ایران میزبان سالانه ۵ میلیون پرنده مهاجر است / کاهش ۵ میلیاردی پرندگان مهاجر در جهان

۱۰ می‌، مقارن با ۲۰ اردیبهشت روز جهانی پرندگان مهاجر است. روزی که به منظور افزایش توجه جهانی به اهمیت موضوع پرندگان مهاجر، از سال ۲۰۰۶ میلادی از سوی توافقنامه پرندگان مهاجر آبی آفریقا اوراسیا(AEWA) به این اسم، ‌نامگذاری شد.

پرندگانی که به گفته اسماعیل کهرم، مشاور ارشد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نامگذاری آن‌ها به نام پیام آوران تنوع زیستی به حق و شایسته است.

مشاور ارشد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با ایلنا در مورد نامگذاری این روز می‌گوید: بهار و به ویژه ماه اردیبهشت در واقع زمان زاد آوری پرندگان مهاجر در نیمکره شمالی است. و در این موقع از سال جوجه‌های پرندگان در حال بیرون آمدن از تخم هستند و این موقع از سال پیک وفور حیات پرندگان است. اغلب پرندگان جوجه‌هایشان را به بار آورده‌اند و جوجه‌ها در مرحله گذران نوجوانی در لانه هستند و برخی مرحله دوم زاد آوری را شروع کردند، این مرحله، بسیار حیاتی و مهم در زندگی پرندگان است.

کهرم در مورد اینکه پرندگان مهاجر چه اهمیتی در اکوسیستم دارند نیز توضیح داد: پرندگان مهاجر دارای دو خانه و محل زندگی هستند. واقعیت این است که این خطوط جغرافیای و مرز بندی کشور‌ها فقط برای انسانهاست و حیوانات از آن تبعیت نمی‌کنند و مرز نمی‌شناسند. اهمیت پرندگان مهاجر این است که حداقل دو محل زندگی دارند، در یک جا زمستان گذران می‌کنند و در جای دیگر زاد‌آوری و تولیدمثل می‌کنند. غیر از اینکه درحال عبور از یک محل زندگی به محل دیگر در چند جا فرود می‌آیند و توقف می‌کنند.

وی ادامه داد: برای مثال برخی پرندگان در سیبری جوجه آوری می‌کنند در حالی که در تالاب‌های آفریقا زمستان را به سر می‌برند و در طول عبورشان و طی این دو محل در تالاب‌های رامسر نیز توقف می‌کنند. بنابراین حداقل دو خانه دارند و اگر در یکی از این منزل‌ها از آن‌ها پذیرایی نشود، تعداد آن‌ها آرام آرام کاهش خواهد یافت.

وی در پاسخ به این سوال که آیا آماری در مورد تعداد و وضعیت پرندگان مهاجر در جهان وجود دارد نیز اظهار داشت: واقعیت این است که با کمال تأسف تعداد پرندگان مهاجر از تعداد ۵۰ میلیارد بال در جهان در ۱۰سال پیش بر طبق اعلام انجمن پرنده‌شناسی سلطنتی انگلستان(RSPB) به ۴۵ میلیارد بال کاهش یافته است. یعنی ۵ میلیارد نسبت به ۱۰ سال پیش کاهش پیدا کرده است.

این پرنده‌شناس توضیح داد: این کاهش به دلیل از بین رفتن زیستگاه‌های آنهاست. برای مثال دریاچه ارومیه که خشک شده و از بین رفت حدود ۱۴۵ گونه پرنده ما اکنون بی‌خانه شده‌اند. یعنی حدود ۹ / ۱ میلیون بال پرنده بی‌خانمان شده‌اند. این در حالی است که تالاب تشک، نی ریز، پریشان و هامون همگی خشک شده‌اند و پرندگان بسیاری منازل و توقف گاههای خود را از دست داده‌اند. البته که این فقط در ایران اتفاق نیفتاده و در دنیا نیز وضعیت به همین منوال است.

به گفته کهرم اهمیت دادن و توجه به پرندگان مهاجر در واقع اهمیت دادن و توجه به زیستگاه‌هاست که در یک ناحیه محل رفت و آمد پرندگان است. برای نمونه در تالاب‌های شمالی کشور ما که بین سیبری و آفریقا و محلی برای توقف و استراحت بین راهی پرندگان مهاجر است سالانه بین ۶ میلیون پرنده در رفت و آمد هستند. حال اگر یکی از این زیستگاه‌ها مراقبت نشود، ‌این پرندگان از بین می‌روند.

وی در پاسخ به این سوال که تغییرات آب و هوایی چه تاثیری روی مهاجرت پرندگان گذاشته است نیز گفت: حقیقت این است که ما هنوز با این تأثیرات آشنایی نداریم. برای مدت‌های مدید از تغییرات آب و هوا صحبت می‌کردیم ولی دلیل متقن نداشتیم تا اینکه متوجه شدیم یخ‌های قطبی از زیر آب در حال آب شدن هستند. که این روند آب شدن مطالعه تأثیرات را مشکل می‌کند.

کهرم افزود: سال‌های سال حتی ناسا نیز تغییرات اقلیمی را قبول نمی‌کرد واقعیت این است که این از جمله مسائلی است که ما در آینده با عواقب آن آشنا خواهیم شد. در ظرف ۳۰ سال گذشته عرض رودخانه گنگ، یک سوم عرض خودر ا از دست داده است. تالاب‌های دنیا در حال خشک شدن هستند، بسیاری از رودخانه‌ها بی‌آب شده وعرضشان روز به روز کمتر شده است.

وی با بیان اینکه قسمت اعظمی از پرندگان مهاجر را پرندگان آبزی تشکیل می‌دهند که وابسته به تالاب‌ها هستند متذکر شد: متاسفانه با از بین رفتن تالاب‌ها، زیستگاه‌ آن‌ها از بین رفته و به طور قطع منطقه زاد و ولد آن‌ها از بین می‌رود و تعداد کم خواهد شد. اینکه گفته می‌شود جمعیت پرندگان مهاجر از۵۰ میلیارد به ۴۵ میلیارد پرنده رسیده رقم کاهش ۵ میلیاردی رقم وحشتناکی است. بنابراین تغییرات اقلیمی قطعا تاثیر دارد اگر چه هنوز اثرات کامل شناخته نشده است.

کهرم در مورد اینکه پرندگان مهاجر برای مهاجرت با چه موانعی روبرو هستند نیز گفت: پرندگان مهاجر برای مهاجرتشان با موانع بسیاری روبرو هستند، ‌برای مثال در همین ایتالیا مزارع کشاورزی با تورهای هوایی با چشمه‌های ریز محصور شده است که هر پرنده‌ای از آن‌ها عبور می‌کند در آن گرفتار شده و طعمه کشاورزان می‌شود. یا در زمان حکومت پهلوی، کشور شوروی به طور رسمی از ایران گله کرد که چرا اینهمه پرنده از سیبری به تالاب‌های ایران مهاجرت می‌کنند و تعداد کمی بر می‌گردند. پرندگان مهاجر در مسیر مهاجرت خود با موانعی همچون تورهای هوایی، تفنگ‌های شکارچی و بسیاری از تله‌ها مواجه‌اند واین جدای از سختی کیلومتر‌ها مهاجرت است.

مشاور عالی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین پرندگان مهاجر که از کشور ما عبور می‌کنند کدامند نیز اظهار داشت: هر ساله حداکثر ۵ میلیون پرنده مهاجر از سیبری و غرب اروپا برای مهاجرت از کشور ما عبور می‌کنند. پرندگان مهاجری که به کشور ما می‌آیند بیشتر پرندگان آبزی هستند، مانند اردک‌ها، غاز‌ها، ‌پرندگان کنار آبچر، که در این میان ‌عروس غاز، اردک سرسفید، اردک مرمری، انواع کاکایی‌ها به ویژه کاکایی خزری خیلی کم یاب است.

وی ادامه داد: همچنین هوبره و میش مرغ نیز جز پرندگان مهاجرند البته در زمان‌هایی نه چندان دور قو‌ها را نیز داشتیم که در مسیر مهاجرت حتی تا دریاچه هامون را نیز طی می‌کردند. البته پرندگان شکاری به احتمال قوی با ارزش‌ترین پرندگان مهاجر هستند مثل طرلان، بالابان، عقاب طلایی، عقاب شاهی، ‌ عقاب دریایی دم سفید، دلیجه، بحری، ‌ترمتای، ‌ که قیمت آن در کشور عرب ۱۰تا ۲۰ هزار دلار به منظور قوش بازی خریداری می‌شود.

کهرم متذکر شد: ایران کریدور(محل عبور و مرور) این پرندگان است. برای مثال از ترکیه و شمال غرب پرندگان شکاری وارد کشور شده و پس از عبور از منطقه ارسباران به مقصد افریقا به سمت جنوب حرکت کرده و در کشور ما به ویژه در بوشهر گرفتار شده هر پرنده به قیمت ۱۰تا ۲۰ هزار دلار معامله می‌شود.