وضعیت هنرمندان تجسمی در روزهای کرونایی بهتر از سایر حوزه‌هاست/ عدم اجرای قانون خرید آثار هنری از بودجه عمرانی به دلیل زیر سوال رفتن کارشناسی‌ها بود/ هنرهای تجسمی تعطیل نشده و با ۴۰ درصد ظرفیت پیش می‌رود

به گزارش خبرنگار ایلنا، شیوع کرونا نه تنها زندگی و معیشت هنرمندان را به چالش کشیده بلکه چگونگی برگزاری جشنواره‌ها و دوسالانه‌های تجسمی را نیز با مشکلاتی رو به رو ساخته. در این میان علاوه بر تعویق برگزاری برخی از جشنواره‌های هنری شاهد تغییر در روش برگزاری آنها و رویکرد مجازی در عرصه تجسمی هستیم. عرصه‌ای که بیش از هر چیز چالش خلق آنی و رویارویی استاد و شاگرد می‌تواند در خلق اثر آن تاثیرگذار باشد. در این راستا با هادی مظفری (مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی) گفتگو کردیم تا از کم و کیف شرایط هنرهای تجسمی در روزهای کرونایی برایمان بگوید.

 شیوع ویروس کرونا  از یکسو سبب تعطیلی بسیاری از آموزشگاه‌های هنری شده و از دیگر سو سبب تغییر در برگزاری نمایشگاه‌ها و فروش آثار. ارزیابی شما از چالش‌هایی که هنرمندان تجسمی در روزهای کرونایی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند چگونه است؟

  معتقد هستم شرایط هنرمندان عرصه تجسمی نسبت به هنرمندان سایر بخش‌ها ازجمله تئاتر و موسیقی بهتر است. شرایطی که کرونا در حال حاضر به وجود آورده یک شرایط عمومی در ایران و در تمام دنیا است و سبب تعطیلی برخی از فعالیت شده. وقتی به لحاظ مقایسه‌ای به این مهم نگاه می‌کنیم شاهد آن هستیم که برخی از هنرها مانند تئاتر  و موسیقی، تولید فیلم و... به دلیل آنکه در زمره هنرهای جمعی قرار می‌گیرند و نیاز است تا تعدادی از افراد و گروه در کنار دیگر کار کنند تا خلق اثر داشته باشد قطعاً با چالش‌های بیشتری در روزهای کرونایی روبه‌رو خواهند بود. این در حالی است هنرهای تجسمی  به دلیل فردی بودن، خلق اثر در آن امکان پذیرتر است. قدرت خلق اثر برای هر هنرمند در منزل یا آتلیه خود  فراهم و امکان انتشار آن نیز در فضای مجازی مهیا است. قبول داریم انتشار این آثار در فضای مجازی به اندازه انتشار آنها در فضای واقعی بازخورد ندارد اما این امکان برای هنرمند عرصه تجسمی فراهم است که یک اثر را خلق و آن را به عموم جامعه عرضه کند. 

 گزارشی که ما از فعالیت گالری‌هایی که در چند وقت اخیر فعالیت خود را آغاز کرده‌اند دریافت کرده‌ایم، نشان از آن دارد که وضعیت موجود در عرصه تجسمی بهتر از پیش‌بینی‌هایی است که تاکنون انجام شده. حتی در حال حاضر برخی از کلاس‌های آموزشی به طور مثال در حوزه خوشنویسی به صورت فردی آغاز شده‌اند و برخی از کلاس‌ها نیز به صورت مجازی بر پایه وب پیش می‌رود؛ می‌توان گفت عرصه هنرهای تجسمی در روزهای کرونایی تعطیل نشده و با ۴۰ درصد ظرفیت خود پیش می‌رود.

 چند درصد از گالری‌ها فعالیت خود را در روزهای کرونایی آغاز کرده‌اند و توانسته‌اند در حوزه فروش آثار به موفقیت‌هایی دست پیدا کنند؟

 شاید نتوان آمار دقیقی اعلام کرد اما به نظر می‌رسد در حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد گالری‌ها فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، فروش نیز داشته‌ و به رقم قابل اعتنایی دست پیدا کردند.  وقتی آمارها را شنیدم برایم بسیار جذاب بود. هرچند بررسی و صحبت در خصوص  وضعیت فروش آثار در ماه‌های اخیر نیازمند گذر زمان است تا بتوان در این خصوص صحبت کرد.  

طبیعی است که شرایط به وجود آمده در کشور بر روی فروش آثار هنری تاثیر می‌گذارد و نمی‌توان ادعا کرد که شرایط از قبل بهتر است اما باتوجه به شرایط موجود وضعیت عرصه تجسمی نسبت به سایر هنرها بهتر است. از یکسو امکان خلق اثر به صورت انفرادی امکان‌پذیر است و از دیگر سو امکان فروش آثار حداقل تا ۳۰ درصد وجود دارد. هر چند در حال حاضر از  برگزاری مراسم افتتاحیه و جمع‌های هنری خبری نیست  اما همچنان این امکان برای هنرمند تجسمی وجود دارد که اثر خود را خلق، به فروش برساند.  این در حالی است که برای سایر هنرها مانند تئاتر  و موسیقی به دلیل گروهی برگزار شدن، این امکان وجود ندارد و آسیب‌های جدی متحمل شده‌اند.

 آیا می‌توان پیش بینی کرد در روزهای آینده و یادگیری داشتن زندگی سازگار با کرونا روندی که در حال حاضر در عرصه تجسمی و در فضای مجازی برای ارائه و فروش آن شکل گرفته، ادامه یابد؟

 طبیعتاً این ویروس که ماه‌هاست میهمان ماست سبک زندگی ما را تغییر داده است. چه بخواهیم چه نخواهیم از این به بعد با تغییر سبک زندگی که در ما ایجاد شده نکات مثبت آن را حفظ خواهیم کرد. از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا کاهش رفت و آمدهای غیرضروری و عدم حضور در محافل  شلوغ و پرتردد. اما به نظر می‌رسد برخی از فرصت‌ها، مانند محافلی  که برای گپ و گفتگوی هنرمندان ایجاد می‌شد، ضرورت است. این محافل همواره سبب تولید و خلق اثر می‌شوند. حتی اگر یک هنرمند مدتی در فضای تنهایی خود به خلق اثر پرداخته، سپس آن را در یک محفل هنری به بحث و گفتگو  و در معرض نقد و بررسی گذاشته. 

در حال حاضر در دوران  قرنطینه‌ای که شکل گرفته است، تولید اثر توسط هنرمندان تجسمی بسیار خوب بود و از فرصت‌ها استفاده کرده‌اند. باید امیدوار باشیم  با عادی شدن شرایط بتوانیم آثاری که خلق شده و تولیدات انبوه که در عرضه تجسمی شاهد هستیم را در معرض دید قرار دهیم.  به این مهم فکر می‌کنیم و برای آن برنامه داریم.  می‌توان این آثار را در قالب نمایشگاه مجازی و حتا در قالب نمایشگاه واقعی به نمایش گذاشت. 

در ماه‌های آینده شاهد برگزاری دوسالانه‌هایی از جمله دو سالانه سرامیک ملی ایران هستیم. ماه‌های پایانی سال نیز با جشنواره هنرهای تجسمی فجر  همراه است. برگزاری دوسالانه‌ها  و جشنواره‌ها علاوه بر مراسم افتتاحیه  با حضور بازدیدکنندگان  برای دیدن آثار همراه است. با توجه به شرایط موجود و شیوع ویروس کرونا که بسیاری از شهرها و استان‌های کشور را به حالت قرمز در آورده، آیا این امکان وجود دارد که برگزاری برخی از این مراسم‌ها لغو شود؟

مبنای ما در اداره کل مرکز هنرهای تجسمی بر آن است که برگزاری هیچیک از برنامه‌های در نظر گرفته شده تا پایان سال لغو نشود. اتفاقاً سال پرکاری را در عرصه هنرهای تجسمی خواهیم داشت. از یکسو و وظیفه حمایت از جامعه هنری را برعهده داریم که بتوانند آثار خود را در معرض دید عموم قرار دهند. باید این فرصت را برای هنرمندان فراهم کنیم که بتوانند آثاری که در طول یکسال خلق کرده‌اند را به نمایش بگذارند، از دیگر سو جامعه نیازمند نشاط، شادابی و هنر است. از این منظر، برنامه‌ای تعطیلی یا لغو نخواهد شد.  در حال حاضر نیز نشست‌های   تخصصی دوسالانه سفال سرامیک ایران به صورت مجازی در حال برگزاری است و قصد داریم آثار را فضای فرهنگسرای نیاوران به نمایش بگذاریم و البته قطعاً برای بازدید از آثار  با توجه به پروتکل‌های بهداشتی اقدام خواهیم کرد. بازدیدکنندگان می‌توانند در محوطه‌های باز از آثار دیدن کنند.

 جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز ممکن است به همین روال برگزار شود.  اگر تا بهمن ماه شرایط بهبود پیدا کرد و امکان برگزاری نمایشگاه حقیقی داشتیم حتماً این جشنواره را به صورت حقیقی برگزار خواهیم کرد در غیر این صورت با توجه به شرایط موجود تصمیم مناسب اتخاذ خواهد شد.

آخرین اخباری که از بیست و هفتمین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان  به دست ما رسیده است آن است که به دلیل شیوع ویروس کرونا و رعایت دستورالعمل های بهداشتی و رعایت فاصله اجتماعی، به صورت آنلاین برگزار خواهد شد.  این در حالی است که ماهیت اصلی برگزاری این جشنواره، حضور هنرمندان جوان در کارگاه‌های هنری و رویاروی آنها با اساتید هنرهای تجسمی است.  قطعاً برگزاری این جشنواره به صورت آنلاین ماهیت اصلی این جشنواره را زیر سوال می‌برد.  در این خصوص توضیح دهید.

 در مرحله نخست برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی جوانان را از شهرستان به تهران منتقل کردیم تا در شرایط  موجود برای حفظ جان و سلامت اساتید و هنرمندان از سفرها بکاهیم اما با توجه به این جشنواره در پاییز قرار است برگزار شود و این احتمال را می‌دهیم که با افزایش شیوع ویروس کرونا شرایط پر خطرتر از اکنون شود از این‌رو برگزاری این جشنواره را به صورت مجازی اعلام کردیم.

البته درصدد پیدا کردن راهکارهای مناسب‌تر برای برگزاری این جشنواره نیز هستیم. موافق هستیم که مواجهه سینه به سینه استاد و شاگرد در جشنواره هنرهای تجسمی جوان بیشترین تاثیر را در این عرصه داشت اما  شرایط  در حال حاضر به ما این اجازه را نمی‌دهد. نگرانی  برای حال و جان و سلامت هنرمندان و اساتید فراتر از فعالیت در این عرصه است.  شاید اساتید بتوانند موضوع را اعلام و طی چند روز برگزاری جشنواره، هنرمندان به خلق اثر بپردازند.

 شاید برگزاری مجازی جشنواره هنرهای تجسمی جوانان که اصالت آن در کارگاهی برگزار شدن آن است در چنین شرایطی تحت تاثیر قرار گیرد اما با توجه به تجربیاتی که در روز برگزاری کلاس‌های مجازی اینچنینی داشتیم می‌تواند تجربه جدید در این حوزه به حساب آید. اگر قرار باشد بین  حفظ جان  سلامت اساتید و اصالت اثر سر را انتخاب کنیم قطعاً حفظ جان و سلامت هنرمندان در اولویت قرار می گیرد. 

یکی از مباحث مهمی که در عرصه هنرهای تجسمی مطرح می‌شود و اقتصاد هنر است.  آیا مرکز هنرهای تجسمی قصد دارد در این حوزه ورود کند و بودجه‌ای را برای خرید آثار هنری که در جشنواره‌ها، دو سالانه‌ها حتی گالری‌ها ارائه می‌شوند در نظر گرفته است؟

 تدارک جدیدی را برای سال ۹۹ در نظر گرفته بودیم تا بتوانیم بازار بزرگ برای هنرهای تجسمی تدارک ببینیم. هر چند در حال حاضر نیز این مهم منتفی نشده است اما با توجه به شرایط پیش خواهیم رفت.  اگر فضا تا اندازه‌ای مناسب شود و اجازه برگزاری چنین رویدادهایی به وجود آید حتما این کار را خواهیم کرد. 

 شاید عنوان اعتباری که اداره کل مرکز هنرهای تجسمی بتواند به خرید آثار هنری اختصاص دهد خیلی چشمگیر نباشد اما توان این مرکز در هماهنگ کردن امکانات، سرمایه‌ها و اسپانسرها فراهم است بنابراین ایجاد یک رویداد باشد فعالان عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد. در واقع بیشتر نقش هماهنگ‌کننده را دارد.  سعی ما بر آن است با ایجاد  و بسترسازی، شرایط را برای فعالیت سایرین ایجاد کنیم. طی هفته گذشته مذاکره خیلی خوبی در این عرصه داشتیم.

 هرچند از ایجاد هماهنگی بین فعالان عرصه تجسمی و فعالان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی صحبت می‌کنید اما هنوز نتوانسته‌ایم قوانینی که برای خرید آثار هنری در نظر گرفته شده بودند را به مرحله اجرا بگذاریم.  از آن جمله قانون اختصاص یک دهم درصد بودجه عمرانی دستگاه‌ها برای خرید آثار هنری که بعدها حذف شد و دیگر مورد پیگیری مسئولان امر عرصه هنرهای تجسمی قرار نگرفت. چگونه است که وقتی هنوز قوانین را به مرحله ظهور نگذاشته‌اید از ایجاد هماهنگی و  توافق با اسپانسر صحبت می‌کنید؟

قبول داریم که در شرایط فعلی قانون اختصاص یک دهم درصد بودجه عمرانی دستگاه‌ها برای خرید آثار هنری اجرایی نشده است؛ اما باید بر اساس توانایی‌هایی که داریم، ادعا کنیم. اینکه من بگویم قول می‌دهم دولت، قانون اختصاص یک دهم درصد برای خرید آثار هنری را اجرایی می‌کند، آن هم در شرایط اقتصادی موجود، غیرممکن است. روند و پروسه این مهم بسیار سخت است.  

 دلیل آنکه این قانون بارها مطرح و در نهایت رد شد و در قوانین بودجه‌های سال‌های بعد تکرار نشد آن بود که، ارزش کارشناسی آثار زیر سوال رفت. به این معنا که قیمت‌گذاری آثار هنری بر اساس  کارشناسی‌های قوام یافته انجام نشده بود و سازمان‌هایی که  درصدد خرید آثار هنری بر آمده بودند بعد از آن نتوانستند مراجع نظارتی خود را در خصوص ارزش آن اثر و مبلغی که برای خرید آن پرداخت شده بود، قانع کنند.

قصد داریم برای فعالسازی این بخش ورود کنیم زمینه کارشناسی آثار هنری رونق پیدا کند، تا اگر به طور مثال، سه نفر در خصوص اصالت یک اثر  کارشناسی، اظهارنظر و آن را تایید می‌کنند، این اظهارنظر بتواند اعتماد جامعه را در این خصوص جلب کند اگر این زمینه فراهم شود می‌توان بعدها دوباره درخصوص اجرایی شدن قانون خرید آثار از بودجه دستگاه‌های دولتی اقدام کرد.

با توجه به اهمیتی که کارشناسی و ارزشگذاری برای اثر هنری در جامعه فعلی ما دارد چرا تاکنون نتوانسته‌ایم نهاد و بخشی را به صورت تخصصی در این حوزه فعال کنیم که هم مورد اعتماد هنرمندان باشد هم اعتماد خریدار و عموم جامعه را جلب کند؟

 اینکه همیشه از سازماندهی رسمی و دولتی توقع انجام چنین کارهایی را داشته باشیم به مصلحت نیست.  انجمن‌های هنرهای تجسمی می‌تواند در حوزه فعالیت خود در این عرصه ورود کنند.  آنها می‌توانند با تشکیل گروه کارشناسی، اصالت آثار را بررسی کنند و این مهم زیر نظر مرکز هنرهای تجسمی انجام گیرد. این در حالی است که چنین موسساتی را در کشور نداریم. نظارت دولتی با فعالیت بخش خصوصی می‌تواند در حوزه کارشناسی و قیمتگذاری آثار هنری و حتی نقل و  انتقال آثار هنری،  تعیین اصالت و ارزشیابی آثار فعال شود. در حال حاضر در این عرصه با چالش روبرو هستیم.  

 سعی کردیم کار را با بخش‌های دانشگاهی ازجمله دانشگاه اصفهان، مجموعه‌های حقوقی و مجموعه‌های اقتصادی آغاز کنیم  قطعاً رسیدن به نتیجه مطلوب زمان‌بر خواهد بود. گام‌های عملی در این خصوص برداشته شده و امیدوار هستیم به نتیجه مطلوب دست یابد. 

گفتگو: معصومه دیودار