برای مهار آتش الیت به هلیکوپتر و پایگاه‌های محلی نیاز داریم

علی اکبر یدالهی، معاون توسعه مدیریت، منابع و حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست استان مازندران، در گفت‌وگو با ایلنا به تشریح جزئیات و دلایل تداوم آتش‌سوزی جنگل‌های منطقه "الیت" در مرزن‌آباد چالوس پرداخت. وی در این گفت‌وگو که در چند بخش انجام شد، به موضوعاتی چون تجهیزات موجود، چالش‌های جغرافیایی منطقه، اقدامات در دست انجام، هشدار درباره پیامدهای اکولوژیک غیرقابل جبران و برنامه‌های آینده برای تقویت توان اطفای حریق در استان اشاره کرد.

معاون توسعه مدیریت، منابع و حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست استان مازندران، با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای تجهیز نیروها، گفت: در دو سه سال اخیر، تجهیزات لازم اطفای حریق از جمله تراکتور، کانکس، مخزن آب، لودر و تجهیزات انفرادی برای کلیه محیط‌بانان مستقر در شهرستان‌های مختلف استان مازندران خریداری و توزیع شده است.

وی با تشریح طرح همکاری‌های منطقه‌ای افزود: مناطق را به گونه‌ای ساماندهی کرده‌ایم که هر شهرستان دارای انواع تجهیزات باشد تا در مواقع ضروری به یاری شهرستان همجوار بشتابد.

یدالهی با اشاره به آتش‌سوزی فعلی در منطقه "الیت" مرزن‌آباد چالوس، ویژگی‌های جغرافیایی این منطقه را عامل اصلی تداوم آتش عنوان کرد و اظهار داشت: منطقه الیت، منطقه‌ای بسیار صعب‌العبور و صخره‌ای است. در این منطقه، پوشش متراکم جنگلی و لایه‌ای از برگ‌های  به ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر وجود دارد که با وجود رطوبت نسبی، به‌طور تدریجی می‌سوزد و با کوچک‌ترین وزش باد، شعله‌ور می‌شود.

وی از ناموفق بودن مأموریت هلیکوپتر برای اطفای حریق به دلیل شدت باد خبر داد و گفت: دیروز بالگرد برای خاموش کردن آتش به منطقه اعزام شد اما متأسفانه به دلیل شدت باد، نتوانست مأموریت خود را به پایان برساند.

معاون سازمان محیط زیست مازندران خاموش کردن این نوع آتش را بسیار دشوار توصیف کرد و توضیح داد: در برخی موارد، آتش به داخل کنده‌های درختان نفوذ کرده و به صورت نهفته باقی می‌ماند. پس از مدتی، ذغال‌های حاصل از سوختن، بر روی برگ‌های خشک دیگر می‌ریزد و آتش سوزی مجدداً آغاز می‌شود. این آتش‌سوزی از تاریخ ۱۱ آبان ماه آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.

انتقال آب با قاطر و دبه؛ نبرد سنتی با آتش مدرن

یدالهی از چالش‌های انتقال آب به منطقه برای اطفای حریق گفت: برای انتقال آب به کانون‌های آتش، از هر قاطر برای حمل چهار مخزن ۲۰ لیتری آب استفاده می‌شود. بخشی از مسیر را قاطر می‌تواند برود اما برای ادامه مسیر، هر یک از نیروهای ما با گرفتن یک دبه آب، به سمت کانون آتش حرکت می‌کنند. 

این مقام مسئول اظهار داشت: دسترسی به منابع آب در منطقه بسیار محدود است و چشمه‌های اطراف اکثرا خشک شده‌اند. تنها یک چشمه به نام "دراکینگ"  وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: برای تقویت نیروهای حاضر، از محیط‌بانان شهرستان‌های جویبار، بابل، آمل، عباس‌آباد، رامسر و تنکابن درخواست کرده‌ام تا هر کدام ۵ تا ۶ نیرو اعزام کنند؛ به شرطی که این انتقال باعث خالی ماندن منطقه تحت حفاظت خودشان نشود، چرا که دیروز نیز شاهد یک آتش‌سوزی در منطقه شهرستان نور بودیم که به سرعت مهار شد.

 معاون توسعه مدیریت، منابع و حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست مازندران، در پاسخ به این سوال که چرا از سیستم‌های هشدار زودهنگام در مناطق صعب‌العبور استفاده نمی‌شود، توضیح داد: این سیستم‌ها بسیار گران‌قیمت هستند. هزینه نصب یک دکل به همراه دوربین حرارتی حدود چهار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

وی با اشاره به نمونه‌های موفق اجرای این سیستم گفت: به عنوان مثال، ما در پناهگاه حیات وحش میانکاله و دشت ناز، دوربین‌های حرارتی نصب کرده‌ایم که خیال ما را از بابت آن مناطق راحت کرده است. این دوربین‌ها می‌توانند حرارت را تا شعاع پنج کیلومتری تشخیص دهند.

یدالهی سپس به محدودیت استفاده از این فناوری در منطقه کوهستانی "الیت" پرداخت و افزود: اما در مناطق کوهستانی مانند الیت که محل آتش‌سوزی فعلی است، این دوربین‌ها کارایی کمتری دارند. برای رسیدن به کانون آتش، باید حداقل از سه دامنه و یال عبور کنید. در چنین محیطی، دوربین در بهترین حالت تنها می‌تواند نوک یال را پوشش دهد و شعاع مؤثر آن به حداکثر یک و نیم تا دو کیلومتر کاهش می‌یابد. در نتیجه، برای پوشش یک منطقه کوهستانی، به تعداد بی‌شماری از این دوربین‌ها و دکل‌ها نیاز داریم.

معاون سازمان محیط زیست مازندران از برنامه‌ریزی برای ایجاد "پایگاه‌های اطفای حریق کوهستانی" با مشارکت جوامع محلی خبر داد و گفت: پیشنهادی از سوی دهیاران و شورای  این منطقه به ما ارائه شده است. ما می‌توانیم با تجهیز این پایگاه‌ها، از مشارکت کوهنوردان و مردم محلی بهره ببریم.

وی در تشریح اقدامات اولیه افزود: برای شروع این کار، ما امسال ۸۵ دستگاه "فلک" در سطح استان توزیع کرده‌ایم و ۱۰ دستگاه دیگر نیز در انبار داریم. من قول داده‌ام که پنج دستگاه از این تجهیزات را به همراه وسایل دیگری مانند دمنده‌ و آتش کوب و آموزش‌های لازم برای اطفای حریق را در اختیار داوطلبان در اختیار روستاهای "الیت" و "دلیر" قرار دهیم  قرار دهیم.

یدالهی با اشاره به وسعت استان و تعداد زیاد روستاهای واقع در مجاورت جنگل، تأکید کرد: استان مازندران نزدیک به ۲۵۰۰ روستا دارد که از این تعداد، حدود ۱۰۰۰ روستا دارای حساسیت بیشتری هستند. اگر بخواهیم تنها روستاهای محوری را تجهیز کنیم، به حدود ۲۰۰ پایگاه نیاز داریم. با احتساب حداقل ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای هر پایگاه، به ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است.

روستاییان؛ بازوی راست محیط‌بانان در نبرد با آتش

وی در پایان خاطرنشان کرد: توان نیروی انسانی سازمان‌های محیط زیست و منابع طبیعی با توجه به محدودیت‌های موجود، بسیار کم است. تنها راه حل پایدار و مؤثر، کمک و مشارکت مردم روستایی ساکن در داخل و حاشیه جنگل‌ها است. با آموزش و تجهیز این افراد، می‌توانیم پاسخ سریع‌تر و مؤثرتری به آتش‌سوزی‌ها داده و از خسارات گسترده جلوگیری کنیم. این همکاری نه تنها به ما کمک می‌کند، بلکه امنیت خود روستاییان را نیز در برابر حریق تضمین می‌نماید.

وی با اشاره به هماهنگی‌های انجام‌شده با دستگاه‌های اجرایی محلی افزود: با فرماندار محترم شهرستان چالوس و هلال احمر، گفتگو کرده‌ایم تا با تشکیل یک جلسه کاری، تمام نهادهای ذیربط از جمله اداره منابع طبیعی (جنگلبانی) و سایر ارگان‌ها، هر کدام سهم و مسئولیت خود در پشتیبانی از این پایگاه را مشخص کنند.

یدالهی هدف از این اقدام را ایجاد یک شبکه واکنش سریع یکپارچه عنوان کرد و اظهار داشت: هدف این است که وقتی حادثه‌ای رخ داد، به سرعت بتوانیم نیروها و تجهیزات از سراسر شهرستان و حتی استان را هماهنگ کرده و به منطقه اعزام کنیم.

معاون سازمان محیط زیست مازندران در مورد تأمین زیرساخت این پایگاه گفت: ساختمان یا بنای مورد نیاز برای راه‌اندازی این پایگاه را سازمان محیط زیست تأمین و تقدیم خواهد کرد. مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.

خاک جنگل در آستانه نابودی است

یدالهی با هشدار درباره پیامدهای غیرقابل جبران آتش‌سوزی در مناطق صخره‌ای و مرتفع، گفت: در مناطق سخره‌ای مانند "الیت" که پوشش خاک بسیار ضعیف است، تشکیل هر سانتیمتر خاک، میلیون‌ها سال زمان برده است. اگر جنگل در این ارتفاعات از بین برود، خاک باقی‌مانده به سرعت بر اثر باد و باران (فرسایش آبی و بادی) از بین خواهد رفت و دیگر امکان احیای جنگل در آن مکان به این سادگی وجود نخواهد داشت.

وی در مقابل، احیای جنگل در مناطق دشتی و دامنه‌ای را امکان‌پذیرتر دانست و توضیح داد:در قسمت‌های دامنه و دشت، طبیعت جنگل توانایی بالایی برای خوداحیایی دارد. 

یدالهی به نمونه‌ای از موفقیت این روند اشاره کرد: به عنوان مثال، در بخشی از پناهگاه حیات وحش "دودانگه" شاهد بودیم که پس از آتش‌سوزی، جامعه بلوط به مرور زمان خود را احیا کرد.

آتش، سیمای جنگل را برای همیشه تغییر می‌دهد

معاون سازمان محیط زیست مازندران به یک پیامد اکولوژیک مهم دیگر اشاره کرد و هشدار داد: اگر آتش‌سوزی گسترده باشد، احتمال دارد "جامعه جنگلی" یا ترکیب گونه‌های گیاهی منطقه برای همیشه تغییر کند. گونه‌های جدیدی که با شرایط پس از آتش‌سوزی سازگارتر هستند، جایگزین گونه‌های قبلی می‌شوند و این می‌تواند "تیپ" یا چهره اصلی منطقه را دگرگون کند.

یدالهی با اشاره به درخواست خود از سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست برای تخصیص اعتبارات بیشتر، گفت: با وجودی که پیش از این پایگاه اطفای حریق در استان نداشتیم، اما خوشبختانه امسال اولین پایگاه سازمان محیط زیست را در پناهگاه حیات وحش میانکاله احداث و تجهیز کردیم.

وی با بیان اینکه این اقدام می‌تواند الگویی برای توسعه پایگاه‌ها در سایر مناطق باشد، افزود: انتظار داریم با تخصیص به موقع و مؤثر اعتبارات، بتوانیم این روند را ادامه دهیم.

یدالهی در تشریح برنامه آینده خود اظهار داشت: آرزوی ما این است که در هر یک مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در استان مازندران، یک پایگاه اطفای حریق مجهز داشته باشیم. تحقق این امر می‌تواند توان پاسخگویی ما به حوادثی مانند آتش‌سوزی را به طور چشمگیری افزایش دهد.