برخی مساجد مانند یک وزارتخانه عمل می‌کنند/ مساجد غیرفعال را باید فعال کنیم

«معصومه ظهیری» استاد حوزه علمیه قم  در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره ساخت یک مسجد جدید در تهران در هر ماه گفت: هیچ دلیلی وجود ندارد که بتوان ثابت کرد، یک مسجد در یک منطقه خاص غیرضروری است، مگر اینکه به این نتیجه برسیم که در آن محل به‌طور واقعی نیازی به مسجد نیست یا اینکه مسجد دیگری در آن نزدیکی وجود دارد که نیاز جامعه را برآورده می‌کند.

ظهیری خاطرنشان کرد: نمی‌توان در مورد تعداد مساجد بحث کرد، بلکه باید در خصوص جغرافیا و مکان‌یابی صحبت کنیم. باید موقعیت مکانی در نظر گرفته شود. اگر مسجد جدیدی در حال کلنگ زنی باشد و در مکانی قرار گیرد که مسجد مجاور یا مسجد غیرفعالی وجود دارد، حرف شما صحیح است. اما اگر این مکان جدید به‌گونه‌ای باشد که هیچ مسجدی وجود نداشته باشد یا زمین برای ساخت مسجد وقف شده باشد، باید برای ساخت مسجد اقدام شود. در حال حاضر  در طرح جامع در استان قم، مکان‌هایی داریم که با وجود فراوانی مساجد، به ساخت مسجد جدید نیاز دارند.

باید مساجد غیرفعال را فعال کنیم

وی افزود: باید مساجد غیرفعال را فعال کنیم و این ربطی ندارد که مساجد جدید ساخته نشوند. در این رابطه باید بر اساس طرح آقای پزشکیان عمل کنیم.این طرح محله محور و مسجد پایه است. در این طرح مردم، هیئت امنا و نهادهای فعال فرهنگی محلی با محوریت مسجد باید فعالیت کنند.

او افزود: این فعالیت‌ها شامل انواع برنامه‌های فرهنگی، کارهای عام‌المنفعه و نیکوکاری و رسیدگی به حل اختلافات در محله است. این طرح دولت، جامع و خوب است و برنامه های دیگری مانند مقابله با بحران‌ها و احیای محیط زیست از جمله درختکاری و مسائل دیگر را در بر می‌گیرد.

ظهیری با اشاره به اینکه در مساجد کشور فعالیت های مختلفی انجام می‌شود، گفت: در حال حاضر، مساجدی داریم که همزمان پایگاه بسیج، کانون فرهنگی مساجد، هیئت امنای فعال و همچنین انجمنی دارند که در زمینه هنری، شعر و ادبیات فعالیت می‌کند و هیئت آن مسجد نیز با محوریت مردم محل ثبت شده است. بسیاری از مساجد به این شکل فعال هستند.

همچنین برخی دیگر از مساجد در اوقات فراغت، اقدامات آموزشی انجام می‌دهند و اردوها یا کاروان‌ها را سازماندهی می‌کنند. مساجد فعال زیاد در کشور وجود دارد، البته مساجدی هم هستند که غیرفعال هستند.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه خاطرنشان کرد: در حال حاضر در قم، تعدادی مسجد داریم که برخی از آن‌ها بسیار نزدیک به هم قرار دارند و به گفته شما، برخی از آن‌ها غیرفعال هستند. از طرفی، در مناطقی که در حال حاضر به‌عنوان مسکن ملی در حال ساخت است، تعداد مساجد کم است. بنابراین، ضروری است که برای آنجا حداقل یک بانی پیدا کنیم و زمین مناسبی برای ساخت مسجد به آن‌ها اهدا یا وقف شود.

در مجتمع‌سازی‌های جدید، مساجد در نظر گرفته نشده‌اند

همچنین در تهران در برخی محله‌ها جانمایی مسجد یا انجام نشده است یا در مجتمع‌سازی‌های جدید، مساجد در اطراف آن‌ها دیده نمی‌شوند. به همین دلیل، در طرح جامع، رسیدگی به این موضوع و مساجد در حال بررسی است.

وی با بیان اینکه بنا بر منویات رهبری و امام خمینی مسجد باید محور و پایه باشد، گفت: هیئت امنا به‌خاطر این موضوع تشکیل شده تا امین مردم باشد و افرادی که آشنا هستند از جمله ریش سفیدان محل و جوانان بتوانند در مسجد به هم کمک کنند. اگر جوانان و امام جماعت فعالی در مساجد داشته باشیم، مسجد به محل مراجعه مردم تبدیل خواهد شد.

ظهیری تصریح کرد: ما در مسجد بزرگ شدیم و مردم برای مسائل مختلف، مانند فوت یکی از اعضای خانواده، ازدواج، حل اختلافات مالی و حتی بحران‌های روحی، به امام جماعت مراجعه می‌کردند. بسیاری از رویدادها و برنامه‌ها از جمله جلسات هیئت و مراسم ماه رمضان، در مسجد برگزار می‌شد. مردم شادی‌ها و غم‌های خود را نیز در مسجد تجربه می‌کردند.

به گفته وی اکنون بسیاری از مساجد دارای صندوق‌های قرض‌الحسنه هستند و گره‌های کوچک مردم را باز می کنند. به این نکته نیز اعتقاد دارم که مساجد غیرفعال باید احیا شوند و فقط محلی نباشد که تعدادی از افراد مسن برای نماز خواندن به آنجا بیایند.

ظهیری در ادامه یادآور شد: در گذشته بازار محور بود و مردم سر ظهر بازارها را تعطیل می کردند و برای نماز به مساجد می رفتند  اما متاسفانه امروزه با تغییر سبک زندگی و به دلیل ساعات کاری اداری و بازار، این امکان وجود ندارد و ارتباط ضعیف‌تر شده است و برخی مساجد به این دلایل در ظهر فعال نیستند. اما  بعد از نماز مغرب مساجد فعالیت دارند و علاوه بر برگزاری نماز، برنامه‌هایی مانند جلسات، هیئت‌ها و حتی نمایش فیلم را برگزار می‌کنند. در تابستان، برخی از مساجد به دلیل حضور نوجوانان، برنامه‌های فرهنگی و نمایش فیلم را چند شب در هفته برگزار می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه هر مسجدی که قرار است ساخته شود، ضروری است و ساخت مسجد غیرضروری نداریم، گفت: ساخت مساجد جدید یا در محلاتی است که مسجد ندارد یا در مناطقی است که مجتمع سازی های جدید می شود که مسجد ندارند. همچنین ساخت مساجد جدید به دلیل بانی وقف انجام می شود و کسی زمینی را وقف کرده یا بانی در زمین وقف شده مسجد می سازد.لذا ساخت مساجد جدید خارج از این دو نیست.

این استاد حوزه علمیه قم گفت: در برخی مناطق ممکن است مساجد غیرفعال باشند و به دلیل عدم وجود امام جماعت، فعالیت کمتری داشته باشند. مسئله معیشت و شرایط اقتصادی نیز ارتباط زیادی با این موضوع دارد و باید به آن توجه شود.

برخی مساجد به خاطر نداشتن خادم، خدمات مناسبی ارائه نمی‌دهند

به گفته ظهیری اکنون مساجدی داریم که امام جماعت دارند، اما به دلیل نداشتن خادم، خدمات مناسبی ارائه نمی‌دهند. برخی خادمان به دلیل عدم تأمین مالی و نبود بیمه، حاضر به نگهداری از مسجد نیستند. این مشکل باعث می‌شود که درها بسته بمانند و مسجد نتواند به‌طور فعال فعالیت کند.

وی یادآور شد: همچنین، در برخی مساجد هنوز هیئت‌های سنتی داریم که علاوه بر نماز، فقط به برگزاری روضه و مجالس ختم بسنده می‌کنند و فعالیت دیگری ندارند. به عنوان مثال، در قم، که مهد علم و اجتهاد است، مشاهده کرده‌ایم که بچه ها در کنار مسجدی در یک کانکس که شهرداری در اختیارشان قرار داده بود فعالیت های فرهنگی انجام می دادند. من اعتراض کردم و متوجه شدم که واقف گفته است که مسجد فقط برای قرآن، نماز و ختم باشد و اجازه برگزاری فعالیت‌های دیگر را نمی‌دهد.

ظهیری گفت: در واقع وجود این محدودیت‌ها باعث شده که مسجد از پتانسیل‌های خود به‌خوبی استفاده نکند. به همین دلیل، باید کارهایی انجام دهیم تا این مشکلات رفع شوند و مساجد بتوانند به‌عنوان مراکز فعال اجتماعی و فرهنگی عمل کنند.

این استاد حوزه علمیه قم تاکید کرد: ساماندهی و سازماندهی مساجد به‌ویژه مساجد غیرفعال و برخی اصلاحات در راستای فعالیت های فرهنگی متنوع در برنامه‌های مسجد برای جذب جوانان بسیار ضروری است. به عنوان مثال، در قم، مسجدی وجود دارد که مانند یک وزارت‌خانه عمل می‌کند و در ایام اربعین، موکب دارد و در طول سال نیز به انجام کارهای عام‌المنفعه، برگزاری کلاس‌های آموزشی می پردازد و در زیرزمین این مسجد کارهای کارگاهی مانند نجاری و هنر برای پسران برگزار می کند و دارای کتابخانه هم است. هرکسی هم مشکلی داشته باشد به این مسجد مراجعه می کند.