حقایق کلن بوترول؛ دارویی خطرناک در بین ورزشکاران

به گزارش ایلنا، کلن بوترول یک برونکودیلاتور (بازکننده راه‌هایی هوایی) قوی و طولانی اثر است که در خارج از ایالات متحده برای استفاده انسانی تجویز می‌شود. عموماً، بدنسازان و ورزشکاران از آن برای افزایش توده عضلانی و کاهش چربی بدن استفاده می‌کنند (یعنی اثر تقسیم مجدد). بااین‌وجود، کلن بوترول با عوارض قلبی عروقی و عصبی قابل‌توجهی همراهی دارد.

موارد استفاده قانونی:

در ایالات متحده، کلن بوترول برای استفاده انسانی مورد تأیید نیست و تنها برای استفاده اسب‌ها مورد تأیید است. در سال ۱۹۹۸، سازمان غذا و دارو (FDA) شربت ونتیپولمین را که بر پایة کلن بوترول توسط شرکت Boehringer Ingelheim Vetmedica تولید شده بود، تنها برای درمان گرفتگی راه‌های هوایی در اسب‌ها تأیید کرد (۳٫۲ میکروگرم بر کیلوگرم دو بار در روز).

خارج از ایالات متحده، کلن بوترول برای درمان آسم برونشی انسان با نسخه قابل تهیه است. این دارو به شکل قرص (قرص‌های ۰٫۰۱ یا ۰٫۰۲ میلی‌گرم) و مایع موجود است. دوز توصیه شده آن ۰٫۰۲ تا ۰٫۰۳ میلی‌گرم دو بار در روز است.

ساختار شیمیایی و فارماکولوژی:

کلن بوترول یک آگونیست بتا ۲ آدرنرژیک است. تحریک گیرنده‌های بتا ۲ آدرنرژیک در عضلات صاف برونش منجر به اتساع برونش‌ها می‌شود. بااین‌وجود، کلن بوترول، مثل سایر آگونیست‌های بتا آدرنرژیک ممکن است باعث عوارض جانبی قلبی عروقی و عصبی می‌شود که شامل تپش قلب، لرزش عضلانی و عصبانیت می‌شود. فعال‌شدن گیرنده‌های بتا آدرنرژیک همچنین به کلن بوترول این توانایی را می‌دهد که توده عضلانی را افزایش و چربی بدن را کاهش دهد هرچند که مکانیسم آن هنوز به‌خوبی تبیین نشده است.

کلن بوترول پس از مصرف به‌سرعت جذب بدن می‌شود (۷۰ تا ۸۰ درصد) و به مدت طولانی در بدن باقی می‌ماند (۲۵ تا ۳۹ ساعت). عوارض جانبی کلن بوترول طولانی‌مدت است زیرا نیم‌عمر آن طولانی است.

موارد استفاده غیرمجاز:

کلن بوترول به علت توانایی آن در تغییر ترکیب بدن از طریق کاهش چربی بدن و افزایش توده عضله اسکلتی مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. عموماً ورزشکاران و بدنسازان از این دارو با دوز ۶۰ تا ۱۲۰ میکروگرم در روز سوءاستفاده می‌کنند. این دارو معمولاً همراه با سایر داروهای بهبوددهندة عملکرد نظیر استروئیدهای آنابولیک و هورمون رشد استفاده می‌شود.

همچنین به علت اثر تقسیم مجدد، برای دام‌ها استفاده می‌شود که استفاده از آن منجر به چندین نوبت طغیان بیماری حاد در اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، چین و پرتغال شده است. علائم گزارش شده حدوداً نیم تا سه ساعت پس از مصرف جگر و گوشت آلوده به کلن بوترول رخ می‌دهد. این علائم شامل افزایش ضربان قلب، عصبی بودن، سردرد، لرزش عضلانی، سرگیجه، تهوع، استفراغ، تب و لرز می‌شود که عموماً طی ۲ تا ۶ روز بهبود می‌یابد. در نتیجه، ایالات متحده و کشورهای اروپایی فعالانه نمونه‌های ادرار و بافتی دام‌ها را از نظر وجود کلن بوترول ارزیابی می‌کنند.

همچنین گزارش‌هایی از هروئین یا کوکائین آلوده به کلن بوترول وجود دارد. هرچند هیچ مورد فوتی ناشی از مواجهه با کلن بوترول گزارش نشده است، اما افراد تا چندین روز به علت مسمومیت با کلن بوترول در بیمارستان بستری شده‌اند.

جمعیت استفاده‌کننده:

معمولاً ورزشکاران از کلن بوترول استفاده می‌کنند. استفاده از آن احتمالاً در بین ورزشکاران خانم شایع‌تر است زیرا آثار تقسیم مجدد آن با عوارض جانبی معمول آدرنرژیک (یعنی، موی صورت، بم شدن صدا و ضخیم شدن پوست) استروئیدهای آنابولیک همراه نیست. به‌علاوه، کلن بوترول برای کاهش وزن مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد.

توزیع غیرمجاز:

کلن بوترول در سطح اینترنت به‌صورت قرص، شربت و فراورده‌های تزریقی موجود است. این دارو از طریق واردات غیرقانونی (غیرمجاز) از کشورهایی وارد می‌شود که در آن‌ها استفاده انسانی از کلن بوترول مجاز است.

بر اساس سیستم اطلاعات آزمایشگاه ملی پزشکی قانونی (NFLIS)، ۱۶ مدرک از وجود کلن بوترول در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ شناسایی شد؛ ۱۵ مدرک در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ شناسایی شد. اخیراً، ۱۴، ۲۱ و ۱۷ مدرک از وجود آن به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ شناسایی شد. نتایج اولیه سال ۲۰۱۸ نشان‌دهنده ۹ مدرک از وجود کلن بوترول است. این تعداد کم احتمالاً ناشی از اولویت اجبار قانونی ناشی از تحت کنترل نبودن کلن بوترول در ایالات متحده است.

وضعیت کنترل:

در حال حاضر، کلن بوترول تحت سند مواد تحت کنترل (CSA) قرار ندارد. بااین‌وجود، آژانس جهانی ضد دوپینگ و کمیته بین‌المللی المپیک کلن بوترول را به‌عنوان دارو بهبوددهنده عملکرد طبقه‌بندی‌شده است. در نتیجه، ورزشکاران از مصرف آن منع شده‌اند.

دانیال اسداللهی سهی

کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی