آرین یاری (نوازنده و تنظیم‌کننده موسیقی) در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
خوزستان آثار موسیقایی مستقل خود را دارد/ «نی‌انبان» را از گام «دیاتونیک» به «کروماتیک» ارتقا دادم/ بسیاری از آثار موسیقایی خوزستان به نام دیگر استان‌ها شناخته شده است
اگر موزیسین در جایگاه درستش نباشد، این هنر برایش شغل محسوب نمی‌شود/ تاکنون جشنواره‌هایی در شأن موسیقی «خوزستان» برگزار نشده!
یک نوازنده و تنظیم‌کننده موسیقی به ایلنا گفت: بنده مدعی بر این هستم که موسیقی فولکور جنوب که در جای جای ایران برگزار می‌شود، ریشه در استان خوزستان دارد، اما متأسفانه در بسیاری از اجراها هیچ اشاره‌ای به این خاستگاه اصیل نمی‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، موسیقی نواحی ایران سال‌ها و دهه‌ها و سده‌هاست که به مدد تلاش استادان، پیشکسوتان و هنرمندان مقاطع مختلف تاریخی، ادامه حیات داده است. اما این تلاش هرگز کافی نبوده و نیست؛ چرا که هنرمندان به تنهایی نمی‌توانند مقام‌ها و آیین‌های اصیل و سازهای مهم و شاید مهجور خود را از خطر فراموشی نجات دهند و به ارتقاء آنها بپردازند. در نهایت این نهادهای فرهنگی هستند که باید با حمایت بیشتر و بهتر، مسیر را برای فعالیت هنرمندان هموار کنند. از دیگر نواقص این عرصه عدم وجود بانک اطلاعاتی جامع و دقیق از هنرمندان هر منطقه است. چه بسا استادانی که به دلیل عدم توجهات لازم خانه‌نشین شدهاند و چه بسا هنرمندانی که به ناچار شغلی بی‌ربط را برای ادامه زندگی برگزیده‌اند. در این میان استعدادهای جوان و نوجوان نیز، ناگزیر و ناگریز هدر خواهند رفت.
اما همه این‌ها تمام ماجرا نیست. از سویی گستره جغرافیایی و فرهنگی کشورمان و البته تعداد کثیر هنرمندان نسل‌های مختلف، گاه تشابهات و تحریف‌هایی را رقم می‌زند که معمولا مخاطبان عام‌تر از آن بی‌خبرند. بخشی از این ناآگاهی به دلیل شباهت بسیار موسیقی‌ها و اشتراکاتِ‌سازی و مقامی و آوازی شهرها و استان‌های کشور است و بخش دیگر مربوط به عدم حمایت‌ها و جدی نگرفتن مقوله آموزش و پژوهش‌های هنری و تاریخی است.
عادل دریس یاری یکی از هنرمندان خوزستانی است که نسبت به این موضوع انتقاد دارد. او می‌گوید آنچه در بوشهر اجرا می‌شود ریشه‌اش در خوزستان است.
این هنرمند با نام هنری آرین یاری در ساز سنتی نی‌انبان تغییراتی فنی ایجاد کرده تا آن را امروزی‌تر و کاربردی‌تر کند. او سازنده و نوازنده ساز نی‌انبان، نوازنده ساکسوفون، پیانو، سازهای کوبه‌ای و تنظیم‌کننده موسیقی است.
یاری طی گفتگو با ایلنا به بررسی وضعیت موسیقی فولکلور جنوب خوزستان و نوآوری‌هایش در ساخت «نی‌انبان» پرداخت.
به عنوان سوال اول از فعالیت‌های اخیرتان بگویید. در حال حاضر، در چه زمینه‌ای از موسیقی مشغول به کار هستید؟
در حال حاضر به تنظیم موسیقی و آهنگسازی و سازندگی و نوازندگی ساز مشغول هستم. همچنین با آقایان امید جهان، میثم ابراهیمی، ایرج کلهر، «ایوان بند»، «پازل بند» و گروه «روناک» همکاری داشته‌ام.
به عنوان فردی فعال در حوزه موسیقی محلیِ جنوب کشور، نظرتان درباره ریشه موسیقی فولکلور جنوب ایران چیست؟
بنده مدعی بر این هستم که موسیقی فولکور جنوب که در جای جای ایران برگزار می‌شود، ریشه در استان خوزستان دارد، اما متأسفانه در بسیاری از اجراها هیچ اشاره‌ای به این خاستگاه اصیل نمی‌شود. آثار بسیاری از اساتید بزرگ خوزستانی، نظیر یدالله رضازاده، احمد خزایی، یاسین حاجیان، ایرج کلهر، کریم ادریس‌پور، بهرام مهربخش، سهراب مشهدی‌زاده و رضا سبردی را داریم. آهنگ‌هایی چون «هوار هوار»، «دریا دریا»، «هله‌دان‌دان» و «جمال جمالو» نیز از جمله آهنگ‌هایی هستند که به نام استان‌های دیگر شناخته می‌شوند. واقعا نباید اینطور باشد.
منظورتان کدام استان یا استان‌هاست؟
آثاری که گفتم بیشتر به نام استانی چون بوشهر شناخته شدهاند؛ در حالی که منشأ اصلی این آثار استان خوزستان است. عوام بر این باورند که آثار ما به استان بوشهر تعلق دارند! که اینطور نیست و برعکس است. عامه مردم نیز باید از این اتفاق مطلع شوند. باید گفت نه تنها این موسیقی برای استان بوشهر و دیگر استان‌ها نیست؛ بلکه فقط متعلق به استان خوزستان است. و اضافه میکنم که یکی از مشکلات موسیقی نواحی این است که بسیاری از آثار محلی به راحتی به دیگر استان‌ها واگذار می‌شود، بدون هیچ رسیدگی و پیگیری و به نام دیگر افراد ثبت می‌شود و در رسانه‌ها اجرا می‌شود! در حالی که نامی از صاحب اثر برده نمی‌شود. در حقیقت برای اینکار باید دارای سواد کامل باشند.
یکی از ادوات موسیقایی که در جنوب کشورمان مرسوم است «نی‌انبان» است و شما در زمینه ساخت این ساز فعالیت می‌کنید.
بله همینطور است. من به طور تخصصی روی «نی‌انبان» کار میکنم. در این زمینه کارهایی انجام داده‌ام که در نوع خود، بدیع و نو محسوب می‌شوند.
کلا «نی‌انبان» در موسیقی دستگاهی دارای چه گستره‌ای است؟ و اینکه تا به امروز چه نوآوری‌ها و خلاقیت‌هایی را در راستای ارتقاء این ساز به کار برده‌اید.
«نی‌انبان» به شکل سنتی تنها توانایی اجرای محدود در دستگاه شور را داشت. از طرفی برای اجرای دیگر دستگاه‌های موسیقی ایرانی نیز، هنرمند نیازمند چندین ساز نی‌انبان متفاوت بود که هزینه‌بر و حمل آن دشوار بود. من با ساخت «نی‌انبان کروماتیک»، این ساز را از گام «دیاتونیک» به گام «کروماتیک» ارتقا دادم.
نتیجه این تلاش را چه مواردی می‌دانید و ساز «نی‌انبان کروماتیک» شما چه ویژگی‌هایی دارد؟
اکنون و پس از ارتقائی که انجام داده‌ام، این ساز می‌تواند به تنهایی تمام دستگاه‌ها و مدهای موسیقی ایرانی مانند مد «شور»، «سه‌گاه»، «همایون», «چهارگاه», «ماهور»، «راست پنجگاه» و کلیه گوشه ها و آواز ها و.... را اجرا کند. به نظرم، این یک تحول اساسی در کاربری و کیفیت این ساز به‌شمار می‌آید. به طور کلی اینطور بگویم که جهت بالا آوردن کیفیت (دستگاه‌نوازی ایرانی) و تسهیل در حمل ساز (یک ساز به جای ۱۵ ساز) در قالب آکوستیک، هدیه اینجانب به هم وطنان خوزستانی است
موسیقی دیارتان را دچار چه چالش‌هایی می‌بینید. به هرحال شما هم مانند دیگر هنرمندان موسیقی نواحی مختلف کشور نسبت به سازها و نواهای محلی تعصب دارید. از دغدغه‌های‌تان بگویید.
باید تاکید کنم؛ بسیار ناراحت‌کننده است که برخی افراد با تکیه بر موسیقی خوزستان، جایگاهی برای خود ایجاد می‌کنند؛ اما نه تنها از ریشه این موسیقی سخنی نمی‌گویند، بلکه نامی از خالقان آن نیز نمی‌برند. حتی در برخی برنامه‌های تولیدی، برخی داوران و کارشناسانِ موسیقی پاپ که دانش تخصصی در موسیقی نواحی ندارند، درباره موسیقی محلی نظر می‌دهند! همچنین استفاده از ساز نی‌انبان با حضور کارآموزان تازه‌کار، در چنین برنامه‌هایی به تحریف و تمسخر گرفته شده است. این اتفاقات برای اصالت موسیقی فولکلوریک جنوب جای تاسف بسیار دارد.
با توجه به اهمیت خوزستان در موسیقی بندری، آیا برنامه یا جشنواره‌هایی در سطح استان در این زمینه برگزار می‌شود؟
متأسفانه با وجود اینکه خاستگاه موسیقی بندری (به ویژه شهر آبادان)، در خوزستان است، تاکنون جشنواره‌هایی در شأن این موسیقی در استان برگزار نشده و اتفاقا دیگر ناراحتی من و دیگر هنرمندان خوزستانی همین است که چرا در استان خوزستان که آغاز و پایه موسیقی بندری (شهر آبادان) است، اجرای موسیقی محلی بندری به صورت جشنواره‌های بزرگ صورت نمی‌پذیرد که مردم ایران بدانند آن نوع موسیقی که در دیگر استان‌ها (بوشهر) در حال اجراست، ریشه خوزستانی دارد. چنین مواردی واقعا ایجاد تاسف می‌کند؛ چرا که مردم باید بدانند موسیقی‌ای که در برخی استان‌های دیگر رایج شده، ریشه در خوزستان دارد.
خودتان و دیگر هنرمندان دیارتان برای برگزاری جشنواره و رویدادهای مشابه قدمی پیش نهاده‌اید؟
بله از طرف بسیاری از هنرمندان خوزستانی درخواست‌هایی انتقال داده شده که متأسفانه (به دلیل مسائلی چون هشت سال دفاع مقدس در استان خوزستان) با آنها همکاری صورت نگرفته است! بنابراین اینجانب برآن آمدم که شخصا درخواست جدیدی به وزارت ارشاد استان تهران انتقال دهم، به این امید که چنین اتفاق خوشی صورت گیرد. از طرفی، کسانی چون اساتیدهای بزرگ موسیقی بندری برای نسل جدید فراموش شده هستند و با مشخص کردن روزی خاص در استان خوزستان، سعی بر این داریم که این اساتید را به زادگاه خود بیاریم تا برای عموم اجرای موسیقی داشته باشند. چنین اتفاقی باعث گسترده‌تر شدن موسیقی فولکلوریک و رواج آن در بین مردم و مخصوصا نسل جوان خواهد شد. اینگونه است که آنها به این واسطه مطلع خواهند شد که موسیقی ایرانی در هر استان چه شاخص‌های دارد.
در ابعاد واقعی چقدر مورد حمایت مسئولان و نهادهای فرهنگی هستید؟
ذکر این نکته نیز ضروری است و باید بگویم متاسفانه در سبکی که فعالیت میکنم حمایتی از طرف هیچ ارگانی صورت نمی‌گیرد.
یکی از بزرگترین مشکلات حل نشده اهالی موسیقی نواحی ایران معیشت و کسب درآمد است. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه بسیاری از هنرمندان باسواد و توانمند، به علت بی‌توجهی و نبود حمایت، ناچار به اشتغال در شغل‌های غیرمرتبط برای تأمین معاش شدهاند. در مقابل، افرادی با روابط غیرحرفه‌ای به جایگاه و درآمد قابل توجه رسیده‌اند. موسیقی برای هنرمند واقعی یک عشق است، نه فقط شغل؛ اما نباید فراموش کرد که بدون حمایت، این عشق هم فرسوده خواهد شد. کم نیستند همکارانی که با وجود اطلاعات و سواد بالا و صد البته مهارت بسیار بالا، برای رسیدگی به امور معیشتی خانواده به شغل دوم رجوع کرده‌اند! شغل دوم که چه عرض کنم پرداختن به موسیقی برای خیلی از هنرمندان کشور فقط از جهت عشق و علاقه به خودِ موسیقی است و با توجه به دیده نشدن و نبودن در جایگاهشان، موسیقی برای آنها شغل محسوب نمی‌شود.
از دغدغه‌ها و فعالیت‌های آینده بگویید.
سعی دارم در آینده با توجه به ساز جدیدی که ارائه داده‌ام، یعنی «نی‌انبان کروماتیک»، در وهله اول نوازندگی نی‌انبان را به سطوح بالا برسانم و در همین راستا کم و کیف کار دیگر نوازندگان را نیز ارتقاء دهم. امید به اینکه با همراهی دیگر هنرمندان خوزستانی، موسیقی محلی (بندری) خوزستان را در همان استان بطور متوالی به اجرا در آوریم.
در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده، بفرمایید.
امیدوارم که با رعایت فیلترهای علمی و عملی، هر هنرمند در جایگاه شایسته خود قرار گیرد و اصالت موسیقی نواحی، به‌ویژه موسیقی فاخر خوزستان، حفظ و گرامی داشته شود. ساز نی‌انبان کروماتیک، هدیه کوچکی از طرف من به مردم عزیز جنوب و فرهنگ موسیقی ایران است. و اینکه امیدوارم در برنامه‌های تولیدی موسیقی‌محور، از اساتید همان سبک استفاده شود و صرفا بدلیل روابط، حق دیگر اساتید و موسیقی خوزستان زیر سوال نرود. امید به آنکه هر کس در جایگاه خود قرار گیرد. آخرین عرض بنده این است؛ کسانی که با موسیقی خوزستان خود راه مطرح می‌کنند، باید بدانند که این جایگاه نمی‌تواند برای آنها باشد و جز به استادان و پیشکسوتان استان خوزستان به کسی تعلق ندارد.
گفتگو: وحید خانه‌ساز
توضیح: گام کروماتیک ( Chromatic ) گامی است که تمامی ۱۲ نت گام معتدل غربی را شامل می‌شود. تمام نت‌های این گام, نیم‌پرده با یکدیگر فاصله دارند.
گام دیاتونیک ( Diatonic ) گامی است که از پنج پرده و دو نیم پرده تشکیل شده که در آن، نیم‌پرده‌ها بیشترین فاصله را از یکدیگر دارند.
