مجید اسماعیلی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
«فرمانروای آب» تلاشی‌ست برای پرداختن به مسئله مهدویت در سینمای ایران
مجید اسماعیلی با اشاره به اینکه در سینمای ایران موضوع مهدویت و امام عصر (عج) چندان مورد توجه نبوده، تأکید کرد که انیمیشن سینمایی «فرمانروای آب» تلاشی برای پرداختن به مسئله مهدویت در سینمای ایران است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، انیمیشن سینمایی «فروانروای آب» به کارگردانی مجید اسماعیلی و تهیه‌کنندگی مجتبی امینی این روزها در سینماهای کشور در حال اکران است.
این اثر سینمایی سال ۱۳۹۲ ساخته شده و در دهمین جشنواره فیلم عمار توانست لوح افتخار بهترین فیلم را از آن خود کرده است.
به بهانه اکران «فرمانروای آب» با مجید اسماعیلی گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:
ایده و ساختار انیمیشن سینمایی «فرمانروای آب» چگونه شکل گرفت؟
داستان «فرمانروای آب» مبتنی بر واقعه‌ای است که در سال ۱۳۸۴ حرم سامرا توسط وهابیت افراطی بمب‌گذاری و منفجر شد. پس از آن مراجع، بزرگان، علما و حتی سازمان‌های میراث فرهنگی دنیا درباره اینکه یک مرکز فرهنگی و یک مرقد قدیمی و باستانی مورد تهاجم قرار گرفته اظهار نظر کردند و حرف همگی این بود که اجازه ندهید اتفاق دیگری برای سامرا رخ دهد و به فراموشی سپرده شود.
مجموعه ما سال ۱۳۸۶ شروع به کار کرد و اولین محصول انیمیشن ما با عنوان «داستان سامرا» سال ۹۰ تولید شد که هم سریال و هم فیلمش از رسانه ملی بارها پخش شد. دومین محصول ما «فرمانروای آب» است که نگارشش سال ۹۱ به اتمام رسید و کارهای فنی اصلی کار مثل انیمیت‌های موشن کپچر و مدل‌سازی‌ها در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ انجام شد و در نهایت ما در جشنواره فجر سال ۹۵ توانستیم اولین نمایش را داشته باشیم که البته صداگذاری کامل صورت نگرفته بود و این مورد با کمک بنیاد فارابی انجام شد. البته من باید تأکید کنم که سرمایه‌گذاری این اثر به شکل صد در صدی در بخش خصوصی و شرکت آوین رسانه صورت گرفته است. در بسیاری از اظهارنظرها شنیدم که برخی معتقدند این فیلم یک اثر دولتی یا سفارشی است و باید تأکید کنم که «فرمانروای آب» به هیچ یک از دستگاه‌های حاکمیتی ربط ندارد و اتفاقاً یکی از نکاتی که باعث شد ما در این سال‌ها نتوانیم فیلم را به اکران برسانیم همین‌عدم وجود پشتوانه حاکمیتی بود.
سال ۱۳۹۸ این کار رسماً آماده نمایش شد و در پروانه نمایشی که صادر شده سال تولید این اثر را همان زمان عنوان کرده‌اند و باید بگویم که تولید این کار در مجموع به یک دهه پیش مربوط می‌شود.
داستان «فرمانروای آب» در نگاه کلی یک داستان تخیلی است اما اجزای داستان برآمده از یک ماجرای واقعی است که در آن منطقه رخ داده است.
با توجه به اینکه «فرمانروای آب» را یک اثر مستقل معرفی می‌کنید. همکاری با آقای مجتبی امینی چطور شکل گرفت؟
آقای امینی که بعدها چند دوره دبیر جشنواره فیلم فجر بودند زمانیکه این اثر ساخته شد هیچ سمتی نداشتند. ایشان پروانه ساخت این فیلم را گرفتند و بیشتر بار تهیه‌کنندگی این کار روی دوش آقای سلطانی بود که پیشتر هم تجربه فراوانی در تولیدات انیمیشن داشتند. ممکن است وقتی نام شخصی چون آقای امینی به عنوان تهیه‌کننده مطرح می‌شود این ذهنیت شکل بگیرد که اثر مستقل نیست اما «فرمانروای آب» اثری مستقل است.
دغدغه محتوایی که در ساخت «فرمانروای آب» دنبال می‌کردید، چیست؟
اتفاقی که در سامرا رخ داد به نظر من فقط تهدیدی برای این منطقه نبود. ما در این سال‌ها نسبت به موضوع مهمی چون موضوع امام عصر (عج) توجه رسانه‌ای و سینمایی قابل قبولی نداشتیم. به همین دلیل من به این نکته توجه داشتم که ما بتوانیم کاری تولید کنیم تا هم موضوع حرم سامرا به عنوان خانه امام زمان (عج) و مرقد دو امام معصوم ما شیعیان مطرح شود و هم این ایده، راهی باشد برای ورود کردن به موضوع امام عصر (عج).
ما در زمانه‌ای به سر می‌بریم که اگر مفهوم و دغدغه‌ای به محصولات بصری تبدیل نشود و در واقع ما تلاش نکنیم که روایت بصری دغدغه‌هایمان را تولید کنیم بعید نیست که آن موضوع و مفهوم از دید و ذهن نسل جدید پاک شود. به همین دلیل دغدغه ما این بود که موضوع امام عصر (عج) را در قالب یک اثر بصری مطرح کنیم.
سعی داشتیم یک آسیب‌شناسی پنهانی از این موضوع داشته باشیم که چطور امام زمان (عج) به عنوان بخشی از اعتقادات خدشه‌ناپذیر شیعیان اینطور مورد بی‌مهری قرار گرفته است. ما سعی کردیم این موضوع را در معرض دید قرار دهیم و بخشی از بی‌مهری‌ها را کم‌رنگ کنیم. این فیلم تلاشی است برای پرداختن به مسئله مهدویت در سینمای ایران.
وقتی با یک قصه واقعی روبرو هستیم، معمولاً سینمای لایواکشن داستانی برای پرداختن به آن قصه مناسب‌تر به نظر می‌رسد. چطور برای روایت یک قصه واقعی، سینمای انیمیشن را انتخاب کردید؟
مطلب مدنظر ما این بود که موضوع و فرم دو هدف متفاوت داشتند، در واقع جامعه اصلی مخاطب ما در این اثر کودک و نوجوان محسوب می‌شوند و ما باید اثری تولید می‌کردیم که مخاطبانی در این سن آن را متوجه شوند.
به همین دلیل ما فرم را یک فرم سینمایی متعلق به کودک و نوجوان تعریف کردیم و سعی کردیم محتوا را برای فهم کودکان و نوجوانان تنظیم کنیم. اگر مروری بر سینمای دنیا داشته باشیم هم می‌توانیم نمونه‌هایی مثل «فرمانروای آب» ببینیم، آثاری که فرم انیمیشن دارند اما مخاطبان بزرگسال هم می‌توانند با اثر ارتباط برقرار کنند که یکی از نمونه‌هایش «بیوولف» رابرت زمکیس است.
ما برای این داستان به عنوان یک داستان با موقعیتی کاملاً واقعی به سراغ سینمای انیمیشن رفتیم و وقتی شما یک انیمیشن سه بعدی می‌سازید باید نسبت خود با واقعیت را متناسب با انتظار مخاطب از واقعیت تنظیم کنید، به این معنا که بافت صورت، پوست و... در انیمیشن‌های فانتزی هیچ قاعده و قانون بسته رئالیستی ندارد اما در انیمیشن‌های رئال باید از واقعیت‌های بیرونی تبعیت کنید. ما احساس می‌کردم که ما نیازمند درجه‌ای واقع‌گرایی هستیم که آن را در کاراکترهایمان اجرایی کردیم. به نظر من مضمون «فرمانروای آب» اقتضای یک فرم جدی‌تر را داشت که بر همین اساس ما این فرم را انتخاب کردیم.
ساخت «فرمانروای آب» با این نکاتی که مطرح کردم کار واقعاً سختی بود و شاید اگر از من بپرسند که آیا اثر بعدی را هم در همین فرم و ساختار خواهیم ساخت با تردید می‌توانم بگویم که به احتمال زیاد دیگر به سراغ این فرم بسیار سخت و دشوار نخواهیم رفت.
گذر زمان طولانی از ساخت تا نمایش فیلم «فرمانروای آب» به این اثر در ارتباط برقرار کردن با مخاطب آسیب نزده است؟
آنچه که برای من و دیگر دوستان همکار جالب بود، واکنش‌های مختلفی است که نسبت به این فیلم وجود داشت.
بچه‌های ۹ سال به پایین فیلمی را می‌بینند که از اکشنش لذت می‌برند و حتی در بعضی سینماها دیدم بچه‌های ۸-۹ساله روی صندلی نمی‌نشینند و همراه با صحنه‌های اکشن و غرورآفرین فیلم از جایشان بلند شده و ابراز هیجان می‌کنند. بچه‌ها به جای اینکه نظرشان به فرم و تکنیک جلب شود به داستان بیش از هر نکته ویژه دیگری توجه دارند.
من در چند سانس پس از اکران فیلم از بچه‌ها درباره فیلم سوال پرسیدم و واقعاً شگفت‌زده شدم که آنها به نکاتی اشاره داشتند که شاید در مواردی برداشتشان از بزرگسالان هم بهتر بود.
«فرمانروای آب» مخاطب دیگری هم دارد که از ۹ سال به بالاست. نوجوانان به طور کامل می‌توانند با داستان ارتباط برقرار کنند و از جهت فرمی پس از چهار یا پنج دقیقه بیننده خود را با فرم هماهنگ می‌کند و به دنبال داستان می‌رود. اما در بین مخاطبان خاص طبیعتاً بعضی از نکات فیلم «فرمانروای آب» قدیمی شده است و احتمال دارد ارتباط لازم را با آن برقرار نکنند. در نهایت باید بگویم که مخاطبان عام با اثر ارتباط خوبی برقرار می‌کنند اما مخاطبانی که دید تخصصی دارند درباره نکاتی که به صورت معمول با گذشت یک دهه در بُعد فنی و تکنیکی از آثار امروزی عقب‌تر است نقدهایی مطرح می‌کنند و ممکن است نتوانند آنطور که باید با اثر ارتباط برقرار کنند و تکنیک‌های فیلم کمی قدیمی شده است. به طور کل کودکان و نوجوانان معمولاً از نکات فنی عبور می‌کنند و داستان برایشان جذاب است. با این حال باید بگویم جلوه‌های بصری این کار همچنان جلوه‌های خاصی به حساب می‌آید.
«فرمانروای آب» از اولین آثاری به حساب می‌آید که از تکنیک موشن کپچر در ایران استفاده می‌کند.
بله، در آن زمان موسسه شهید آوینی موشن کپچر دوازده دوربینه را وارد کشور کرده بود و ما از آن موشن کپچر استفاده کردیم اما به خاطر اینکه هنوز استفاده از آن ابزار به تکامل نرسیده بود ما دچار مشکلات فنی بسیاری شدیم.
تکنولوژی موشن کپچر در این سال‌ها به طور کامل متحول شده، به یاد دارم وقتی با آقای پوریا پورسرخ و دیگر بازیگران سر صحنه حاضر می‌شدند و لباس خاص موشن کپچر را تن می‌کردند، شناخت چندانی درباره این نوع فیلمسازی وجود نداشت. امروز به طور کل فضای انیمیشن به سمت تکنولوژی‌های جدید رفته و موشن کپچر به آن شکلی که پیشتر وجود داشت دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. زمانی که ما از موشن کپچر ۱۲ دوربینه استفاده کردیم سال قبل در آمریکا فیلم «بیوولف» با ۱۲۰ دوربین ساخته شد.
از چه منابعی برای روایت قصه این فیلم استفاده کردید؟
برای این فیلم من بارها به عراق سفر کردم، با خادمان حرم سامرا گفت‌وگو کردم و باید بگویم که ما اولین گروهی بودیم که پس از تخریب توانستیم وارد حرم شویم، من تحقیقات گسترده‌ای هم از جهت معماری و هم از جهت محتوای اشعار، احادیث، آیات، نگاره‌ها و آرایه‌هایی که در حرم به کار رفته، داشتم. بخشی از تحقیقات من به صورت مصاحبه‌های حضوری، بخشی به صورت مکتوب و بخشی هم در اخبار و اتفاقاتی که به طور روزمره در حال جریان بود را در تحقیقاتمان مدنظر داشتیم و همه اینها به شکل‌گیری داستان کمک کردند.
سینمای داستان به موضوع سامرا بی‌تفاوت نبوده، شروع سه فیلم هالیوودی از سامرا است و مشخصاً همان نماد باستانی عراق که مربوط به شهر سامرا است و آن گنبد پلکانی نشانه‌های خاص شهر سامرا هستند.
در موضوع امام عصر (عج) چند مکان بسیار مورد توجه است، اولین مکان زادگاه امام عصر (عج) در شهر سامرا است و بعدی محل غیبت امام زمان (عج) است که هر دو در شهر سامرا هستند و نشان می‌دهد که این شهر در این موضوع اهمیت بالایی دارد. شهر قم و مسجد جمکران و دو مسجد دیگر در شهر بغداد و کوفه هم مکان‌های مهمی هستند و در واقع این مکان‌ها به عنوان جغرافیای حضور امام زمان (عج) مشخص هستند ولی سینماگران هالیوودی به موضوع شهر سامرا با توجه به جایگاهی که در این موضوع دارد، توجه داشته‌اند.
آیا از شرایط اکران رضایت دارید؟
شرایط اکران «فرمانروای آب» خیلی خاص بود، فرصت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای نمایش این اثر خیلی محدود بود و به همین دلیل با سرعت بسیار بالایی کارهای تبلیغاتی را انجام دادیم و با همه این مسائل این فیلم جزو آثار پرفروش روزانه هستند و ما رکوردهای خوبی را در این روزها داشتیم که امیدواریم هر روز میزان مخاطبان اثر افزایش پیدا کند.
فیلم «فرمانروای آب» به سینما تعلق دارد، آقای علویان صداگذار کار به جزئیاتی در صدای فیلم پرداخته‌اند که اصلاً در سینمای خانگی ملموس و قابل فهم نیستند و باید بگویم بخشی از مضمون فیلم هم توسط همین جزئیات در صداگذاری به مخاطب منتقل می‌شود. جالب است بگویم در سینماهایی که کیفیت صدا بالا بوده از مخاطبان دریافت‌هایی داشتم که مخاطبان سینماهای کم‌کیفیت آن برداشت‌ها را نداشتند.
به عنوان مثال هر جایی که مربوط به وجود امام زمان (عج) مربوط می‌شود ما صدای حرکت و موج آب را می‌شنویم درحالیکه خیلی از جاهایی که صدای سینما کیفیت مطلوب را نداشتند این صدا شنیده نمی‌شود.
من فکر می‌کنم در ادامه اکران این فیلم، ما یک اثر بسیار پرمخاطب در حوزه انیمیشن‌های راهبردی را تجربه خواهیم کرد.
نکته پایانی...
رسانه به طور خاص یک مصرف‌کننده نهایی دارد که آن هم خانواده است. تصور من این است که موضوع خانواده در کشور ما احتیاج به روشنگری بیشتری دارد. خانواده تأثیرگذاری لازم را بر روند تولیدات تصویری ندارد، در حالیکه این مسئله مهم در کشورهای دیگر توسط کمپین‌های مختلف مورد توجه است و تولیدکننده‌ها متناسب با خواست خانواده‌ها آثار خود را تولید می‌کنند.
من از خانواده‌های ایرانی می‌خواهم اگر از این فیلم خوششان آمده برای تبدیل شدن این فیلم به جریان فیلمسازی‌های مفید برای خانواده از هیچ تلاشی مضایقه نکنند. خانواده‌ها می‌توانند از گیشه سینما و تک‌تک صندلی‌های سینماها به عنوان حق رأی‌شان نسبت به اینکه انتظار دارند چه فیلمی در این سینما ساخته شود، استفاده کنند تا در آینده سینما را به جایی تبدیل کنند که در آن فیلم‌های مورد پسند آنها ساخته می‌شود. خواهشم این است که خانواده‌ها با توجه بیشتری به این موضوع اهمیت دهند و اگر «فرمانروای آب» را دوست داشتند دیدن آن را به دوستان خود هم پیشنهاد بدهند.
