نمایان شدن نقش «درخت سرو» در کنار یکی از استودان‌های بهدینان زرتشتی در مرودشت فارس
گروهی از پژ وهشگران موفق به کشف «تصویر درخت سرو» در کنار یک «کتیبه پهلوی مربوط به استودانی از بهدینان زرتشتی در یکی از شهرهای مرودشت در اواخر دوره ساسانی» شدند که بر دل صخره‌های این مکان به شیوه خراشیدگی حکاکی شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نقش برجسته‌های به‌جا مانده در طول تاریخ ایران، همواره در پیوندی نزدیک با کتیبه‌ها و در راستای متن‌های نوشتاری قرار داشته‌اند، چنانچه بعدها هنر نگارگری نیز به تقلید از این الگو، همین روش را در پیش گرفت و تنها از دوره صفویه به بعد است که به تدریج این شیوه دارای گسست می‌شود و به تدریج هنر نگارگری از ادبیات فاصله می‌گیرد.
ابوالحسن اتابکی (دانش آموخته زبان‌های باستانی و دکتری تاریخ) در این خصوص گفت: طی بررسی‌های پیشینی که در پیرامون یکی از شهرهای مرودشت انجام دادیم به یک اثر بی‌نظیر رسیدیم که ما را شگفت‌زده نمود. «تصویر درخت سرو» در کنار یک «کتیبه پهلوی مربوط به استودانی از بهدینان زرتشتی یکی از شهرهای مرودشت در اواخر دوره ساسانی» که بر دل صخره‌های این مکان به شیوه خراشیدگی حکاکی شده است. مقاله این کتیبه با همکاری نجمه ابراهیمی و اکبر عزیزی در همایش بین المللی باستان‌شناسان جوان در تهران به چاپ رسیده است.
اتابکی ادامه داد: تاکنون در ادبیات باستان‌شناسی نقشی از درختان در کنار آرامگاه‌های صخره‌ای ایران در دوره باستان و در ارتباط با موضوع تدفین به تصویر کشیده نشده و نقش این درخت سرو یا «بوته گیاه هوم» در نوع خود کم نظیر است.
وی گفت ترسیم این نقش بی‌گمان در ارتباط با استودان کنار آن و در ارتباط با شیوه تدفینی‌ست که بازماندگان برای یکی از افراد درگذشته پیرو دین به زرتشتی (در اواخر دوره ساسانی) به عمل آورده‌اند. درخت سرو در فرهنگ ایرانی تا امروز همچنان نشان جاودانگی، آزادگی (در رابطه با الهه آناهیتا)، آبادانی، استواری، روح نیاکانی، افراشتگی و بسیاری از ویژگی‌های دیگر بوده که همین امر باعث شده تا نزد ایرانیان درختی مورد احترام و مقدس شمرده شود و از این‌روست که نقش این درخت در هنر معماری ایرانی، مکتب نگارگری و هنر کاشیکاری به تصویر کشیده شده و نه تنها در ادبیات ایرانی جایگاه والایی پیدا کرده بلکه در کنار اماکن مقدس و گورستان‌ها به وفور کاشت می‌شده است.
«زان روز که سرو قامتت دیدم
از یاد برفت سرو بستانم (سعدی)
نجمه ابراهیمی (کارشناس ارشد تاریخ) نیز در همین رابطه گفت: یکی از معروفترین درختان سرو یاد شده در تاریخ ایران، درخت سرو کاشمر است که به باور بهدینان زرتشتی همچو سرو فریومد بوسیله«اشو زرتشت» از بهشت آورده شد و به دست خود در زمان گشتاسپ شاه در شرق ایران کاشته و بعدها به فرمان متوکل، خلیفه عباسی بریده شد.
«یکی شاخ سرو آورید از بهشت
به دروازه شهر کشمر بکشت» (فردوسی)
وی گفت از دیگر درختان معروف می‌توان از درخت سرو «ابرقو»،
درخت سرو «کوه استخر مرودشت» درخت سرو «پاسارگاد»، درخت سرو «فریومد»، درخت سرو «دریمی فسا»، درخت سرو «سروستان»، درخت سرو «امامزاده سلطان نطنز»، درخت سرو «آرامگاه شاه نعمت اله ولی در ماهان»، درخت سرو «هوکات» از توابع «جوین» و درخت سرو «آرامگاه حافظ» نام برد که برخی از آن‌ها در گذر زمان از میان رفته‌اند و ما از طریق نوشته‌های جغرافی‌دانان و سیاحان از این درختان اطلاعی در دست داریم.
وی گفت: تقدس درخت سرو در میان ایرانیان با روشن کردن فانوس در کنار آن و بویژه استفاده از شاخه آن در میان بهدینان زرتشتی تا امروز در مراسم «سفره نوروزی» و رسم «سردباژ» زناشویی باقی مانده است.
اتابکی درباره نقش درخت سرو و پیوستگی آن با مراسم تدفین اذعان داشت: این درخت ارتباط نزدیکی با دنیای پس از مرگ و مراسم تدفین داشته، چنانچه ما از نوشته‌های سیاحانی چون «هربرت» پی می‌بریم که شاخه‌های درخت سرو در دست بازماندگان در مراسم خاکسپاری برای ادای احترام مورد استفاده قرار می‌گرفته است. فرو کردن چوب درخت سرو به‌جای «سنگ فراز گور» و استفاده از کاشی‌های سنگ گور با نقش سرو در روستای اطراف یزد نیز به گفته زنده‌یاد «ایرج افشار» هنوز در میان مردم رایج بوده است. افزون بر این، سنگ گورهای بسیاری در بیشتر مناطق فلات ایران با نقش درخت سرو تزیین می‌شده و کاشت درختان سرو در کنار گورستان‌ها چنان رایج بوده که از چشم سیاحان خارجی پنهان نمانده است و آن‌ها به فراونی در سفرنامه‌هایشان از آن یاد کرده اند.
اتابکی در پایان گفت: درخت «همیشه بهاری» و «سرسبز سرو» در ایران باستان نشانه جاودانگی و زندگانی پس از مرگ به شمار می‌رفته و نقش آن و کاشت این درخت در بسیاری از گورها «نشان رستاخیز» قلمداد می‌گردیده و به همین خاطر، ما «کهن‌ترین نقش این درخت را در رابطه با تدفین» در کنار یکی از استودان‌های یکی از شهرهای مرودشت مشاهده می‌کنیم.
