زلزله تهران؛ تهدیدی ویرانگرتر از سایر بحرانهاست
سند جامع مدیریت خطر حوادث و سوانح در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران به همت مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با هدف صیانت از سلامت مردم و تقویت امنیت سلامت ملی تا افق ۱۴۰۸ در سمینار «رویکردهای نوین توانبخشی و سلامت اجتماعی در مدیریت خطر حوادث و بلایا» رونمایی شد.
به گزارش ایلنا به نقل از شهرداری تهران، این سند با حضور سیدعلی حسینی رئیس دانشگاه، حمیدرضا خانکه رئیس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا، سردار سید تیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا، علی نصیری رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، امیرحسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی و جمعی دیگر از مقامات و صاحبنظران، مدیران اجرایی، پژوهشگران و متخصصان حوزه سلامت و مدیریت بحران معرفی شد.
ضرورت گذار از پاسخمحوری
بر اساس محتوای این سند، حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساخت، از مهمترین تهدیدهای پایدار سلامت، توسعه و امنیت اجتماعی محسوب میشوند که در دهههای اخیر با شدت و فراوانی بیشتری بروز یافتهاند. ایران به دلیل ویژگیهای اقلیمی، جغرافیایی و جمعیتی، در زمره کشورهای پرخطر جهان قرار دارد و نظام سلامت کشور هر ساله با پیامدهای انسانی، اقتصادی و زیرساختی گستردهای ناشی از این مخاطرات مواجه است.
این گزارش میافزاید: تجربیات ملی و بینالمللی نشان میدهد که مدیریت مؤثر این تهدیدها صرفاً با رویکرد پاسخمحور امکانپذیر نیست و نیازمند استقرار یک نظام جامع «مدیریت خطر» مبتنی بر پیشگیری، آمادگی، پاسخ مؤثر و بازیابی تابآور است.
چارچوب سیاستی نظام سلامت تا افق ۱۴۰۸
«سند جامع مدیریت خطر حوادث و سوانح در نظام سلامت» با استناد به قانون مدیریت بحران کشور، اسناد بالادستی ملی و در چارچوب مأموریتهای شورای عالی سلامت و امنیت غذایی تدوین شده و به عنوان یک سند سیاست اجرایی، چارچوب راهبری، هماهنگی و اقدام یکپارچه نظام سلامت را تا افق ۱۴۰۸ تبیین میکند.
هدف غایی این سند، صیانت از سلامت مردم، تضمین امنیت سلامت ملی، کاهش مرگومیر و آسیبپذیری و افزایش تابآوری و پایداری نظام سلامت در برابر کلیه مخاطرات محتمل عنوان شده است. چشمانداز سند، دستیابی به نظام سلامت پیشرو در مدیریت خطر حوادث و سوانح در منطقه جنوبغربی آسیا است؛ نظامی متکی بر حکمرانی کارآمد خطر، تصمیمسازی مبتنی بر شواهد، زیرساختهای ایمن، منابع انسانی توانمند و مشارکت مؤثر بینبخشی و مردمی.
همچنین با تأکید بر رویکرد «تمام مخاطرات» و «سلامت یکپارچه»، نقش و مسئولیت دستگاههای عضو نظام سلامت و سازمانهای همکار را در چرخه کامل مدیریت خطر مشخص کرده و سازوکارهای اجرایی، مالی، نظارتی و پایشی را تبیین میکند.
اعتماد و مشارکت مردم، محور مدیریت خطر
حمیدرضا خانکه، رئیس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، در این سمینار با تأکید بر نقش ارتباطات و اعتماد عمومی در مدیریت حوادث، گفت: مدیریت خطر بدون گفتوگوی شفاف با مردم و مشارکت واقعی آنان ممکن نیست.
به گفته وی، تمرکز اطلاعات در یک سازمان و انتقال ناقص یا جانبدارانه اخبار، منجر به کاهش اعتماد عمومی میشود و باید از این رویکرد پرهیز کرد.
خانکه بر ضرورت کاهش عدم اطمینان، حذف سوگیریهای سازمانی و تقویت مشارکت بیندستگاهی و مردمی تأکید کرد.
زلزله تهران تهدیدی جدیتر از سایر بحرانها
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز در این نشست با تأکید بر ضرورت تغییر رویکرد کشور از «پاسخمحوری» به «پیشگیریمحوری»، گفت: امروز اما واقعیت این است که زلزله تهران، تهدیدی به مراتب جدیتر و ویرانگرتر از بسیاری از بحرانهای تجربهشده است.
علی نصیری رییس سازمان مدیریت بحران تهران نیز با انتقاد از ضعف زیرساختها در حوزه پیشگیری، گفت: هنوز پاسخ روشنی وجود ندارد که چه میزان اعتبار برای ایجاد زیرساختهای ایمنی، از جمله شبکههای جمعآوری و هدایت آبهای سطحی در شهرهایی مانند کنارک که هر چند سال یکبار دچار سیل میشوند، اختصاص یافته است. حوادث اخیر در استانهای جنوبی کشور، غفلت از پیشگیری را آشکار میکند.
وی با تأکید بر نقش مردم در مدیریت بحران تصریح کرد: هیچ حکومتی نمیتواند سه روز اول یک بحران بزرگ را به طور کامل، عادلانه و مدیریت شده اداره کند. بنابراین راهی جز حرکت به سمت «جامعهمحوری» نداریم. تجربهها نشان داده است که اقدامات فرهنگی اگرچه دیرتر نتیجه میدهند، اما ماندگارتر و مؤثرتر هستند.
وی یکی دیگر از چالشهای اساسی مدیریت بحران را ضعف هماهنگی بین بخشی دانست و گفت: تعدد دستگاهها، نبود ضمانت اجرایی قوانین، ترک فعلها و فقدان برخورد قانونی، باعث شده ساختار هماهنگی در کشور به درستی شکل نگیرد. تا زمانی که ایمنی و مدیریت بحران جایگاه مشخصی در برنامههای توسعه و نظام بودجه ریزی کشور نداشته باشد، این مشکلات تکرار خواهد شد.
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به در پیش بودن بازنگری قانون مدیریت بحران کشور، خاطرنشان کرد: نباید مدیریت بحران صرفاً به زمان وقوع حادثه محدود شود. مخاطرات ایمنی نیازمند مرکزیت، یکپارچگی و نگاه مبتنی بر منشأ خطر هستند، نه ایجاد سازمانهای متعدد برای هر حادثه.
بدون فرماندهی واحد، بحرانها بدتر میشوند
سردار دکتر سید تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا نیز با اشاره به آسیبشناسی مدیریت بحران در کشور، اظهار کرد: یکی از ریشههای ناکارآمدی، ضعف در شناخت و باور خطر است. ما معمولاً منتظر وقوع حادثه میمانیم و سپس با نگاه مقابلهای وارد عمل میشویم، در حالی که پیشگیری و آمادگی جدی گرفته نمیشود.
به گفته وی، تا زمانی که همه بخشهای مرتبط در قالب یک ساختار منسجم و با فرماندهی واحد در حد یک وزارتخانه قدرتمند تجمیع نشوند، وضعیت مدیریت بحران کشور بهبود نخواهد یافت.
خلأ قانونی و ساختاری باید برطرف شود
در ادامه سید امیرحسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی با اشاره به جمعبندیهای مرکز پژوهشها، استقلال ساختاری سازمان مدیریت بحران و استقرار آن در سطح تصمیمسازی دولت را ضروری دانست و هشدار داد که تعویق در این تصمیم، کشور را چند سال عقب میاندازد.
جلیل عربخردمند رئیس مرکز تحقیقات سلامت دفاعی نیز با مرور تجربیات تاریخی مدیریت بحران در کشور، بر لزوم رفع خلأهای قانونی، تفکیک منابع مالی مدیریت بحران از بودجههای جاری و تمرکز بر پیشگیری تأکید کرد و خواستار پیگیری جدی اصلاح ساختار حکمرانی مدیریت خطر شد.
بر اساس گزارش سایت شهر، در این سمینار همچنین از تلاشهای دکتر جلیل عرب خردمند در حوزه سلامت در بلایا و مدیریت بحران طی چند دهه گذشته تقدیر به عمل آمد و مراسم تجلیل از ایشان برگزار شد.
