قائم‌مقامی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
تشریح چالش‌های پیش روی روابط دوجانبه تهران و آنکارا/ رقابت‌های مخرب، منطقه را با بحران مواجه می‌کند
یک کارشناس مسائل ترکیه گفت: در این برهه زمانی ضرورت دارد که کشورهای ایران، عراق، سوریه و ترکیه در مساله پروژه گاپ و دجله و فرات با یکدیگر به تبادل نظر بپردازند و این شرایط اضطراری را برای دستگاه دیپلماسی کشور ایجاد کرده است. همچنین ایران، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه در خصوص مساله سد کاراکورت جلسه تشکیل دهند که در غیراینصورت رقابت‌های مخرب، منطقه را با بحران مواجه خواهد کرد.
سیدعلی قائم‌مقامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در ارزیابی روابط تهران و آنکارا در ماه‌های اخیر و در پاسخ به این سوال که وزیر امور خارجه ترکیه در سفر سال گذشته خود به ایران از سفر رجب طیب اردوغان در آینده نزدیک خبر داده بود اما برخی اخبار از لغو این سفر در پی سفر رئیس اسرائیل به این کشور حکایت دارد، آیا ترکیه در حال فاصله گرفتن از ایران است، گفت: ترکیه و ایران روابط راهبردی داشته و باید در آینده نیز داشته باشند؛ این دو کشور کمیسیون مشترک اقتصادی، همکاری در چهارچوب اکو همچنین دارای قرارداد تجارت ترجیحی هستند. علاوه بر این، سرویس‌های امنیتی و نظامی دو کشور به منظور مبارزه با تروریسم قراردادهای مشترکی را امضا کرده‌اند. ایران صادرکننده گاز به ترکیه است اما پس از خروج آمریکا از برجام، صادرات نفت به این کشور متوقف شده است. تجارت دو کشور نزدیک به ۱۲ میلیارد دلار بود اما این مبلغ کاهش چشمگیری داشته است به این معنا که صادرات ترکیه در سال ۲۰۱۷، ۳.۲۶ میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۱۸ به ۲.۴۰ میلیارد، در سال ۲۰۱۹ به ۲.۳۱ و در سال ۲۰۲۰، به ۲.۲۵ میلیارد و تا نوامبر ۲۰۲۱ به ۲.۵۳ میلیارد دلار رسیده است.
وی ادامه داد: همچنین واردات ترکیه از ایران در سال ۲۰۱۷، ۷.۵۰ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۸، ۶.۹۰ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۹، ۳.۲۹ میلیارد دلار، در سال ۲۰۲۰ ، ۱.۱۹ میلیارد دلار و در نهایت در سال ۲۰۲۱ واردات ترکیه از ایران به ۲.۵۰ میلیارد رسید که شاهد افت این رقم در سال‌های اخیر هستیم و این در حالی است که مقرر شده بود این رقم به بیش از ۳۰ میلیارد دلار برسد.
وی افزود: رئیس‌جمهور ترکیه در اظهارنظری گفته بود که اگر برجام احیا شود، به نفع ایران و ترکیه است و در افزایش قابل توجه تجارت میان دو کشور تاثیرگذار خواهد بود.
این کارشناس مسائل ترکیه در تشریح چالش‌های پیش روی روابط دوجانبه تهران و آنکارا گفت: در سال‌های اخیر موضوعات مختلفی در روابط ایران و ترکیه پیش آمده که از آن جمله می‌توان به پروژه «گاپ» اشاره کرد؛ این کشور در پروژه ساخت ۲۲ سد در مسیر دجله و فرات و «سد ایلیسو» که به تازگی به بهره‌برداری رسیده، باعث کاهش ورودی آب به این دو رودخانه و منشا یک چالش میان ایران، عراق، سوریه و ترکیه شده است؛ چراکه باعث خشکسالی در عراق و ایران و حتی سوریه شده و محیط زیست را با نابودی مواجه کرده است. ترکیه همچین با بهره‌برداری از «سد کاراکورت» در مسیر رودخانه ارس باعث بروز شرایطی مشابه و اثرات سوء زیست‌محیطی در شمال ایران شده است.
وی ادامه داد: در این برهه زمانی ضرورت دارد که کشورهای ایران، عراق، سوریه و ترکیه در مساله پروژه گاپ و دجله و فرات با یکدیگر به تبادل نظر بپردازند چراکه این شرایط اضطراری را برای دستگاه دیپلماسی کشور ایجاد کرده است. همچنین باید ایران، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه در خصوص مساله سد کاراکورت جلسه تشکیل دهند که در غیر اینصورت رقابت‌های مخرب، منطقه را با بحران مواجه خواهد کرد.
قائم مقامی در خصوص افزایش سطح روابط ترکیه و اسرائیل گفت: آنکارا و تل‌آویو روابط بسیار گسترده‌ای در حوزه‌های تجاری، امنیتی و انرژی با یکدیگر دارند؛ نفت شمال عراق و جمهوری آذربایجان از طریق خاک ترکیه به اسرائیل صادر و ۴۰ درصد نفت اسرائیل از این طریق تامین می‌شود. رئیس‌جمهور ترکیه که بارها از اسرائیل با عناوین تروریست یاد کرده و خود را حامی مردم فلسطین نامیده خود در روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل همان مسیری را طی می‌کند که برخی کشورهای عربی منطقه با «پیمان ابراهیم» وارد آن پروسه شدند و حتی نفتالی بنت در همین ماه رمضان سفری را به ترکیه خواهد داشت.
وی افزود: ترکیه همچنین در تلاش بود تا گاز مدیترانه شرقی را که متعلق به مردم فلسطین و سوریه است و توسط اسرائیل غارت شده را از طریق خاک خود به اروپا منتقل کند که این پروژه البته از سوی آمریکا لغو شد و امروز نیز در تلاش است تا این گاز را از طریق قبرس به ترکیه منتقل و مجددا از طریق خاک این کشور به اروپا منتقل شود که قدرت چانه‌زنی ترکیه را در تعیین قیمت گاز افزایش می‌دهد. در حال حاضر ۹۰۰ شرکت اسرائیلی در ترکیه در حال فعالیت هستند و شرکت‌های بزرگ و متوسط ترکیه در دو ماه گذشته هیات‌هایی را به سرزمین‌های اشغالی اعزام کرده و قراردادهای زیادی را امضا کرده‌اند. حجم روابط اقتصادی ترکیه و اسرائیل به ۱۱ میلیارد دلار رسیده است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص همکاری ایران و ترکیه در سوریه و وقفه ایجاد شده در فعالیت «روند آستانه» گفت: در حال حاضر سوریه به سه قسمت تقسیم شده است؛ شرق فرات که حدودا ۳۰ درصد خاک سوریه است تحت اشغال نیروهای کردی یگان‌های مدافع خلق و تحت حمایت ایالات متحده است، ترکیه نیز حدودا ۸۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک شمال سوریه را اشغال کرده و آنجا را منطقه امن اعلام کرده است و ۴۵۰ هزار پناهنده سوری و یا محلی را آنجا مستقر کرده و دانشکده و بیمارستان تاسیس کرده است. از طرف دیگر ترکیه در ادلب گروه‌های مسلح را تحت حمایت خود دارد که گفته می‌شود حدودا ۷۰ هزار نیروی مسلح از گروه‌های تروریستی مانند جبهه النصره سابق و یا هیات التحریر شام فعلی از آن جمله هستند که ترکیه به بشار اسد، ایران و روسیه هشدار داده که به مواضع ابن گروه‌ها حمله نکنند.
وی ادامه داد: در اینجا نیز یک نوع اختلاف امنیتی، نظامی، سیاسی و اقتصادی میان ترکیه با سوریه، روسیه و ایران وجود دارد که در روند آستانه تنها موضوع آتش‌بس مورد بررسی قرار گرفته که این شرایط همچنان ادامه دارد. این در حالی است که برخی رسانه‌های ترکیه‌ای با پروپاگاندا برعکس این را در مورد دولت بشار اسد و ایران اعلام می‌کنند. از طرف دیگر برخی محافل در ترکیه می‌گویند که ایران از پ.ک.ک حمایت می‌کند که می‌دانیم صحت ندارد و این گروه‌های تروریستی ایران را به عنوان دشمن خود می‌دانند ایران همواره با آنها مقابله کرده است.
وی افزود: مساله اصلی این است که با همکاری همه‌جانبه ایران و ترکیه، هم می‌توان با جریان‌های سلفی-وهابی مقابله و هم امنیت کل منطقه را تامین کرد و در غیر اینصورت تنش در منطقه ادامه‌دار و چه بسا بدتر خواهد شد.
