برنده مناظره دوم، ستاد حسن روحانی در فضای مجازی بود/استفاده نامزدهای اصولگرا از گفتمان اصلاح‌طلبان

قادر باستانی (نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی) در گفت‌وگو با ایلنا، درباره این مناظره گفت: مناظره دوم آرام‌تر از مناظره اول بود، اما اثرات بیشتری در فضای مجازی داشت. ستاد کاندیداهای اصلی، با آمادگی کامل، هر مطلب طرح شده در مناظره را در زمان کوتاهی، مورد توجه قرار می‌دادند و درباره آن مطلب یا سند و بیانیه‌ای منتشر می‌کردند که بر مخاطبان بسیار اثرگذار بود.

وی افزود: ادعاهایی از طرف هر کدام از نامزدها بیان می‌شد، راستی‌آزمایی آن در سریع‌ترین زمان به مخاطبان شبکه‌های اجتماعی عرضه می‌شد. این روش حرفه‌ای، اقدام مهم و خوبی برای رسانه‌های کشور ماست که ضمن تقویت نقش نظارتی رسانه‌ها و کمک به انتخاب آگاهانه مردم، باعث می‌شود سیاسیون با دقت بیشتری کلام خود را بیان کنند و از اتهاماتی که بعداً نادرستی آن مشخص می‌شود و تاثیر منفی می‌گذارد، پرهیز کنند.

باستانی گفت: در این زمینه، برنده مناظره ستاد حسن روحانی بود که همه دست‌اندرکاران کابینه را بسیج کرده بود و به محض بیان هر مطلبی، توضیح لازم در گروه‌های تلگرامی و شبکه‌های اجتماعی انتشار می‌یافت. ستاد محمدباقر قالیباف هم در این زمینه فعال بود اما ستاد روحانی، با فاصله زیاد، دست پیش را داشت و اثرات خود را بر مخاطبان گذاشت. همزمان با ستاد روحانی، هواداران دولت هم در شبکه‌ها فعال بودند و مطالبی را منتشر می‌کردند. مثلاً وقتی قالیباف درباره حمایت از خانه موسیقی مطلبی بیان کردند، فوری توئیت کردند که در دوره ایشان، در سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران آموزش موسیقی «ممنوع» شده است. این جملات کوتاه که مخاطبان را به مطالب گذشته ارجاع می‌دهند، تاثیر زیادی داشت. در یک مورد دیگر، بهزاد فراهانی، هنرمند سینما و تئاتر کشورمان، درباره رونق و توسعه تئاتر توسط شهرداری تهران اعلام کرد: در جواب آقای قالیباف باید بگویم زمین خانه تئاتر را آقای روحانی در اختیار ما قرار داده‌اند. پس ادعای ایشان کذب است و من نقش شهرداری را در این میان نمی‌دانم. چنین سرعت عملی را ما در تاریخ رسانه‌ای کشور نداشتیم و اولین بار است که تعامل میان رسانه و مخاطب به حد قابل توجهی رسیده است.

این استاد دانشگاه با تحلیل ارتباطی مناظره دوم اظهار داشت: در این دوره، همه کاندیداها با احتیاط ظاهر شده بودند. مصطفی میرسلیم متفاوت ظاهر شد. او علاوه بر حاضر جوابی، از زبان بدن خود برای ارسال پیام به مخاطب استفاده می‌کرد و روش‌هایی مانند تکان دادن سر هنگام پاسخ دادن روحانی و یا حرکت لب و دهان و چشم بهره می‌گرفت، اما چون نزد مخاطبان، کاندیدای جدی این دوره محسوب نمی‌شود، اثرگذاری چندانی روی بینندگان نداشت. قالیباف، بنا به توصیه مشاوران خود، آرام‌تر از دفعه قبل ظاهر شد و سعی می‌کرد، جلوی عصبانیت و تند شدن کلام خود را بگیرد و جملات خود را شمرده‌تر بیان کند.

وی افزود: ابراهیم رییسی، در مناظره دوم بهتر از قبل ظاهر شد، اما همچنان مشخص بود که به دلیل عدم سابقه فعالیت در دستگاه اجرایی، تسلط خوبی بر موضوعات  مطرح شده ندارد. حملات لفظی ایشان نسبت به قبل افزایش پیدا کرده بود و مشخص بود که در حملات، گوشه چشمی هم به قالیباف دارد که خود را بهتر و مسلط‌تر از او نشان دهد. حسن روحانی، گرچه آمادگی خوبی داشت، اما از تکه‌پرانی و نکته‌سنجی‌های که در مناظره‌های دوره گذشته از ایشان دیده‌ایم، خبری نبود و با احتیاط بیشتری رفتار می‌کرد. در این میان؛ اسحاق جهانگیری که در این مناظره، علیرغم اینکه مطالب مهمی مطرح کرد، اما نتوانست انتظار بالای طرفدارانش را که در مناظره موفق قبل ایجاد کرده بود، پاسخ گوید. خواندن از روی کاغذ و پرهیز از حمله متقابل به رقبا، مورد انتظار هواداران ایشان نبود. من فکر می‌کنم، شگرد این هفته جهانگیری و روحانی در مناظره سوم، رمزگشایی خواهد شد.

باستانی تصریح کرد: مخاطبان مناظره‌های انتخاباتی انتظار دارند، اطلاعات بکر و دست اول، آمارهای دقیق و نظرات کارشناسانه و برنامه‌های منطقی و مشخص از کاندیداها بشنوند. بخش بزرگی از ادعاهای مخالفان دولت، در اطلاعیه‌ها و بیانیه‌های مطبوعاتی صادرشده به کلی تکذیب شد که این امر برای اعتماد عمومی کشور خوب نیست و من امیدوارم در مناظره بعدی شاهد آن باشیم که محتوای بهتر و مناسب‌تری از طرف کاندیداها ارائه شود.

وی درباره نقش صداوسیما در برگزاری مناظره گفت: برنامه ساخته شده فاقد جذابیت‌های دیداری و تلویزیونی بود و اگر کسی این مناظره را از رادیو گوش می‌کرد، چیز زیادی از دست نمی‌داد. باید برنامه تلویزیونی خوب کارگردانی شود و از تصویر به خوبی برای رساندن بهتر پیام استفاده کند. دکور برنامه نسبت به جلسه قبل بهتر شده بود و نور صحنه با رنگ زرد، فضا را گرم کرده بود. مجری برنامه مسلط و خوب اجرا کرد، اما قدرت مانور نداشت و به جذابیت برنامه نمی‌توانست کمک کند. در انتخاب کادر و تصویر، به نظر می‌رسد سوگیری وجود دارد و اغلب پیام‌های غیرکلامی نامزدهای اصولگرا مثل میرسلیم و قالیباف، بهتر پوشش داده می‌شد.

این مدرس ارتباطات خاطرنشان کرد: به نظر من، مناظره بهانه‌ای شد که مخاطبان در فضای مجازی به چالش بپردازند و دیدگاه‌های خود را بیان کنند. هشتگ #مناظره-دوم داغ شده و ترافیک سنگینی در کانال‌های تلگرامی ایجاد شد، حتی وقایع بیرونی هم به سرعت در ارتباط با مناظره مورد توجه قرار گرفت. مثلا بارندگی و آبگرفتگی در نمایشگاه کتاب، به شکل فوری در ارتباط با مطالب بیان شده توسط قالیباف، در کانال‌ها انتشار یافت.

وی در پایان گفت: مطالب بیان شده توسط دو گروه در مناظره، تاثیر چندانی بر آرای خاکستری نداشته است. آنهایی که تصمیم خود را گرفته‌اند که به چه کسی رای دهند، این مناظره آنها را منصرف نمی‌کند، بلکه مطمئن‌تر می‌شوند و آنها درک و برداشت گزینشی دارند و هر آنچه نامزد موردنظرشان بیان می‌کند برایشان مطلوب و خوشایند است اما آنها که هنوز تصمیم نگرفتند، ادله طرفین را مقایسه می‌کنند. به نظر می‌رسد تیم اعتدالی باید برای این گروه، محتوای تاثیرگذاری برای مناظره سوم آماده کند.

وی تصریح کرد: یک نکته جالب در  مناظره آن بود که هر شش نامزد، سعی می‌کردند در قالب نزدیک به گفتمان اصلاح‌طلبی صحبت کنند. حتی نامزدهای اصولگرا هم تا حد ممکن از بیان مواضع صریح اصولگرایی و اصطلاحاتی چون استکبارستیزی و موارد ارزشی دیگر پرهیز می‌نمودند. این موضوع برای مخاطبان مناظره در رسانه ملی، جالب توجه بود.