یک منتقد و پژوهشگرسینما:
مستندساز نباید درگیر سینمای مصرفی شود
ساقی سلیمانی می‌گوید فراهم کردن امکان تولید و نمایش فیلم برای مستندسازان فضایی به وجود می‌آورد تا آن‌ها جذب سینمای داستانی و تولید آثار سرگرم‌کننده و مصرفی نشوند.
ساقی سلیمانی منتقد سینما و پژوهشگر در گفت‌وگو با ایلنا تصریح کرد: تنوع موضوع در سینمای مستند نشان دهنده میزان توفیق و صد البته دغدغه‌مندی مستندسازان نسبت به جهان پیرامونِ خودشان است که مسائل اجتماعی را هم شامل می‌شود، اما سیاستگذاران متأسفانه اغلب با سینمای مستند بیگانه هستند. این در حالیست که سینمای مستند در تمام جهان بخشی جدی از سینما به حساب می‌آید، آن هم دقیقاً بخاطر میزان تاثیری که می‌تواند داشته باشد.
وی افزود: اما وقتی فیلمی درست دیده نشود، حق اکران عمومی نداشته باشد، انتظار تاثیر آن را چطور باید برآورده کرد؟ این سوال را باید از جوانب مختلف پاسخ داد. برای مستندساز به اندازۀ دغدغه‌هایش در زیستِ هنری و عمومی‌اش موضوع و سوژه وجود دارد، مستندساز نیاز به پیشنهاد موضوع ندارد، به عنوان کسی که خودم هم در جریان مستندسازی هستم، اینبار در مقام کارگردان، می‌دانم که مستند ساز نیاز دارد راه هموارتری داشته باشد.
به گفته سلیمانی کسی که به دنبال مستندسازی می‌رود بدون شک نگاهش دغدغه‌مند بوده و حساسیت و نگاه وی نسبت به جهان اطرافش بالاست و نگاه مستند ساز نگاهِ جهان به مثابه سوژۀ بی‌پایان است.
نباید مستندساز به سمت سینمای مصرفی کشانده شود
نویسنده و مشاور فیلمنامه در خصوص کیفیت آثار تولیدی نیز گفت: طی سالهای اخیر که هر ماه در جلسه نقد و نمایش مستند حضور داشتم و از آثار بزرگانی چون ارد عطارپور تا مستندسازان نوظهور را نقد و بررسی کردم، باید بگویم امید من فعلاً در سینمای ایران، همین سینمای مستند و کوتاه و تجربی و همینطور فعالان حوزه انیمیشن هستند.
وی افزود: اما در عین حال که سطح سواد و پتانسیل بالایی دارند، اغلب امکانات کمی در اختیار دارند. باید، تاکید می‌کنم باید راه را برایشان هموار کرد، باید سرمایه‌گذاری فراهم کرد، باید حق اکران برایشان قائل شد، باید انصاف بیشتری به خرج داد تا مستندساز مجبور نباشد به جای کاری که در سینما برای آن وارد شده، به چرخۀ سریال‌سازی و تولید و مصرف و صرفاً سینمای مصرفی بدنه کشیده شود.
این منتقد تاکید کرد: جشنواره سینما حقیقت نیز لازم است از منتقدانِ خودشان دعوت به کار کنند، دقیقاً از تمام کسانی که در سالهای اخیر رنجیده‌اند و دور شده‌اند و از ظرفیت آن‌ها برای داوری، اجرا، نشریه و برای کمک به کیفیت هم بخش‌ها استفاده کنند؛ بی‌تعارف باید از بسیاری از مستندسازان دلجویی شود، ما به ظرفیت و آگاهی آن‌ها نیازمندیم، لازم است سرمایه‌های فکری را جدی بگیرند و بگذارند با جان و دل به میدان بیایند و از سویی برخوردهای سلیقه‌ای و شعاری را کم کنند.
سلیمانی معتقد است دورانی که بخواهند کسی را حذف کنند گذشته و سینمای مستقل راه خودش را خواهد رفت و آن زمان فاصله‌های پرنشدنی ایجاد خواهد شد، هر وقت باور کردیم همه از یک خانواده هستیم و این را رعایت کردیم، هر وقت نگاه از بالا را به هنر و هنرمند نداشتیم، حتماً اوضاع بهتر خواهد شد.
بخشی برای کودکان در جشنواره سینما حقیقت تعریف شود
این کارگردان مستند معتقد است بخش دانشجویی که در این دوره از جشنواره سینماحقیقت اضافه شده موثر خواهد بود و دانشجو قدرت کارگردانی دارد.
وی در این خصوص افزود: داشجو حتماً می‌تواند و به غیر این معتقدم باید برای کودکان در جشنواره سینما حقیقت جایی تعریف کرد تا ما از کودکی فیلم مستند دیدن را آموزش بدهیم و مستندسازان نوجوان و جوان تربیت کنیم؛ ظرفیت آموزش وجود دارد و فقط مثل همیشه باید بودجۀ درست تعریف شود و حتماً بودجه هم صرف همان کار شود. تا وقتی اقتصاد بیمار است، نمی‌توانید از یک دانشجو بخواهید برایتان فیلم بسازد، حتی با موبایل، چون موبایل یا تلفن همراه او در جامعه فعلی همیشه در معرض دزدیده شدن است.
این پژوهشگر در خصوص تولید مستند در شرایط بحرانی مانند جنگ نیز گفت: پیش‌تر با آقای مسجدجامعی و همینطور دکتر تابش در همان روزهای اول پس از جنگ صحبت کردم و گلایه کردم و گفتم صدای ما را به جایی برسانید، مگر می‌شود در چنین شرایطی مستندساز حتی جرئت نکند با تلفن همراهش صحنه‌ها را ثبت کند؟ پس مستندساز کی باید دوربین خودش را به خیابان بیاورد؟ مستندساز اگر بخواهد این کار را سریع و به موقع انجام بدهد که امکان دارد به عناوین مختلف دستگیر شود! چرا مصونیتی برای هنرمند وجود ندارد، تا با دلسوزی بیشتری برای ایران تلاش کند؟ چرا باید هر سال تعداد بسیاری از همکاران من پرونده دار شوند و یا مهاجرت کنند، پس چه کسی باید در ایران بماند؟
سلیمانی تاکید دارد که اگر بخشی برای اکران فیلم‌های مستند جنگ ۱۲ روزه
تعریف شده بدون شک بخش موفقی نخواهد بود، سلیقه‌ای و سفارشی خواهد بود، چرا که آزادی عمل برای مستندسازان وجود نداشت، مثلاً کسی می‌خواهد با دوربین به سراغ خانه‌ای تخریب شده برود؟ وقتی التهاب جنگ درست دیده نشود همه چیز تقلبی جلوه می‌کند، مثل غذای سرد شده بی‌مزه می‌شود.
اکران آنلاین وضعیت بهتری از اکران عمومی دارد
سلیمانی همچنین در خصوص کیفیت اکران آنلاین فیلم‌های مستند گفت: این یک مورد برعکس اکران عمومی وضعیت بهتری دارد، دسترسی به فیلم مستند برای کسانی که پیگیر باشند خوب است، اما توجه کنید که فیلمی که در سینما و روی پردۀ استاندارد عرضه نشود به نقد و بررسی درست تکنیکی نخواهد رسید و این خودش باعث افولِ مسائل تکنیکی در سینمای مستند خواهد شد؛ چون محتوا بخشی از یک کار است و فرم بخشی دیگر و همه وابسته به امکانات تکنیکی.
کارگردان و نویسنده تصریح کرد: امکان اکران‌های خصوصی در مؤسسات خصوصی هم نشان از این دارد که سینمای مستند مخاطب دارد و هیچوقت بی‌مخاطب نمی‌ماند اما هنوز نمی‌فهمم چرا سینما داران وسیاستگذاران اکران و پخش فیلم فرصت‌سوزی می‌کنند؛ کافی است از موسسات و مدارس فیلم و سینماتکهای کوچک و بزرگ آمار بگیرند تا میزان مخاطب ثابت سینمای مستند آن‌ها را شگفت‌زده کند.
منتقد و پژوهشگر همچنین در خصوص بهبود پژوهش در فیلم‌های مستند نیز تاکید کرد: این دیگر از یک سو به کارگردان ربط دارد و باز سر دیگر رشته در دست بودجۀ در اختیار کارگردان است، هر چه دست شما بازتر باشد توان پژوهش قوی‌تری خواهید داشت.
به گفته سلیمانی وقتی شما برای پژوهشی از جنوب تهران تا شمال تهران را بخواهید بروید در یک روز رفت و برگشت حداقل یک میلیون تومان هزینه رفت و آمدها خواهد شد، پس یعنی شما برای رسیدن به پژوهش درست، هزینۀ سفرهای داخل شهری را هم گاهی نداری، چه برسد به اینکه قرار باشد مثلاً فیلمی ایران‌شناسی یا بین‌المللی بسازی و مدام بخواهی اطلاعات جمع کنی، ببینید من فکر می‌کنم این سوال، پاسخ را در یک کلام در دل خودش دارد، ارتقا می‌خواهید؟ ارتقا دهید.
