در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
خانه‌های قاجاری که گالری عکس شدند/ بسیاری از خانه‌های قدیمی به حال خود رها شده‌اند
تعدادی از خانه‌های تاریخی کاشان با هدف تبدیل به فضای فرهنگی و هنری مرمت و تغییرکاربری داده شده‌اند. این درحالی است که بسیاری از خانه‌ها در بافت تاریخی به حال خود رها و تبدیل به محل اقامت مهاجران از سایر کشورها شده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها توجه و تاکید بر حفظ و احیاء بناهای تاریخی با تعریف کاربری جدید برای خانه‌های تاریخی بیش از گذشته در جامعه مطرح و مورد استقبال قرار گرفته. این امر بخصوص در کاشان بیش از سایر مناطق به چشم می‌خورد و از قضا سابقه‌ای طولانی نیز دارد. برادران روشن‌بخت از جمله افرادی هستند که در طراحی فضاهای چند خانه قدیمی و تاریخی از هشت‌چشمه گرفته تا خانه استیو و خانه لوسی سعی کردند با حفظ اصالت بنا، ترکیب خوشایندی از عناصر معماری سنتی ایران با المان‌های معماری مدرن به مخاطب ارائه دهند.
حسن روشن‌بخت (عکاس و مدیر پروژه تبدیل تعدادی از خانه‌های تاریخی کاشان به گالری) با اشاره به عقبه مرمت خانه‌های تاریخی در کاشان گفت: مرمت نخستین خانه‌ای که در این شهر تاریخی انجام شده تقریبا به قبل از انقلاب بازمی‌گردد و خانه بروجردی‌ها بود که تبدیل به اداره میراث‌فرهنگی شده است. در اوایل دهه ۷۰ نیز به همت تعدادی از مسئولان حدود ۲۰ خانه خریداری و مرمت و بازسازی شد که خانه عباسیان، طباطبایی‌ها و… از آن جمله هستند. این کار رامی‌توان نخستین قدم برای مرمت و تبدیل خانه‌های تاریخی به موزه دانست. این روند با تبدیل خانه‌های تاریخی به اقامتگاه و کافه و رستوران ادامه یافت و درحال حاضر بیش از ۸۰ خانه را در کاشان دربرمی‌گیرد. روند مرمت خانه‌های تاریخی و تغییر کاربری آن با مرمت یک کارگاه قدیمی و تبدیل آن به کتابخانه ادامه یافت و اکنون نیز با کار ما برای تبدیل این خانه‌ها به فضاهای فرهنگی و هنری گسترش یافته.
او ادامه داد: درحال حاضر با سرمایه یکی از فرهنگ‌دوستان فضاهایی خریداری کردیم که تبدیل به گالری و مکانی برای نمایش آثار هنری شوند. مشخصا ساختمان قبل از بنایی، برای تبدیل شدن به یک فضای نمایشگاهی طراحی شده است. در این میان با رویکرد تازه‌ای وارد بحث مرمت شده‌ایم که باتوجه به کاربری که مد نظر داشتیم سعی کردیم به ترکیبی متعادل از معماری سنتی و المان‌های مدرن دست یابیم. کلیت خانه‌ها در این مرمت‌ها و تغییر کاربری‌ها حفظ شده. خانه‌هایی که به این منظور انتخاب کردیم هیچ تزییناتی نداشتند و ما نیز تزییناتی به آن اضافه نکردیم اما درها به واسطه آنکه فضای نمایشگاهی است، از شیشه با فریم آهنی هستند. فضای خانه‌ها کاملا سفید و آماده برگزاری نمایشگاه‌های هنری است.
هشت چشمه
روشن‌بخت در ادامه به یکی از این فضاهای مرمت شده که تبدیل به گالری هنری شده اشاره کرد و گفت: فضای هنری هشت‌چشمه اولین فضای حرفه‌ای شهر در حوزه‌ی تجسمی بود که در خردادماه ۱۳۹۸ افتتاح کردیم. هدف بلند مدت ما در آن زمان، تبدیل کاشان به یکی از مراکز جدی هنر تجسمی بعد از تهران بود. در شروع به منظور کسب اعتبار برای فضا و همچنین آموزش و آماده‌ساختن محیط جهت تربیت هنرمندان جوان کاشانی، اقدام به دعوت از اساتید هنر ایران نمودیم. هنرمندانی نظیر فریدون آو، مهران مهاجر، منوچهر معتبر، پریوش گنجی، مصطفی دشتی. علاوه بر این پروژه‌های مشترکی با گالری‌های مطرح و سطح اول کشور از جمله دستان، طراحان آزاد و اعتماد به انجام رساندیم. در ادامه با شناسایی هنرمندان مستعد و جوان کاشانی و فراهم آوردن امکان نمایش برای آن‌ها، تبدیل به پلی میان اجتماع هنری نوپای کاشان و جامعه‌ی بزرگ تجسمی کشور شدیم. اندکی پس از فعالیت جدی ما و استقبال خوبی که از این اتفاق شد، چند فضای هنری دیگر در کاشان شکل گرفت. در حال حاضر شهر دارای هفت گالری فعال است.
او خاطرنشان کرد: بنای هشت‌چشمه در نوع خود، با هشت دهنه طاق آجری بلند و پایه‌های قطورخشتی، ساختمانی منحصر بفرد است که امکان برگزاری برنامه‌های متنوع هنری نظیر نمایش انواعِ آثار تجسمی، هنر اجرا، پخش فیلم، اجرای تئاتر و موسیقی و… را فراهم می‌آورد. کارگاه ابریشم‌تابی‌ای که در گذر سالیان بسیار متروک و بدون استفاده بود، پس از مرمت و بازسازی و تجهیز، اکنون به فضایی هنری تبدیل شده که همه روزه میزبان جوانان کاشانی و گردشگران داخلی و خارجی هنر دوست است.
خانه لوسی
به گفته این هنرمند، بعد از هشت‌چشمه که خانه‌ای با قدمت ۶ دهه است، مرمت خانه لوسی کاشان که خانه‌ای از دوره قاجار است آغاز شد. تمام این خانه‌ها مالک شخصی داشتند و هیچک در فهرست آثار ملی ثبت نشده‌اند. ما این خانه‌ها را از مالک خریداری و مرمت را آغاز کردیم. از این دست خانه‌ها در کاشان بسیار زیاد است و متاسفانه بسیاری از آن‌ها به حال خودرها شده و تبدیل به مکانی برای اقامت مهاجران افغان شده‌اند.
روشن‌بخت با اشاره به آنکه بسیاری از خانه‌های تاریخی و قدمت دار کاشان می‌توانند واجد ارزش ثبت باشند، گفت: بسیاری از این خانه‌ها ثبت ملی نیستند اما باتوجه به فرهنگی که در کاشان به راه افتاد، به منظور تغییر کاربری و البته با کاربری‌های متفاوت این خانه‌ها مرمت و احیا شدند.
او یادآور شد: خانه لوسی به عنوان مجموعه‌ای فرهنگی در قلب بافت تاریخی کاشان به نمایش عکس اختصاص داده شده‌است. این خانه قاجاریِ مرمت شده، دارای ۳حیاط، ۳۰ اتاق و ۲بادگیر است. در این مجموعه آثار عکاسانی به نمایش گذاشته می‌شود که جایزه عکس لوسی را دریافت کرده‌اند. جایزه لوسی از سال ۲۰۰۳ تا کنون به صورت سالانه برگزار شده و به تقدیر از عکاسانی از سرتاسر جهان می‌پردازد که عمر خود را صرف عکاسی کرده‌اند.
به گفته روشن‌بخت، تا به امروز حدود ۱۵۰ عکاس این جایزه را دریافت کرده‌اند که می‌توان از میان آن‌ها به کارتیه برسون، دیوید بیلی، نَن گلدین، جیمز نچوی، استیو مک‌کوری، مارتین پار، استفن شور و… اشاره کرد. در خانه لوسی، عکس‌ها برای فروش نیستند. عکس‌ها بدون امضا، ادیشن و ارزش مالی هستند. این نمایش تنها برای معرفی استادانِ بزرگ عکاسی است که از طرف جایزه لوسی تقدیر شده‌اند. مجموعه‌ی حاضر از میان عکس‌هایی که خود عکاسان برای نمایش به بنیاد لوسی داده‌اند جمع‌آوری شده است. همچنین، اتاق‌هایی به عکاسانِ خاصی چون کنرو ایزو، جرج تایس و استیو مک‌کوری اختصاص داده شده است. علاوه بر این، برای خانه‌ی لوسی کاشان سه فضای نمایشگاهی جهتِ برپایی نمایشگاه‌های موقت در نظر گرفته‌شده‌است. مجموعه‌ی حاضر علاوه بر فضاهای نمایشی، دارای یک کتابخانه و اتاق رسانه نیز هست. بانی تاسیس این خانه نیز حسین فرمانی (بنیان‌گذار جایزه لوسی) است که با من و برادرم این کار را انجام داد.
به گفته او، عملیات طراحی و مرمت خانه لوسی دو سال طول کشید و در هفتم بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ با استقبال هنرمندان و هنردوستان افتتاح شد. با توجه به کاربری که مد نظر بود، خانه‌هایی انتخاب شدند که شاخصه خاص معماری نداشتند و در واقع خانه‌هایی از طبقه کارگر بدون هیچ تزییناتی برای این کار انتخاب شد. خانه‌هایی معمولی که جذابیت آن‌ها معماری خاصشان است. معماری ایرانی و وجود المان‌های ایرانی از جمله بادگیر، سردابه و… مد نظر بود.
خانه‌ای گودال باغچه
خانه‌ای گودال باغچه، در متراژِ حدود ۲۰۰متر، در دو طبقه با قدمتِ قاجاری که پس از مرمت تبدیل به موزه‌ی دائمیِ عکس‌های استیو مک کوری عکاس مطرح بین‌المللی، خالقِ پرتره‌ی مشهورِ «شربت گل» دخترِ افغان شده است. در این مجموعه تعدادِ ۲۴۰ قطعه عکس از ۵ قاره‌ی جهان، در ۴ اندازه‌ی مختلف به نمایش گذاشته شده و تمامی عکس‌ها در خارج از کشور و با کیفیت عالی به چاپ رسیده و به نمایش گذاشته شده‌اند.
خانه استیو کاشان مجموعه‌ای فرهنگی، در کنار قدیمی‌ترین بنای شهر، مسجد جامع کاشان است که در طراحی و تعریف کاربری نوین این خانه‌ی زیبا علاوه بر ۴ اتاق و یک حوض‌خانه که به نمایش عکس اختصاص یافته، یک اتاق رسانه و یک کتابخانه نیز در نظر گرفته شده‌است.
