در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
۲۴ ماه زمان و ۲ و نیم میلیارد تومان اعتبار تا اتمام مرمت کاخ چهل ستون قزوین/ داربست‌ها از ضلعی به ضلع دیگر تا پایان مرمت باقی خواهد ماند
مرمت کاخ چهل ستون قزوین از سال گذشته آغاز شده و تا پایان به ۲۴ ماه زمان و ۲ و نیم میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پس از شکست دولت صفویه در جنگ چالدران و تصرف بخش‌های غرب و شمال غرب و حتا قسمت‌هایی از محدوده پایتخت توسط دولت عثمانی و حمله‌های گاه و بیگاه ازبکان به شرق و شمال شرق کشور، سران وقت جهت تامین امنیت پایتخت و کشور بناچار مجبور به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین شدند. بدین منظور محدوده‌ای تقریبا ده هکتاری بنام باغ‌های زنگی آباد که متعلق به یکی از وزرای وقت بنام میرزا شرف قاضی جهان بوده خریداری و پس از قطعه‌بندی اقدام به ساخت حداقل ۲۳ کاخ در داخل و ۷ سردر مجلل در پیرامون آن نمودند.
به دلایل مختلف تقریبا تمامی این کاخ‌ها و ابنیه دیگر به مرور زمان تخریب شده و فقط کوشک که کاخ تابستانی شاه طهماسب بود در شمال، سردر عالی قاپو در جنوب این محوطه ده هکتاری باقی مانده است. این کاخ با داشتن نام‌هایی چون عمارت شیروانی، کلاه فرنگی، چهل ستون به دستور شاه طهماسب که نقشه آن بوسیله یک مهندس عثمانی و ساختمان آن توسط یک معمار ایرانی انجام، گرفت، ساخته شد. این بنا قدمتی در حدود ۵۰۰ سال دارد و تمام سطوح داخلی و خارجی طبقه اول با نقوش اسلیمی و مینیاتور پوشیده شده.
این بنا تا سال ۱۳۳۴ در اختیار ژاندارمری، شهرداری و فرمانداری بود و طی این مدت ۴۴ساله بخش قابل توجهی از نگارگری‌های آن از بین رفته است. اما همچنان در معدود قسمت‌هایی می‌توان به نظاره نقوش به جا مانده نشست.
مهدی باقری (راهنمای گردشگری قزوین) با اشاره به آنکه در مدت ۵۷ سال پایتختی قزوین شاهد تعدادی آثار به جا مانده از نگارگری مکتب قزوین در طبقه همکف هستیم، گفت: در این بنا همزمان شاهد چند دوره نگارگری هستیم. حتا در قسمتی از دیوار می‌توان لایه‌های مختلف نقاشی را شاهد بود. لایه اول همزمان با ساخت کاخ در زمان شاه طهماسب و لایه دوم در زمان شاه عباس اول و لایه سوم در اواخر دوره قاجار توسط نقاشان ایرانی که در اروپا آموزش دیده بودند کشیده شده است. رنگ‌ها گیاهی است و دلیل ماندگاری و حفظ آن‌ها تا این زمان محسوب می‌شود.
او درخصوص چرایی وجود لایه‌های مختلف نقاشی در کاخ چهل ستون قزوین گفت: ظاهرا ماجرا از این قرار است که خاصیت کوشک اینگونه است که فضا در اطراف باز باشد و هوا در آن جریان داشته باشد. اما گفته می‌شود در دوره‌ای قزاق‌ها در این مکان مستقر شده‌اند و فضای معماری را کاملا تغییر داده و به نوعی محیط پیرامون را بسته‌اند. وسط این بنا حوض آبی وجود دارد که آب در آن جاری بود، احتمالا به دلیل بسته شدن محیط پیرامون و بوجود آمدن رطوبت، گچ‌های این محل تخریب و به تبع آن نقاشی‌های دیواری ریخته شده است. از آن پس تیشه داری کرده و دوباره روی دیوارها نقاشی کشیدند. دلیل دیگر هم می‌تواند وجود نگاره‌هایی از بانوان باشد که اکنون نیز شاهد آن هستیم روی چهره بسیاری از نگاره‌های خانم‌ها کنده شده است. اما درهر حال اکنون آنچه باقی مانده، گوشه‌ها و بخش‌هایی از این نقاشی‌هاست.
مرمت و حفظ بنا
احسان نورانی (معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین) نیز درخصوص وضعیت مرمت بنای چهل ستون به ایلنا گفت: درحال مرمت تزیینات این بنا شامل ترمیم ارسی‌ها، پاکسازی لایه‌های رنگ الحاقی بخش‌ها هستیم و زیر شیروانی که پوسیده شده بود را مرمت می‌کنیم. همچنین تزیینات سقف را مرمت می‌کنیم و باید این امر ادامه دار باشد چراکه ممکن است خطرآفرین شود.
او ادامه داد: مرمت چهل ستون از سال گذشته آغاز شده و فاز نخست آن انجام گرفته. امسال نیز فاز دیگر مرمت‌ها از اردیبهشت ماه آغاز شده و همچنان ادامه دارد و نمی‌توان مرمت را متوقف کرد و نیازمند تامین اعتبارات هستیم. درحال حاضر مرمت در ضلع‌های مختلف بنا آغاز شده و ضلع شمالی و شرقی به اتمام رسیده و این مرمت دور تا دور بنا انجام خواهد گرفت. درحال حاضر به سمت جنوب و غرب بنا می‌رویم و مرمت ادامه خواهد داشت تا تمام اضلاع مرمت شود. داربست‌ها نیز تا پایان مرمت برپا خواهد بودو از ضلعی به ضلع دیگر می‌روند. اگر اعتبارات لازم که درحدود ۲ و نیم میلیارد تومان است، تامین شود، تا تابستان سال آینده مرمت تمام و داربست‌ها باز خواهند شد. اکنون بهترین فصل کار است و تا زمانی که بارندگی شروع نشود می‌توانیم کار را با سرعت پیش ببریم.
به گفته نورانی، مرمت چهل ستون، ۲۴ ماه زمان لازم دارد و با تامین اعتبارات این روند تسریع خواهد شد. این مرمت شامل، استحکام بخشی ارسی‌های آسیب دیده به همراه ترمیم آینه کاری‌ها، نقاشی‌های زیرشیروانی، مرمت شیرسر قاجاری و استحکام بخشی ساختار چوبی بوده است. حتا بخش‌هایی از مرمت شامل ۵ لایه نقاشی دوره‌های مختلف است که روی آن‌ها رنگ زده شده است. حتا در دوره معاصر نیز در بخش‌هایی روی این نقاشی‌ها رنگ زده شده و از بین برده‌اند.
از موزه اشیاء تاریخی تا مامنی برای پایتخت خوشنویسی ایران
بنابراین گزارش، طبقه دوم این کاخ و ستون‌های قطور آجری پایین ایوان و ستون‌های چوبی طبقه بالا در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط حاکم وقت قزوین بنا شده است. از آن زمان تاکنون این بنا به نام چهل ستون شناخته می‌شود. کاربرد عدد چهل در این بنا بعنوان اینکه دارای چهل است، نیست بلکه یکی از تعابیر عدد چهل در این بنا موضوع کثرت ستون‌ها در آن است. در مهر ماه سال ۱۳۸۲ و همزمان با نامگذاری قزوین به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران، این کاخ به عنوان موزه خوشنویسی و محل نمایش آثار خوشنویسی اساتید برجسته این هنر نامگذاری و فعالیت خود را به عنوان موزه آغاز کرد.
البته این مکان در گذشته موزه شهر قزوین بود و اشیاء تاریخی در آن نگهداری می‌شد اما اکنون مامنی برای نمایش آثار خوشنویسی شده است. بیشتر آثار موجود در این موزه به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق است و این آثار، هنر دست استادانی از قزوین و سایر نقاط ایران از روزگاران گذشته است. از جمله بزرگان خوشنویسی که می‌توان نام برد «میر عماد قزوینی»، «عمادالکتاب»، «ملک محمد»، «درویش عبدالمجید طالقانی»، «میر علی هروی»، «امالک دیلمی»، «وصال شیرازی»، «نیریزی»، «میرزا ابوتراب»، «زین‌العابدین قزوینی»، «زین‌العابدین اصفهانی» و «سلطان علی مشهدی» است که آثار ارزشمند این هنرمندان در این موزه قابل رویت است. همچنین در این موزه قرآن‌های نفیس و متون مذهبی ارزشمندی نگهداری می‌شود که از جمله آن‌ها یک جلد قرآن است که متعلق به اواخر دوران تیموری و یا اوایل دوره‌ی صفوی است و به صورت اهدایی در آنجا نگهداری می‌شود. نام کاتب این اثر متاسفانه مشخص نیست. اما ثبت آن به سال ۱۱۲۲ هجری قمری برمی‌گردد. این قرآن در اصل یک جلد بوده که بعدا در دو جلد صحافی شده است و سرلوح‌های این قرآن مزین به خط کوفی است.
البته در این موزه نه تنها آثار خوشنویسی و نقاشی‌های دیواری مکاتب مختلف نگارگری ایران و اشیاء تاریخی بلکه ساز ابداعی به نام «ساز فرش قزوین» نیز نگهداری می‌شود. این ساز توسط سیف اله شکری از هنرمندان شهر قزوین ساخته شده و سازیست که به طور همزمان به چندین روش کوبه‌ای، آرشه‌ای و زخمه‌ای نواخته می‌شود و از دار قالی برای ساخت آن الهام گرفته شده.
