دستاوردهای سفر رییس جمهور کره جنوبی به ایران
سفر رییس جمهور کره جنوبی به ایران بعد از گذشت ۵۴ سال از آغاز رابطه دو کشور از ابعاد رسانه‌ای گسترده‌ای به ویژه در رسانه‌ها و مطبوعات کره‌ای برخوردار بود به نحوی که از این سفر در کره جنوبی تحت عنوان «ایران بهار دوم خاورمیانه» یاد می‌شود و قرار است نتایج بسیار بزرگ و تاریخی برای هر دو کشور رقم بزند.
کره‌ای‌ها معتقدند ایران دومین بازار بزرگ خاورمیانه و چهارمین کشور به لحاظ ذخایر نفتی، بازار بسیار جذابی برای شرکتهای کره‌ای خواهد بود. وسعت جغرافیایی کره جنوبی یک چهاردهم ایران است.
تاریخچه کره جنوبی و آغاز روابط دو کشور
کره جنوبی در یک صد سال اخیر تحولات بسیاری را ازجمله استعمار به مدت ۴ دهه، جنگ به مدت ۳ سال، هرج و مرج سیاسی به مدت ۱۰ سال، کودتای نظامی، اعتصاب و تظاهرات دانشجویی، رشد و توسعه اقتصادی و دموکراسی را تجربه کرده است. کره جنوبی از اوایل قرن بیستم، تا اواسط آن یعنی ۱۹۴۵ دوره استعمار ژاپن را، تجربه کرد. در سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ میلادی، جنگ وسیعی در این شبه جزیره در گرفت که حاصل آن تقسیم شبه جزیره کره، به دو قسمت، شمالی و جنوبی بود. حاصل این جنگ کشته شدن بیش از یک میلیون نفر و ویرانی کامل این کشور بود. در سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۰ این کشور تقریبا در یک خلاء سیاسی به سر می‌برد تا آنکه در سال ۱۹۶۰ یک نظامی قدرتمند به نام سرهنگ «پارک چونگ هی» پدر رئیس جمهور فعلی کره با اقدام به کودتای نظامی به مدت ۲۰ سال حکومت کرد.
حاصل دوران حاکمیت نظامیان در آن بیست سال، احیاء زیر ساخت‌های اقتصادی، تاسیس «چه بول» شرکتهای عظیم کره‌ای مانند هیوندایی، سامسونگ، دوو و ده‌ها شرکت بزرگ بود که هدفشان تنها صادرات محصولات کره‌ای به دیگر کشور‌ها بود. دقیقا در اوایل حاکمیت پارک، روابط سیاسی ایران و کره در سال ۱۹۶۲ برقرار شد. اما این روابط آنچنان گسترده نبود.
تنها نقطه مهم در روابط اقتصادی در این مقطع یعنی قبل از انقلاب، اعزام بیش از ۱۲ هزار کارگر کره‌ای به ایران بود که به درخواست آقای پارک از محمد رضا پهلوی شکل گرفت. شاید بتوان گفت پارک، بالا‌ترین نقش را در توسعه اقتصادی کره جنوبی ایفا نمود. او کسی بود که کشور و مردم کره را که از فقر و گرسنگی مجبور بودند شکم‌های خود را با کمربندهای چرمی ببندند تا احساس گرسنگی کمتری به آن‌ها دست دهد، به کشوری تبدیل کرد که هم اکنون اولین کشور از لحاظ تولیدات سرانه فولاد، اولین کشور جهان از لحاظ ساخت کشتی، اولین کشور جهان از لحاظ استفاده از اینترنت، چهارمین اقتصاد بزرگ آسیا، چهارمین کشور از نظر ساخت ماشین آلات صنعتی، پنجمین کشور از لحاظ ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای و یازدهمین کشور اقتصاد جهان است.
با شروع دهه ۷۰ میلادی و نمایان شدن آثار رفاه در زندگی مردم کره، مطالبات سیاسی و اجتماعی توسط طبقه متوسط شهری افزایش یافت. این دهه با اوج تظاهرات دانشگاه‌های کره و اعتصابات کارگری برای برآورده شدن مطالبات سیاسی و رفاهی این کشور همراه بود. از طرف دیگر با روی کار آمدن جیمی کار‌تر در آمریکا و فشار دموکرات‌های آمریکا به پارک برای تغییر در سیاست‌های داخلی و خارجی این کشور، او در اواخر دولت خود و یک سال قبل از انقلاب ایران با مشکلاتی رو به رو شد. پارک در سال ۱۹۷۹ توسط رئیس سازمان آژانس امنیت ملی ترور شد. نحوه ترور پارک همچنان مورد ابهام است. اینکه ایا این ترور انگیزه داخلی داشته یا از بیرون از مرز‌ها هدایت شده است هنوز مشخص نیست.
روابط دو کشور بعد از انقلاب ایران
بعد از ترور پارک توسط رئیس سازمان امنیت کره و با شروع انقلاب اسلامی در ایران سطح روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور کاهش یافت و این روابط تا پایان جنگ ایران و عراق تا سطح کاردار باقی ماند.
با شروع دوره ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی، این روابط به سطح سفیر ارتقا یافت. در این زمان نیاز کشور ما به حضور شرکتهای خارجی برای بازسازی ویرانه‌های جنگ و نیز سیاست‌های کره در خصوص حضور فنی-مهندسی شرکتهای بزرگ مانند هیوندایی، دیلیم، سامسونگ و دوو باعث شد این روابط به سرعت گسترش یابد و کره‌ای‌ها در بسیاری از بخش‌های اقتصادی و صنعتی خصوصا نفت و گاز، شرکت فعال داشته باشند. همزمان با دوران اصلاحات در ایران، در کره جنوبی نیز اولین دولت غیر نظامی روی کار آمد. کیم دایی جونگ رئیس جمهور وقت کره جنوبی و برنده جایزه نوبل، از رئیس جمهور کشورمان برای اولین بار جهت دیدار رسمی دعوت به عمل آورد و این روابط در این مقطع در ابعاد سیاسی و فرهنگی نیز در حال گسترش بود. اما همچنان روابط دو کشور در بعد اقتصادی و صنعتی از اهمیت بالاتری برخوردار بود.
اگر چه رئیس دولت اصلاحات نتوانست به کره جنوبی سفر کند اما سطح این روابط به سرعت گسترش یافت و حجم روابط اقتصادی به بیش از ۱۷ میلیارد رسید. کره‌ای‌ها در بسیاری از پروژه‌های نفتی و گازی، زیر ساخت‌ها و صنعت، فعال بودند.
بعد از دوره اصلاحات، آغاز دولت هشتم و نهم در ایران و با شروع تحریم‌های بین المللی علیه ایران، کره جنوبی با تبعیت از سیاست‌های غرب، روابط خود را با ایران در تمام سطوح به شدت کاهش داد و تنها با مجوز ایالات متحده به ادامه خرید نفت از ایران، آن هم در سطح معین و محدود ادامه داد.
در این مقطع آن چنان این روابط تضعیف گردید و حضور شرکتهای کره‌ای در ایران کم شد که در مقطعی، یعنی در سال ۲۰۱۰ بیش از چند صد شرکت کوچک و متوسط کره‌ای، که به ایران کالا وارد می‌کردند در اعتراض به سیاست‌های دولت وقت مبنی بر عدم اجازه صدور کالا به ایران خواهان رفع سریع موانع حضور مجدد در ایران شدند. این روابط تا قبل از شروع دولت دهم در وضعیت بسیار آسیب پذیری قرار داشت.
با روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان پنجمین رئیس جهمور ایران و حل مسائل هسته‌ای، کره‌ای‌ها که مشتاق حضور مجدد در بازار ایران بودند به تکاپو افتادند. به طوری که در یک سال و نیم گذشته قبل از توافق هسته‌ای بسیاری از مقامات کره‌ای از جمله وزیر امور خارجه و وزیر صنعت و انرژی به ایران سفر کردند.
درست بعد از توافق هسته‌ای موضوع سفر رییس جمهور کره به ایران در محافل سیاسی و اقتصادی کره مطرح شد. امری که کمتر کسی آن را پیش بینی می‌کرد؛ چرا که روئسای جمهور کره جنوبی در برنامه پنج ساله ریاست جمهوری خود، تنها به چند کشور از جمله آمریکا، چین، ژاپن و چند کشور اروپایی سفر می‌کنند.
اهمیت سفر رییس جمهور کره به ایران از منظر رسانه‌های کره
سفر به ایران با توجه به نگاه استراتژیک کره مبنی بر حضور در بازار ۸۰ میلیونی ایران و دستیابی به پروژه‌های بسیار وسیع در بسیاری از زمینه‌های اقتصادی و صنعتی سبب شد تا سفر تاریخی به این سفر تاریخی به ایران تنظیم کنند. پارک اولین رئیس جمهور کره جنوبی است که از زمان برقراری روابط دو کشور از سال ۱۹۶۲ به ایران سفر کرده است. در عین حال دیگر ویژگی منحصر به فرد این سفر نخستین حضور رسمی یک رئیس جمهور زن کشور غیر مسلمان در ایران است.
در این رابطه خبرگزاری یونهاب (از قول کار‌شناسان کره‌ای) در هفته گذشته و قبل از سفر پارک به ایران نوشته بود: انتظار می‌رود در طول این سفر کره‌ای‌ها با طرف ایرانی موافقت نامه‌های را برای اجراء پروژه‌های متعدد به امضاء برسانند. از این رو بالا‌ترین میزان اعتبار بانکی توسط اگزیم بانک کره (بانک صادرات و واردات کره) و کی شور (بیمه صادراتی کره) که مبلغی بالغ بر ۱۳ میلیارد دلار است جهت همکاری راهبردی اقتصادی با ایران اختصاص یافته است.
این حجم اعتبار بانکی، بالا‌ترین میزان اعتباری است که کره در اختیار شرکت‌هایش گذاشته است. از طرفی همراهی ۲۳۰ نفر از روئسای غولهای صنعتی و اقتصادی کره، ۱۴۶ شرکت از مجموعه شرکتهای بزرگ (چه بول) سامسونگ هیوندایی دیلیم دوو، ۳۸ تن از مدیران موسسات مالی و شرکتهای دولتی، ۵۶ تن از روئسای اتحادیه و انجمن‌های صنعتی، اقتصادی و کشاورزی همراه با رئیس جمهور این کشور، حاکی از عزم راسخ کره‌ای‌ها برای حضور در بازار ایران است.
از طرف دیگر ۱۱۵ تن از این رهبران و رؤسای شرکت‌ها از چندین روز قبل از سفر پارک در ایران حضور داشتند و اسنادی را با طرف ایرانی خود به امضا رساندند. از طرف دیگر همراهی شرکتهای بزرگ کره‌ای در این سفر و نیز اختصاص این حجم از اعتبارات برای انجام پروژه‌های بزرگ زیر بنایی نظیر ساخت پالایشگا‌ها، نیروگاه‌ها، ساخت ده‌ها بیمارستان و پروژه‌های بزرگ نفت و گاز که یک نمونه آن ساخت انتقال گاز ایران به عمان از طریق دریا است، نشانگر این واقعیت است که مقامات کره‌ای تلاش می‌کنند نگاه منفی بنگاه‌های اقتصادی ایران را که معتقدند حضور کره‌ای‌ها در ایران به واردات حجم بالایی کالای مصرفی خواهد انجامید، برطرف نموده و ثابت کنند هدف اصلی آنان از حضور در ایران، شرکت در پروژه‌های راهبردی ایران است.
پیش بینی‌ها حاکی از آن است که کره‌ای‌ها در صدد تصاحب بیش از ۵ میلیارد دلار پروژه زیر بنایی کشورمان هستند. به همین خاطر سفر تاریخی پارک مقدمه گسترش روابط دو کشور در آینده نزدیک خواهد شد.
به گزارش تحلیل گران برجسته کره جنوبی، افزایش حجم روابط دو کشور تا سطح ۱۷ میلیارد دلار در شرایط فعلی می‌تواند اقتصاد در حال رکود کره جنوبی را به حرکت در آورد. از طرف دیگر کره‌ای‌ها به این مسئله پی بردند که بازار ایران همچون گذشته نمی‌تواند تنها بازار کالاهای مصرفی کره باشد.
دستاوردهای سفر رییس جمهور کره جنوبی به ایران
در این سفر بیش از ۴۰ سند شامل ۱۹ سند همکاری و بیش از ۱۳ موافقت نامه برای پروژهای چند میلیاردی به امضا رسید. بر اساس گزارش‌های رسیده، حجم معاملات و تفاهم‌های شرکتهای بزرگ با طرف ایرانی بسیار بیش از آن است که در یادداشت تفاهم‌ها به امضا رسیده است.
در آخر می‌توان گفت سفر رئیس جمهور کره جنوبی به تهران بیشتر جنبه اقتصادی داشت تا سیاسی. چرا که روابط سیاسی دو کشور در طول ۵۴ سال گذشته علی رغم اینکه هیچ مقام بالای دولتی در هر دو کشور، به کشور مقابل سفر نکرده بود همچنان برقرار است.
بنا به نظر کار‌شناسان، مهم‌ترین عامل در بهبود روابط تهران-سئول، توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ است. رئیس جمهور کره جنوبی توافق هسته‌ای ایران با شش قدرت جهانی از طریق گفت‌و‌گو را بسیار معنادار توصیف کرده است. پارک هی در مصاحبه با یکی از روزنامه‌های ایران قبل از سفر خود گفته بود، امیدوار است نتیجه این گفت‌و‌گو‌ها در مورد مسائل هسته‌ای هم در برقراری صلح و ثبات در منطقه و هم در زمینه پیشرفت نظام منع گسترش سلاح هسته‌ای موثر باشد.
به واسطه توافق هسته‌ای، روزانه ۱۲۳ هزار بشکه به صادرات نفت ما به این کشور افزوده شد. این در حالی است که اگر این توافق صورت نمی‌گرفت ما شاهد کاهش مبادلات بیشتری بین دو کشور بودیم. با توجه به موقعیت بین المللی ایران بعد از توافق هسته‌ای و موقعیت کره جنوبی در بازار‌های بین المللی، می‌توان دو کشور را در محافل بین المللی مکمل یکدیگر دانست.
تفاوت بسیار مهم سفر پارک به ایران با سفر مقامات اروپایی و بعضا آسیایی در این است که کره‌ای‌ها در صورتی که تصمیم به اقدامی بگیرند در اجرای آن مصمم‌اند و هم اکنون بسیاری از محافل اقتصادی جهان به نتایج این سفر خارجی با نگاهی کنجکاوانه می‌نگرند. بدون تردید این سفر می‌تواند مشوق بسیاری از کشور‌هایی باشد که در چند ماه گذشته به انعقاد قرار دادهای بزرگ اقتصادی با ایران مبادرت بخشیده اما بسیار کند و با تاخیر حرکت می‌کنند.
بهاره سلطان‌پور، کارشناس امور بین‌الملل