رئیس سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک:
در ایرانیزه کردن نمادها و نشانه‌های گرافیکی به بن بست خورده‌ایم/ گرافیک برای بیان آسیب‌های اجتماعی قد علم کرد
سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک درحالی ۱۲ اردیبهشت سال جاری برگزار خواهد شد که موضوعات اجتماعی مانند خشونت، کودکان کار و زنان بی سرپرست را مد نظر قرار داده و سعی دارد از زبان بین‌المللی گرافیک برای بیان موضوعات اجتماعی استفاده کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، همزمان با ۸ اردیبهشت (روز جهانی گرافیک) مؤسسه آموزش عالی ناصر خسرو با مشارکت مؤسسات فرهنگی، هنری و پژوهشی، همایش روز جهانی گرافیک را برگزار می‌کند. به همین مناسبت اردیبهشت امسال نیز شاهد برگزاری سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک در دو بخش علمی (مقالات) و نمایشگاهی (پوستر فتو گرافیستی) خواهیم بود.
تعامل سازنده هنرمندان گرافیک و جامعه در ارتقابخشی سطح سلامت جامعه، توجه نهادهای دولتی و غیر دولتی به مدیریت و کنترل آسیب های اجتماعی، شناخت و معرفی آسیب های اجتماعی از منظر هنر صنعت گرافیک، نگاه نقادانه به آسیب های اجتماعی از منظر هنر صنعت گرافیک، بازخوانی هویت فردی و اجتماعی انسان معاصر از منظر هنر در قاب تصویر، تعاملات بین بخشی و بینا رشته‌ای در کنترل آسیب‌های اجتماعی، معرفی و شناسایی نسل جدید طراحان گرافیک ایران از جمله اهداف سمپوزیوم هستند.
در این راستا منصور مهرنگار (رئیس سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک) می‌گوید: ارتباطات از طرق گوناگون صورت می‌گیرد و مهمترین مؤلفه آن «نوع و شیوه ارتباط» و در نهایت «اثر بخشی» آن بر روح و روان مخاطب است. یکی از ماناترین و اثرگذارترین نوع ارتباط، «ارتباطات بصری» است که حجم وسیعی از این نوع ارتباط به عنوان ساده‌ترین، گویاترین و نافذترین نوع بیان در سطوح مختلف جامعه مورد بهره قرار می‌گیرد.
او ادامه می‌دهد: یکی از رشته‌هایی که به عنوان هنر- صنعت بار مسئولیتی جذب، مفاهمه و ارتقاء سطح بصری جامعه را دارد، رشته گرافیک است که سابقه‌ای ۹۰ ساله در ایران دارد. این هنر در دو گونه «سنتی» و «مدرن» آن تعابیر و تعاریف گوناگونی را در خود دارد که ساختار سنتی گرافیک در قالب نقوشی است که به طور ویژه بر روی ظروف، ابزار و ادوات مختلف و باز به طور ویژه بر روی معماری ایرانی دیده می‌شود. ساختار مدرن آن با ظهور چاپ متبلور و در بعد صنعتی آن رخنمون می‌شود.
به گفته این دکترای نمادشناسی، گرافیک با دو شاخصه «ماهیت» (شکل و رنگ) و «هویت» (محتوی و مفهوم) در پی گذر از ظواهر و درنوردیدن ساحت باطن اشکال است. در واقع گرافیک با شعار «کثرت زدایی » رویکردی موجز گرایانه و «مینیمالیسم » دارد. برای ارج نهادن به هنر- صنعت گرافیک و ارج گذاشتن به این عرصه با «روز جهانی گرافیک» ممزوج گشته که در قالب مراسم‌های مختلف در سطح جهان انجام می‌شود. در ایران نیز در قالب برنامه‌های مختلف، این روز گرامی داشته می‌شود. و درنهایت در راستای تحقق بخشی به اهداف نظام آموزشی کشور در تعامل رشته‌های دانشگاهی با هم (تحقق علمی و عملی دانشگاه نسل سوم) و التزام به پیوند آموزش و جامعه، سمپوزیوم سوم با هدف اصلی "شناخت، پیشگیری و درمان معضلات و آسیب‌های اجتماعی" برگزار می‌شود.
با توجه به اهمیت گرافیک به عنوان هنری کاربردی در جامعه و تاثیری که می‌تواند با استفاده از ساده‌سازی مفاهیم از طریق اشکال گرافیکی به عموم جامعه منتقل کند، به سراغ منصور مهرنگار رفتیم تا از کم و کیف برگزاری سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک که قرار است ۱۲ اردیبهشت در موزه امام علی برگزار شود و انتخاب موضوعاتی مانند آسیب‌های اجتماعی شامل خشونت، طلاق، کودکان کار، زنان سرپرست خانوار گفتگو کنیم. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.
نخستین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک با محوریت گرامیداشت بزرگان این عرصه و بیان موضوعات کلی حوزه گرافیک برگزار شد. دومین سمپوزیوم نیز به موضوعاتی مانند حوزه کمبود آب و آلودگی هوا اختصاص پیدا کرد در این میان شاهد برقراری ارتباط بین شاخص‌های هنری و موضوعات اجتماعی بودیم. از برگزاری سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک و اهدافی که مدنظر دارد برایمان بگویید. چه نتایجی از برگزاری دو دور از سمپوزیوم گرافیک حاصل شده است؟
سعی ما بر آن است تا از طریق نمادهای هنری برخی از چالش‌های اجتماعی را به مرحله ظهور بگذاریم از این رو دانشگاه علوم پزشکی ایران از آنچه که در دومین سمپوزیم ملی گرافیک ایران تولید شده بود، حمایت کرد. از آنجا که این سمپوزیوم در دو بخش پوستر و مقالات پژوهشی برگزار می‌شود، محورهای پژوهشی را مطرح کردیم چراکه پژوهش در حوزه گرافیک مورد توجه قرار نگرفته بود. سومین سمپوزیوم با محوریت چالش‌های اجتماعی مانند زنان بی‌سرپرست کودکان کار و خشونت برگزار می‌شود. در بخش مقالات نیز نقش هنر گرافیک در اطلاع رسانی، آگاهی، بهبود شرایط زیستی اجتماعی در بحران‌های اجتماعی مدنظر قرار گرفته است.
از آنجا که در عرصه گرافیک بحث‌های پژوهشی جامع و کامل نداریم، سعی ما بر آن بود تا با رویکرد پژوهش محورانه به سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک بپردازیم. حتی می توان گفت مقالات منتخب دومین دور از سمپوزیوم گرافیک توسط دانشگاه علوم پزشکی ایران مورد توجه قرار گرفت و خریداری شد.
هنر گرافیک کاربردی‌ترین، تاثیرگذارترین، رساترین و قابل لمس‌ترین رشته هنرهای تجسمی در عرصه اجتماع است و طبیعتاً می‌تواند به مسائل جامعه بیش از سایر بخش‌های هنرهای تجسمی بپردازد. بنابراین بررسی چالش‌های اجتماعی برای ما اهمیت دارد و معتقد هستیم با استفاده از ابزار رسانه و تصویر می‌تواند اثرگذاری بیشتری بر عموم جامعه داشته باشد. از طریق هنر و گرافیک می‌توان در عین طرح موضوعات اجتماعی، درصدد پیشگیری و حتی درمان آسیب‌های اجتماعی برآمد.
هنر گرافیک کاربردی‌ترین، تاثیرگذارترین، رساترین و قابل لمس‌ترین رشته هنرهای تجسمی در عرصه اجتماع است و طبیعتاً می‌تواند به مسائل جامعه بیش از سایر بخش‌های هنرهای تجسمی بپردازد
از آنجا که دانشگاه‌های نسل سوم تعاملی هستند درصدد برقراری ارتباط بین هنر از سایر رشته‌ها برآمده‌اند روی این اصل در سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک ارتباط رشته‌های مختلف به خصوص حوزه پزشکی را با هنر گرافیک در نظر گرفتیم با وجود آنکه این نگاه جدید است اما با توجه به تولیدات سال‌های گذشته توجه جامعه پزشکی به تاثیر هنر گرافیک در پرداختن به موضوعات اجتماعی و پزشکی جلب شده.
در عین حال نباید فراموش کرد که تا قبل از برگزاری سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک توجه ویژه‌ای به بخش پژوهشی این حوزه نمی‌شد چراکه این حوزه یک رشته عملی است و انجام بحث‌های پژوهش محوری در عرصه گرافیک مطرح نبود.
در این میان باوری در میان دانشجویان گرافیک به وجود آمده که می‌توانند هنر خود را علمی‌تر به مظهر ظهور بگذارند چنانکه آثار از قالب صرفاً زیبایی شناسانه بودن، واقع گرایانه‌تر شد.
با توجه به آنکه نگاهی کاربردی و پژوهشی به حوزه گرافیک دارید و موضوعات اجتماعی مانند آلودگی هوا، خشونت و... را مد نظر قرار داده‌اید، نگاه جامعه هنری به این موضوعات چگونه بود؟
باتوجه به آنکه موضوعات متنوع و در عین حال اجتماعی است از این رو در ابتدای امر با نگاهی واقع گرایانه روبه‌رو بودیم و به طور مثال طبیعت به طور کامل اجرا شده بود. همچنین در برخی از آثار با نگاه جشنواره‌ای هنرمند روبه‌رو بودیم و بخش دیگر هم نگاه مینیمال بود. در این آثار، شاهد حذف عناصر اضافه و نزدیک شدن به جان مایه اثر بودیم. ما نیز به دنبال نگاه مینیمال هستیم.
با چه هدفی موضوعات اجتماعی مانند خشونت، کودکان کار، زنان بی‌سرپرست و ... به عنوان محوریت سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک انتخاب کردید؟
از آنجایی که رییس مؤسسه آموزش عالی ناصر خسرو یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی است از این رو به موضوعات اینچنینی علاقمند است و از آنجایی که سعی ما بر آن است تا با نگاهی همسو با موضوعات روز جامعه به هنر گرافیک بنگریم، موضوعات روز جامعه که همان کودکان کار، زنان بی‌سرپست و ... است را مد نظر قرار دادیم. ضمن آنکه جامعه آماری که در این حوزه ارائه می‌شود، عدد بالایی را نشان می‌دهد و گرافیک به عنوان هنری کاربردی که با جامعه در ارتباط است می‌تواند در آگاهی رسانی و اطلاع رسانی این مهم نقش بسزایی داشته باشد.
جایگاه نمادشناسی و نشانه‌شناسی در آثاری که در سمپوزیم ملی گرافیک ایران به نمایش گذاشته می‌شد، چگونه است؟
نمادها به صورت غیرمستقیم به موضوعات اشاره دارند. نمادها در هنر ایرانی – اسلامی به عنوان شاخص و عنصری است که رویکردی مینیمالیست دارد. نمادها ساده و صریح هستند. در این میان شاهد شکل‌گیری برخی تصاویر پیکتوگرام هستیم که هویتی یکپارچه در تمام دنیا دارند. برای مثال تصاویر یکسانی برای معرفی توالت زنانه و مردانه وجود دارد. در این میان برای بیان موضوعاتی مانند خشونت و کودکان کار درصدد طراحی تصاویری خاص هستیم. باید سه گانه مدنظر گرافیک را که شامل پیام(طرح گرافیکی)، گیرنده پیام (مخاطب) و دهنده پیام (هنرمند گرافیست) است را مورد توجه قرار دهیم. زبان گرافیک یک زبان بین‌المللی است و می‌توان با نگاه به موضوعات اجتماعی، نمادهایی در این حوزه خلق کرد و با زبان تصویر آن را بیان و حتا در صدد پیشگیری از وقوع آن برآمد.
با توجه به غنای هنر ایرانی و جایگاه ویژه نمادشناسی و پرداختن هنر ایران باستان به این عرصه، آیا تاکنون نمادها و نشانه‌های ایرانی برای بیان موضوعات روز دنیا طراحی کرده‌ایم؟
خیر. تاکنون هیچیک از موضوعات روز را نتوانستیم ایرانیزه کنیم. در بسیاری از مواقع در ایرانیزه کردن این موضوعات به بن بست خورده‌ایم. گاهی وارد کردن این موضوعات در نگاره‌های ایرانی با چالش روبه رو می‌شود. نیاز است تا با نگاه به هنر ایرانی، نمادهای امروزی را طراحی کنیم. اگر بحث آسیب‌های اجتماعی امروز مطرح می‌شود می‌توان با استفاده از نمادهایی که راه‌های پیشگری آن را نشان می‌دهد درصدد بیان آن برآمد. به طور مثال، یکی از راه‌های جلوگیری از طلاق و طلاق عاطفی، گفتگوست. نمادهای متعددی برای بیان این مهم وجود دارد که می‌تواند مورد توجه هنرمندان گرافیست قرار گیرد. یکی از مشکلات ما کمبود اساتید آگاه و مطلع از هنر ایرانی و موضوعات روز دنیاست. این درحالی است که ایران یکی از کشورهای اسطوره‌ساز دنیاست.
تا چه اندازه نیاز است تا گرافیک را در عین ایرانی کردن، با نگاه و سلیقه مخاطب مدرن امروزی به نمایش بگذاریم؟
از آنجا که گرافیک، هنری کاربردی است باید نگاه مخاطب را مدنظر قرار دهد. در این میان هنرمند گرافیست با نگاهی امروزی به موضوعات و آثار خود می‌نگرد. امروزه ارگان‌ها و نهادهای مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توانند از هنر و گرافیک برای بیان موضوعات روز استفاده کنند. البته ظرفیت سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک، در حال حاضر بسترسازی است.
