد، گفت: برآوردها نشان می‌دهد تا ۲۰۵۰ انسان‌ها فکر کردن و تحلیل و آنالیزها را به هوش مصنوعی میسپرند چرا که جهان به سمتی می‌رود که برای توسعه بیشتر باید آنالیزها و تحلیل داده های بزرگ‌تری صورت بگیرد‌

وی ادامه داد: مغز انسان حدود ۲۰ وات انرژی مصرف می‌کند اما اگر بخواهیم همین‌کار را با هوش مصنوعی انجام دهیم، ۱ مگاوات انرژی صرف می‌شود؛ پس مبینیم که فعلال مصرف انرژی هوش مصنوعی به مراتب بالاست و ۵۰ هزار برابر انرژی بیشتری مصرف می‌کند؛ اگر مشکل برق ایران حل نشود، این نگرانی وجود دارد که آینده را به باد بدهیم چرا که در آینده کشورهایی که از نظر تأمین انرژی جلوتر هستند، می‌توانند از منظر به‌کارگیری هوش مصنوعی نیز کار را به‌دست بگیرند و این نگرانی جدی وجود دارد که ایران به‌خاطر مشکلات تأمین انرژی و در صورتی که چالش های این حوزه برطرف نشود، برای همیشه از قطار توسعه جهانی پیاده شود.

این کارشناس انرژی تصریح کرد: ماجرای برق و کسری آن جدید نیست، بلکه وقتی جامعه متوجه آن شد که خاموشی به بخش خانگی رسید؛ واگرنه این مشکلات از قبل وجود داشت و کارشناسان حدود ۱۰ سال پیش به هشدار را می‌دادند.

وی افزود: ما دچار ناترازی ترکیبی هستیم و اینطور نیست که فقط در تابستان ناترازی برق و در زمستان ناترازی گاز داشته باشیم، بلکه در زمستان هم کسری برق و در تابستان هم کسری گاز داریم.

اورعی با بیان اینکه "خودمان کالای ارزشمند برق را تبدیل به یک کالای بی‌ارزش کرده‌ایم"، گفت: سهم پول برق در اجاره مغازه‌ها و اصناف یک‌درصد و کمتر از یک‌درصد است و در این صورت، هیچ‌انگیزه‌ای برای افزایش بهره‌وری در مصرف آن وجود ندارد.

وی ادامه داد: متأسفانه هنوز به ادامه این مسیر اشتباه اصرار داریم، وزارت نیرو تعرفه‌های جدید برق را اعلام کرد، بر این اساس تعرفه برق کشاورزی تنها ۷ درصد افزایش داشته، یعنی نسبت به تورم ۴۰ درصدی کشور، ۳۳ درصد تعرفه برق کشاورزی ارزان شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اگر قیمت تمام شده هر کیلووات ساعت برق را با توجه به تمامی ابعاد آن از هزینه سوخت و هزینه‌های واقعی اقتصادی و اجتماعی اتخاذ کنیمف به رقم ۱۰ هزار تومان می‌رسیم که البته بخشی از تولید گران برق به‌خاطر دولتی بودن آن است، اگر تمامی ابعاد تأمین و انتقال و توزیع برق خصوصی شود، این رقم به ۵۰۰۰ تومان هم قابل کاهش است اما در حال حاضر هر کیلووات ساعت برق به طور متوسط به مشترکان ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود؛ ما برای حل مشکل برق، باید اجازه دهیم بازار برق شکل بگیرد و این بازار برق با ددکان قیمت‌گذاری برق که هم اکنونن وجود دارد، متفاوت است.

وی افزود: می‌توانیم در یک بازه ۵ ساله از صنعت برق دولت زدایی کنیم و دولت به کارهای حاکمیتی و سیاست‌گذاری و نظارت خود بازگردد و کارها را بخش خصوصی سامان دهد.

اورعی با اشاره به شدت بالای مصرف انرژی در کشور و پیش گرفتن مصرف در بخش غیرمولد نسبت به بخش مولد گفت: مصرف برق و غیر بهینه بودن آن مثل یک چاه ویل عمل می کند که ته ندارد و در مسابقه تولید و مصرف، همیشه تولید بازنده است.

وی ادامه داد: این یک آمار عجیب است که در بهار سال جاری رشد ۳۷ درصدی مصرف برق را شاهد هستیم، هیچ کجای جهان نمی تواند در طول یک‌سال ظرفیت تأمین برق را ۳۷ درصد ارتقا دهد؛ این بخش مصرف است که باید مدیریت شود.

رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران خاطرنشان کرد: هزینه قبض برق خانوار ماهانه کمتر از هزینه نصف ساندویج است، در این شرایط کمتر کسی به ضرورت‌های اصلاح روند مصرف برق توجه می کند و مدیریت مصرف با خواهش و تمنا محقق نمی‌شود بلکه نیاز به ابزار قانونن‌گذاری درست دارد.

وی افزود: متأسفانه مسئولان نیز برق را از یک کالای تجاری به یک ابزار سیاسی تبدیل کرده‌اند و در دوران رقابت کاندیداها در انتخابات ریاست جمهوری شاهد بودیم که به‌جای پرداختن درست به مسئله برق و انرژی، مسابقه‌ای بین کاندیداها برقرار بود که هر کدام تأکید می‌کرد نباید قیمت حامل‌های انرژی دست بخورد؛ درحالی که برعکس باید اصلاح در این زمینه انجام شود، الان هم مدیریت مصرف صورت نمی گیرد و منجر به تشدید ناترازی برق شده و هم آنکه فقیرتر است دارد پول مصرف برق افراد ثروتمند را هم می‌پردازند؛ این روالی است که باید اصلاح شود.

اورعی با اشاره به زیان تحمیلی اقتصاد برق به توسعه صنعت برق به ویژه در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، گفت: در ۷ ماهه ابتدایی عمر دولت چهاردهم، به‌طور متوسط ۵۷ مگاوات به ظرفیت منصوبه انرژی‌های تجدیدپذیر افزوده شده، در حالی که برای تحقق برنامه دولت که مورد تأکید رئیس جمهوری هست، باید ماهانه ۱۰۰۰ مگاوات افزایش ظرفیت منصوبه داشته باشیم.

وی ادامه داد: ۴.۶ میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به توسعه صنعت نیروگاهی منابع در طی سالهای قبل وارد شده، اما به دلیل اقتصاد معیوب صنعت برق، دولت پول وزارت نیرو را نداده، وزارت نیرو پول سرمایه‌گذاری را نداده و سرمایه‌گذاران هم پول تسهیلات صندوق توسعه را نتوانسته‌اند بازپرداخت کنند و این تصور برای مدیران صندوق توسعه ملی است که این پول از دست رفته است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مشکلات امروز صنعت برق یک شبه ایجاد نشده و در کوتاه مدت هم حل نخواهد شد، صنعت برق کشور راه حل کوتاه مدت و بدون درد ندارد، اما مردم در شرایطی این جراحی صنعت برق  می ‌پذیرند که از مسئولان صنعت برق، صداقت ببینند؛ ما نیاز به برنامه ۲۰ ساله برای صنعت برق داریم، باید دولت حکمرانی کند و بخش خصوصی کار را در دست بگیرد و بازار برق به‌معنای واقعی شکل بگیرد.

اهمیت مدیریت مصرف برق کمتر از افزایش ظرفیت تولید نیست

دبیر سندیکای صنعت برق نیز با بیان اینکه اهمیت مدیریت مصرف برق کمتر از افزایش ظرفیت تولید نیست، گفت: برق را صنعت می‌بلعد و آن کارخانه آلومینیوم‌سازی یا فولاد، به‌خاطر ارزانی برق، دلیلی نمی‌بیند روی ساخت نیروگاه یا اصلاح فرآیند مصرف برق خود کار کند.

مهدی مسائلی، اظهار داشت: وزارت نیرو و مجموعه توانیر شبانه‌روز در حال تلاش هستند تا شبکه برق را پایدار نگه دارند؛ اگرچه خاموشی ۲ یا ۳ ساعته در بخش خانگی رخ داده و بخش صنعت، درگیر مدیریت بار شبکه شده، اما در این وضعیت، پایدار نگه داشتن شبکه برق ، یک‌کار هنرمندانه است.

وی افزود: عمل کردن رله‌های فرکانسی در فروردین‌ماه، یک اتفاق بی‌سابقه است که بزرگی این رخداد از نگاه متخصصان صنعت برق پنهان نیست، در چنین شرایطی هیچ راهی جز مدیریت مصرف نیست.

مسائلی با بیان اینکه "در سال‌های قبل موضوع برق به سه بخش تولید، انتقال و توزیع محدود می‌شد اما امروزه باید صنعت برق را در چهار بخش تولید، انتقال، توزیع و مصرف تقسیم‌بندی کنیم و نقش مصرف کمتر از سه بخش دیگر نیست، بلکه اهمیت مدیریت آن کمتر از ایجاد ظرفیت‌های تولید هم نیست.

دبیر سندیکای صنعت برق خاطرنشان کرد: نیاز به برق و تغییر نوع زندگی که این نیاز را فزاینده کرده بر کسی پوشیده نیست، اما در چنین شرایطی که با کسری برق مواجه شده‌ایم، فقط نباید از حاکمیت انتظار معجزه داشته باشیم، با فرض اینکه حاکمیت به فکر نیستف خودمان چه کرده‌ایم؟ آیا گامی در جهت اصلاح وضعیت برداشته‌ایم؟

وی ادامه داد: در یک‌سال گذشته ۴۰۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق افزوده شده که بیشتر آن، رفع موانع تولید و بهینه‌سازی عمکلرد ظرفیت های موجود بوده و بخش کمتری از آن ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید بوده است؛ اما در همین مدت، میزان مصرف رشد فزاینده داشته، درواقع همواره بین مسابقه تولید و مصرف، بخش مصرف برنده است و اینجاست که اهمیت مدیریت بخش مصرف، بیشتر نمایان می‌شود.

مسائلی تصریح کرد: اینکه کسی نه در خانه‌ها و نه در بخش صنعت، به افزایش بهره‌وری مصرف برق و بهینه‌سازی توجهی نمی‌کند، به‌خاطر مفت بودن قیمت برق است؛ ما موافق گران سازی نیستیم بلکه موافق اصلاح اقتصادی هستیم.

وی افزود: برق یک‌کااست و مثل هر کالایی اگر نرخ واقعی آن پرداخت نشود و اقتصاد آن زیان‌ده بماند، پایدار نخواهد ماند.

دبیر سندیکای صنعت برق اذعان داشت: وزارت نیروی دولت چهاردهم، میراث‌دار گذشته‌های گذشته‌های دور است؛ این مسیر اشتباهی است که تیجه آن به کسری امروز رسیده و دولت میراث دار این ناترازی است؛ همه چراها و دلایل درست است، اما باید واقعیت‌ها را ببینیم، در شرایطی که اقتصاد صنعت برق یک سیکل معیوب است و در شرایطی که سوخت کافی در فصل سرد سال به نیروگاه‌ها نرسید، انتظار معجزه نمی‌توان داشت.

وی ادامه داد: تغییر مسیر توسعه صنعت برق به سمت تجدیدپذیرها یک راهکار موثر است، اما با برق خورشیدی هم نمی‌توانیم اینگونه بی محابا مصرف کنیم، اگر ده‌ها هزار مگاوات برق خورشیدی هم به مدار بیاوریم، ولی نوع مصرف برق را در کشور در تمامی بخش‌ها اصلاح نکنیم، باز هم مشکل حل نمی‌شود.

مسائلی با بیان اینکه "اقتصاد برق مشکل جدی دارد و این مشکل باید حل شود"، گفت: به‌طور مثال، اگر کسی ۴ واحد در سال ۱۴۰۴ در صنعت برق سرمایه گذاری کند، با احتساب تورم سالنه در سال ۱۴۰۵ این رقم باید ۵.۶ واحد باشد، با احتساب سود ۲۳ درصدی تسهیلات بانکی که البته در واقعیت تا ۴۰ درصد می‌رسد، این رقم باید ۶.۹ واحدد راسل ۱۴۰۵ باشد، با احتساب ۵ درصد مالیات به ۷.۲ درصد و با احتساب ۷ درصد بیمه به ۷.۷۴ واحد می‌رسد، یعنی اگر این ۴ واحد سرمایه‌گذاری در سال جاری به ۷.۷۴ واحد در سال آینده برسد، فقط هزینه‌های دولتی پاسخ داده شده، برای احتساب یک سود معقول و هزینه نیروی انسانی، باید این ۴ واحد سرمایه گذاری به ۱۰ واحد در سال ۱۴۰۵ برسد و اگر نرسد، یعنی این سرمایه گذاری با شکست مواجه بوده است.

وی افزود: این مثال ساده نشان می‌دهد چرا سرمایه‌گذاری در صنعت برق به‌شکست می‌رسد و چرا سرمایه‌گذاران تمایلی برای صرف سرمایه خود در این صنعت ندارند.

دبیر سندیکای صنعت برق با بیان اینکه نمی توانیم از وزارت نیرو انتظار خرق عادت و عملکردی فراتر از اختیارات قانونی داشته باشیم، گفت: قانون‌گذار باید ورود کند و اگر قانون مانع‌زدایی از صنعت برق مصوب می‌شود، در عمل به آن هم نظارت شود.

وی ادامه داد: دولت ۱۰۰ همت به وزارت نیرو بدهکار است و وزارت نیرو نیز ۴۲ همت به پیمانکاران و تولیدکنندگان برق بدهی دارد که این نتیجه اقتصاد معیوب و نادرست صنعت برق است.

مسائلی با طرح این سوال که چرا کسی نسبت به افزایش قیمت اینترنت و موبایل مقاومتی ندارد اما در مقابل تعرفه‌گذاری برق مقاومت می‌شود، گفت: صنعت برق یک صنعت مظلوم است، همه فشارها را به این صنعت می‌آورند و حتی اصلاح تعرفه های آن هم، آن‌طور که باید صورت نمی گیرد.

وی افزود: باید اجازه دهیم وزارت نیرو کار خودش را بکند، اما نماینده قانون‌گذار، عصر در وزارت نیرو، گلایه می‌کند که چرا برق آن منطقه قطع شده اما نمی‌گوید چه ابزاری برای رفع مشکلات در اختیار وزارت نیرو قرار داده‌اند.

دبیر سندیکای صنعت برق تصریح کرد: من نماینده بخش خصوصی الان گاها یک هفته باید پشت در دفتر فلان مدیر دولتی منتظر بمانم تا بتوانم دیدار کنم، چرا که آن مدیر دولتی باید از صبح تا شب چشم‌اش به مانیتوری باشد تا شبکه پایدار بماند.

وی ادامه داد: این شرایط به‌خاطر این اتفاق افتاده که به‌خاطر اقتصاد معیوب صنعت برق، به‌موقع چالش‌ها با سرمایه‌گذاری رفع نشده، مثلا بر اساس قیمت پایه سال ۱۴۰۲ قیمت تمام شده برق بدون هزینه سوخت، ۶۱۷ تومان در هر کیلووات ساعت بوده اما ۴۵۰ تومان به مردم فروخته شده و این مسئله صنعت را زیان‌ده می‌کند.

مسائلی با بیان اینکه برق خروجی نیروگاه را دولت ۲۰۹ تومان در هر کیلووات ساعت خریداری می‌کند"، گفت: این درشرایط است که برق را صنعت می‌بلعد و آن کارخانه آلومینیوم‌سازی یا فولاد، به‌خاطر ارزانی برق، دلیلی نمی‌بیند روی ساخت نیروگاه یا اصلاح فرآیند مصرف برق خود کار کند.

وی افزود: برق تا وقتی دولتی بماند و اقتصاد آن، این‌چنین معیوب باشد، مشکلاتش حل نمی‌شود و در شرایط فعلی، تنها راهکار، مدیریت مصرف برق است.