ایجاد ساختارهای قانونی برای حفاظت مشارکتی از حیات‌وحش کشور
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر نقش حیاتی مشارکت مردم و تشکل‌های محیط زیستی، از ایجاد ساختارهای دائمی و قانونی برای حفاظت مشارکتی از حیات‌وحش کشور خبر داد و گفت: این اقدامات با هدف تضمین استمرار حفاظت گونه‌های در خطر انقراض و شفافیت کامل برنامه‌ها انجام می‌شود.
به گزارش ایلنا از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، حمید ظهرابی در نشست با نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست، بر اهمیت مشارکت جامعه محلی در حفاظت از تنوع زیستی و حیات وحش تاکید کرد و افزود: روحیه مشارکت‌طلبی و جلب همراهی مردم جزئی از اولویت‌های اساسی معاونت محیط طبیعی است و همواره تلاش کرده‌ایم این اصل در عمل نیز پیاده شود.
وی با اشاره به تجربه خود در دوره قبل معاونت، اظهار کرد: برخی طرح‌ها که با رویکرد مشارکتی در دوره گذشته اجرا شدند به دلیل بی‌توجهی به مقوله ساختارسازی به مرور کمرنگ یا برخی متحول شده بودند و اکنون تلاش می‌شود ساختارهایی قانونی و دائمی ایجاد شود تا نقش مردم در تصمیم‌گیری‌های محیط زیستی تثبیت شود و هیچ فردی نتواند آن را حذف کند یل تغییر دهد.
ظهرابی ادامه داد: به عنوان نمونه، در پارک ملی گلستان، جامعه محلی در اصلاح ساختار شورای راهبری پارک بسیار کمرنگ شده بود و تا زمانی که ساختار اصلاح نشد و جامعه محلی در جلسات مربوطه حضور نداشت، جلسه شورای راهبری را در پارک تشکیل ندادیم و اکنون به دنبال آن هستیم که اول برای چنین ساختاری یک آیین نامه تصویب کنیم و بعد تبدیل به قانون کنیم.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست، اهمیت ایجاد کمیته‌های مشترک با حضور متخصصان، دانشگاهیان و نمایندگان جامعه محلی برای مدیریت و حفاظت گونه‌های در معرض خطر مانند میش مرغ، یوزپلنگ و گوزن زرد ، خرس سیاه و پرندگان شکاری را برجسته کرد و گفت: این کارها با هدف مشارکت حداکثری متخصصان، جامعه محلی، برنامه محوری، ساختار سازی و تضمین استمرار حفاظت حتی پس از تغییر مدیران انجام می‌شود.
وی توضیح داد: تخصیص بودجه محدود سازمان، نیازمند اولویت‌بندی دقیق و استفاده بهینه از منابع است و نمونه‌هایی از هزینه‌های انجام شده برای حفاظت از یوزپلنگ و دیگر گونه‌های در خطر انقراض را ارائه و تاکید کرد تخصیص بودجه در معاونت طبیعی از حالت سنتی توزیع پول به تامین اعتبار برای پروژه های هدفمند دارای ساختار تغییر کرده است .
وی درباره نقش تشکل‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی گفت: مشارکت مردم در مناطق حفاظت شده می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد؛ از حفاظت کاملا مردمی در یک محدوده مشخص تا حفاظت مشارکتی در کنار دولت و ما برای طیف وسیعی از انواع مشارکت برنامه ریزی کرده ایم.
ظهرابی افزود: یک نسخه مشارکت برای کشور نه ممکن است و نه درست هر منطقه با توجه به شرایط محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر آن نسخه خاص خودش را دارد.
وی گفت : تجربیات گلستان و لامرد و حفاظت گاه های مردمی نشان داده که اعتماد و مشارکت مردم به موفقیت برنامه‌های حفاظتی کمک شایانی می‌کند.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست به چالش‌های قانونی و اقتصادی موجود در حوزه محیط زیست نیز اشاره کرد و گفت : وضعیت نامناسب اقتصادی فشار به محیط زیست و تنوع زیستی را تشدید می کند.
وی از تلاش‌های انجام شده برای دریافت سهم محیط زیست از حقوق دولتی منابع خبر داد و گفت که برنامه‌هایی برای استفاده از این منابع جهت بازسازی و بهسازی مناطق حفاظت شده در حال پیگیری است.
ظهرابی تاکید کرد: همه برنامه‌های حفاظتی و مشارکتی، از جمله سرشماری حیات وحش و پروژه‌های احیای گونه‌های در خطر انقراض، به‌صورت شفاف و در دسترس عموم قرار خواهند گرفت و حضور فعال جامعه محلی و تشکل‌های محیط زیستی یک اصل غیرقابل مذاکره در سیاست‌های سازمان است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تشریح اقدامات اخیر این سازمان در سامان‌دهی باغ‌وحش‌های کشور، بر لزوم دوری از حاشیه‌سازی و تمرکز بر اولویت‌های واقعی تنوع زیستی تأکید کرد.
وی گفت: برای نخستین‌بار تیم‌های کارشناسی از تهران به تمامی باغ‌وحش‌ها اعزام و ارزیابی میدانی انجام شد. ایرادات هر مجموعه ثبت، بانک اطلاعاتی جامع ایجاد و وضعیت هریک مشخص شد. سپس به باغ‌وحش‌های ضعیف و بسیار ضعیف، مهلت ۶ ماهه برای ارتقای استانداردها داده شد. پس از پایان این مهلت، باغ‌وحش‌هایی که اقدامی نکرده بودند تعلیق شدند و این روند به طور مستمر تا حصول نتیجه مطلوب ادامه دارد.
ایجاد هر گونه باغ‌وحش و مرکز نگهداری جدید هم در کشور با دستور ریاست سازمان متوقف شده و تمرکز به روی بهسازی شرایط باغ وحش های موجود است .
وی اظهار کرد: این که عده ای انتظار دارند مشکل باغ وحش های کشور یک شبه حل شود نشان از عدم اطلاع آنان از شرایط اقتصادی کشور و وضعیت باغ وحش ها دارد. این افراد اطلاع ندارند اگر باغ وحش را تعطیل کردیم گونه هایی که در آن نگهداری می شود با شرایط حقوقی موجود چگونه باید مدیریت شوند.
وی با انتقاد از برخی افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که بدون ارائه راه‌حل، صرفاً به تخریب و اتهام‌زنی می‌پردازند، افزود: بارها از این گونه منتقدان دعوت کردیم در تدوین دستورالعمل‌ها همراهی کنند حتی چند بار از دبیر شبکه تشکل های محیط زیستی این درخواست را پیگیری کرده‌ایم اما برخی از آنان حتی یک‌بار هم حاضر نشدند نظر کارشناسی ارائه دهند یا در یک جلسه با رویکرد هماهنگی ، همکاری و هم افزایی مشارکت کنند. کنشگری واقعی محیط زیستی یعنی مشارکت، یعنی همکاری، یعنی درک متقابل از شرایط و هم افزایی نه صرفاً برای تولید محتوا و تخریب دولت برای اینکه در فضای مجازی لایک دریافت کنند.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ضرورت همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد ادامه داد: به شبکه سمن‌ها های کشور درخواستی ارائه داده ایم تا نیروهای مردمی در ارزیابی باغ‌وحش‌ها در سراسر کشور با همکاران ما مشارکت کنند، هم‌نظارت داشته باشند، کمک کنند و امیدواریم این مهم محقق شود.
ظهرابی تاکید کرد: در این شرایط بایستی همزمان با برخورد قانونی، ابزار تشویقی نیز ارایه دهیم، از صندوق ملی محیط زیست درخواست کرده ایم برای بهسازی باغ وحش های موجود تامین منابع و تسهیلات داشته باشد و از طرفی برای باغ وحش هایی که در چهارچوب هستند ابزارهای دیگر تشویقی مانند اولویت دریافت حیات وحش غیر بومی و همچنین حیات وحش بومی غیر قابل تیمار و رها سازی در طبیعت که از متخلفین کشف می شوند و یا توسط مردم به ادارات کل تحویل می شوند استفاده می کنیم.
وی درباره حیوانات غیرقابل بازگشت به طبیعت توضیح داد: برای نمونه کرکسی که یک بال دارد یا فلامینگویی که منقار ندارد و امکان رهاسازی ندارند، به باغ‌وحش‌هایی سپرده می‌شوند که توان نگهداری مناسب دارند. حضور این حیوانات علاوه بر مراقبت در محیط مناسب کارکرد آموزشی برای مردم دارد.
ظهرابی افزود: این تصور که مرکز کلینیک و تیمار پردیسان مرکز نگهداری دایم حیات وحش است و ظرفیت بی انتهایی هم دارد تصور غلطی است که باید اصلاح شود. تمام کشور از میزان و شرایط منابع مالی سازمان حفاظت محیط زیست اطلاع دارند و در شرایطی که حیوانات در زیستگاههای طبیعی با کمبود آب و امنیت و تجهیزات حفاظتی مواجه هستند هزینه کردن برای نگهداری حیوان غیر بومی کشف شده از قاچاقچیان چه توجیهی می تواند داشته باشد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: اگر هدف ما حفظ تنوع زیستی کشور است، باید از مسائل حاشیه‌ای دور شویم و روی چند اقدام اساسی و نتیجه‌بخش متمرکز بمانیم. حیوانی که سال‌ها در اسارت بوده و با تغذیه دستی بزرگ شده، ذخیره ژنتیکی است اما قابلیت بازگشت مستقیم به طبیعت ندارد و باید تعیین تکلیف شود .
وی گفت: برای رهاسازی، یک گونه دست آموز شده نیاز به باز وحشی سازی داریم و این امر یک فعالیت علمی است و امکانات تخصصی و همکاری متخصصان و جامعه محلی را نیاز دارد؛ در این راستا برای بازوحشی سازی خرس سیاه پروژه ای را در مرز کرمان و بندرعباس آغاز کرده‌ایم.
ظهرابی خطاب به برخی منتقدان در فضای مجازی گفت: سازمان محیط زیست از نظر نیروی انسانی و منابع دارای محدودیت است و نمی‌تواند اولویت‌های ملی را قربانی فشارهای احساسی کند و مسیر سازمان با فشار در فضای مجازی تغییر نخواهد کرد.
