وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی:
دغدغه‌های عصر دیجیتال از هویت‌زدایی و قدسیت‌زدایی تا حذف مطالعه را جدی بگیریم/ برای همه دغدغه‌های فضای مجازی، پادزهر داریم
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با تاکید بر اینکه «در همه اتفاقاتی که در چند دهه فضای مجازی رخ داده چندین دغدغه وجود داشته که همراه با پیشرفت‌ها، حرکت هم داشته است»، هویت‌زدایی، قدسیت‌زدایی، مطالعه‌زدایی، سواد رسانه‌ای و واقعیت کاذب را پنج دغدغه اصلی در رابطه با فضای مجازی و عصر دیجیتال خواند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اختتامیه دوازدهمین جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال، با بیان اینکه «انسان را می‌توانیم به پیشا و پسا سایبر تقسیم کنیم.» گفت: اگر انسان کهن و دیرین را به ماقبل و مابعد آتش تقسیم می‌کنند، در تقسیم‌بندی جدید هم باید او را به ماقبل و مابعد سایبر تقسیم کرد.
سید عباس صالحی با تاکید بر اینکه «در همه اتفاقاتی که در چند دهه فضای مجازی رخ داده چندین دغدغه وجود داشته که همراه با پیشرفت‌ها، حرکت هم داشته است» به تشریح این دغدغه‌ها پرداخت.
او دغدغه نخست را انباشت و تکثر اطلاعات درست و غلط، واقعی و کاذب، اطلاعات مفید و مضر و... خواند که این حوزه از دغدغه‌ها را سواد رسانه‌ای می‌خواهد تا حدودی رفع کند و ادامه داد: آنچه که در این جشنواره هم به عنوان یک شاخه موضوعی مطرح بوده است و برایش فکرهایی شده و تولیدات مختلفی شکل گرفته تا به این نیاز فضای مجازی که فضای داده‌ها و تکثر داده‌هاست، و در کنار این انباشتگی، یعنی سواد مصرف و سواد توزیع هم پاسخ داده شود که سواد رسانه‌ای با این نگاه، یک دغدغه قابل توجه است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه، دغدغه دوم را واقعیت کاذب یا فاصله گرفتن از واقعیت حقیقی انسان دانست و تشریح کرد: فضای مجازی اگر از واقعیت فیزیکال جدا شود تبدیل به رویایی می‌شود که حتما هم همه‌اش رویای صادقه نخواهد بود. اتصال فضای مجازی به واقعیت مساله مهم عصر دیجیتال است و اینکه چطور این دو واقعیت را بهم متصل کنیم. اینجاست که اهمیت پیدا می‌کند که فعالان فضای مجازی چگونه با واقعیت‌های انسانی و فیزیکی متصل شوند؛ هم با واقعیت‌های تلخ مثل کرونا و مصیبت‌ها، که باید برای آن یک نظام شبکه‌ای را بین فضای مجازی و فیزیکال داشته باشیم. و هم واقعیت‌های شیرین و نشاط‌آفرین مانند اینکه با اماکن تاریخی و گردشگری ارتباط پیدا کنیم، با نوآوری‌ها و خلاقیت‌های انسانی مفید که در فضای مجازی اینها ارزش افزوده بگیرند.
صالحی تاکید کرد: این همان حلقه اتصال فضای مجازی به فیزیکال است؛ اینکه بدانیم دنیای مجازی به معنای دنیایی سراب گونه یا رویاهای غیر واقعی نیست، بلکه دنیای اتصای فضای مجازی به فضای فیزیکال و انسانی است.
او همچنین با اشاره به دغدغه سوم و طرح این پرسش که «آیا فضای مجازی را می‌توان به یک فضای قدسی و دینی هم نزدیک کرد؟» گفت: فضای مجازی یک فضای مدرن، تازه و تکنیکال است و گاهی به نظر می‌آید شاید با قدسیت و مناسک و شعائر فاصله داشته باشد. کسانی که دغدغه دین و عصر مدرن داشتند، با فضای مجازی که اوج تحول عصر مدرن است دغدغ‌هایشان بیشتر شد که آیا ورود به فضای مجازی به معنای قدسیت‌زدایی نیست؟
او تصریح کرد: اما تجربه‌هایی که در دهه اخیر و به خصوص در دوره کرونا رخ داد فرصت‌هایی را برای این تجربه پدید آورد که هویت قدسی و دینی را در فضای مجازی عمق و امتداد پیدا کند و این دغدغه را کاهش دهد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دغدغه چهارم را هویت و هویت‌زدایی در فضای مجازی خواند و گفت: ویژگی فضای مجازی مرزشکنی و مرزگشایی و بهم ریختن مرزهای کلاسیک است. وقتی مرزها درهم می‌ریزد، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها، هویت‌های محلی، ملی، دینی و غیره است. آیا این مرزها باقی خواهند ماند؟ یا جذب و هضم این هویت‌های متکثر و مهاجم می‌شوند؟ تجربه‌هایی که دارد اتفاق می‌افتد بر این اساس است که چطور بتوانیم در فضای مجازی در کنار مرزشکنی، مرزهای جدیدی برای خودمان خلق کنیم که مثل مرزهای کلاسیک و پولادین نیستند. که خوشبختانه این مسیر هم در حال شکل‌گیری است.
صالحی با بیان اینکه این دغدغه‌ها همگی به حق هستند، گفت: اما دغدغه پنجمی را هم داریم که قبلا مشابهش را در ترکیبی از دنیای مدرن و عصر دیجیتال داشتیم. یکی از ویژگی‌های عصر مدرن، بصری شدن است و فاصله گرفتن از اطلاعات مکتوب. عصر دیجیتال، این ویژگی را سرعت داد و قالب اصلی آن صوتی تصویری بودن است. این مسیری که از عصر مدرن با تلویزیون‌ها و ماهواره‌ها طی کردیم در عصر دیجیتال شتاب بیشتری گرفت و وارد فضای بصری مضاعف شدیم که می‌تواند مخاطره‌ای جدی برای کتاب خواندن باشد.
او ادامه داد: در حالی که کتاب به تعبیر مقام معظم رهبری، مبدا و منشا تمدن‌های بشری است. تمدن انسانی با کتاب زنده است. ویژگی‌هایی دارد که هیچ قالب رسانه‌ای جایگزینش نمی‌شود. لذا دغدغه این است که در فضای دیجیتال، کتاب چه می‌شود؟ در این زمینه هم اتفاقاتی افتاده است. ویژگی انسان این است که در مواجهه با زهر، دنبال پادزهر می‌گردد. عصر دیجیتال برای این دغدغه هم پادزهرهایی پیدا کرد. و شاهد اتفاقاتی بودیم که بُرش‌هایی از آن در این جشنواره دیده شد؛ و شامل کتاب‌های صوتی و گفتگوهایی بر مبنای کتاب و... بود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه باید اصل این پنج دغدغه را جدی گرفت، گفت: عصر دیجیتال فرصت‌هایی را ایجاد کرده اما حتما باید به دنبال حق این دغدغه‌ها برویم. تجربه‌هایی برای پاسخ به این دغدغه‌ها در دهه اخیر داشتیم که قابل تکمیل و توسعه و گسترش هستند.
صالحی همچنین درباره دوازدهمین جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال هم خاطرنشان کرد: پایان یک جشنواره، شروعِ یک اتفاق تازه است؛ اینکه مولدان این آثار بتوانند خودشان و آثارشان با تعاملی بیشتر با مخاطبان و مولدان دیگر قرار بگیرند و ابتکارها توسعه و امتداد پیدا کند.
