یک گام به پس دوگام به پیش
این موضوع که تهران و ریاض به این نتیجه برسند سیاست حذف طرف مقابل کمکی به حل مشکلاتشان نمی‌کند کافی به نظر نمی‌رسد. درک متعادل و پذیرش متقابل آنها از منافع یکدیگر و قبول واقعیات دوجانبه می‌تواند کمک زیادی به حل مشکلات آنها بکند.
به گزارش ایلنا، روزنامه آفتاب یزد درباره آخرین تحولات مربوط به رابطه ایران و عربستان نوشت.
پس از یک دوره تنش‌های ممتد و دائمی میان اعراب محافظه کار و ایران در منطقه خلیج فارس، سیگنال‌هایی ضعیف اما ممتد از تبادل اطلاعات و رایزنی‌ها میان تهران و پایتخت‌های عربی دریافت می‌شود که شاید نتوان محتوای دقیق آنها را کشف رمز کرد،اما به خودی خود وجود تحرکات دیپلماتیکی در منطقه را تایید می‌کند.
اظهارات حیرت آور علی شمخانی ارشدترین مـــقام امنیتی ایران مـــبنی بر حــمایت ازحکومت عربستان سعودی در برابر آنچه وی آن را تلاش برای سرنگونی ریاض توصیف کرد، وجود رایزنی‌هایی برای نزدیک کردن دیدگاه‌های دو کشور و نیز خواست تهران برای حل مشکلات را تایید می‌کند.
دبیر شورای عالی امنیت ایران که ظاهرا دیپلماتی حرفه‌ای و نزدیک به حسن روحانی است و فرد کاملا شناخته شده‌ای در محافل عربی منطقه خصوصا عربستان به شمار می‌رود همچنین گفته:«سرنگونی پادشاهی عربستان هیچگاه به معنای جایگزینی یک حکومت مطلوب در این کشور نخواهد بود».
سخنان این مقام کلیدی تنها سیگنال ارسالی از سوی تهران نبود و نشان می‌دهد مقامات ایرانی صرف نظر از تحرکات مخفی دیپلماتیک، آشکارا رویکردی متفاوت و عملگرایانه تر در قبال اعراب منطقه خصوصا سعودی‌ها در پیش گرفته‌اند.
محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران هفته گذشته در داووس سوییس به صراحت گفت:«با توجه به وضعیت منطقه دلیلی برای خصومت میان تهران و ریاض نمی‌بیند».
در نقطه مقابل عادل جبیر، اما نه آنچنان که عادت او طی 2 سال گذشته بوده، با آرامش بیشتری با مواضع تهران برخورد کرد و گفت: «حل مشکلات تهران و ریاض نیاز به میانجی‌گر ندارد . تهران خود بهتر می‌داند چکار باید انجام دهد».
سخنان وزیر خارجه عربستان واکنشی بود به اظهارات مقامات عراقی خصوصا حیدرعبادی نخست وزیر، که اولا خواستار دور ماندن کشورش از منازعات تهران و ریاض شده بود. ثالثا به طرفین یادآوری کرد آماده میانجی‌گری برای حل اختلافات آنهاست. از طرفی برخی دیپلمات‌های مقیم مسقط و کویت گفته‌اند گزارش‌های متعدد و مشابهی از تلاش‌های مقامات عمانی و کویتی دریافت کرده‌اند که درهمه آنها تهران آمادگی خود را برای حل و فصل اختلافات با ریاض اعلام کرده .
یک مقام ارشد وزارت‌خارجه عمان می‌گوید: « مسئله تا حدی به مقامات عربستانی مربوط می‌شود.از یک طرف مذاکرات در حال انجام است و از طرف دیگر وزیر خارجه می‌گوید نیازی به میانجی نیست».
اینکه دقیقا مدل تهران (میانجی‌گری) یا مدل سعودی‌ها (بی‌واسطه‌گری)کدامیک بن بست موجود در دو طرف خلیج فارس را خواهد شکست!؟ بسته به سطح انتظارات هر یک از طرف مقابل پاسخ متفاوت خواهد بود.
بسیاری معتقدند فعال سازی میانجی‌گرها نتیجه بهتری خواهد داشت. قبول این مکانیزم احتمالا و تا اندازه‌ای برای تهران راحت‌تر است.
(حال به هردلیل) اما برای سعودی‌ها موضوع به همین راحتی نیست. ریاض که طی 2سال گذشته تقریبا هیچ دستاورد ملموسی در سیاست خارجی خود نداشته کوشش می‌کند با دستی پرتر و موضعی بهتر در برابر تهران ظاهر شود. اما مشکل این است که شرایط منطقه چنین امکان مستقلی را به او نمی‌دهد.
مگر آنکه میانجی‌گرها وضعیت را با هماهنگی تهران برای سعودی‌ها راحت‌تر و قابل تحمل کنند.آنگاه برون رفت از وضعیت کنونی فرض کاملا محتملی به نظر می‌رسد.
برخی تحلیلگران غیرعرب امور منطقه معتقدند به دلیل پیچیدگی شرایط و نیز شکاف بزرگ میان تهران و ریاض طرح مذاکرات مستقیم مورد نظرعادل جبیر فعلا امکان تحقق ندارد. اما پروژه فعال سازی واسطه‌ها که سیاست خارجی ایران به آن عادتی دیرینه و عجیبی دارد، تئوری قابل قبول‌تری است. تا آنجا که به شرایط امروز مربوط می‌شود فکر می‌کنم دریافت حسی از آمادگی و همکاری تهران، پس از نشست سی و هفتم شورای همکاری در منامه در ششم ماه دسامبر سال گذشته، اعراب عضو شورای همکاری را متقاعد کرده که با محوریت کویت به سوی تهران معطوف شوند.
در این نشست مقرر شد کویت به نمایندگی از سوی اعضای شورای همکاری خلیج فارس پاسخ نامه حسن روحانی به امیر کویت را بدهند، که احتمالا موضوع عربستان از محورهای اصلی آن است.
دیروزاعلام شد، فردا یا پس فردا خالد حمد الصباح وزیر خارجه کویت عازم تهران خواهد شد. او که گفته می‌شود دیپلمات کارکشته‌ای است به احتمال زیاد بیش از جنبه‌های بورکراتیک سفرش، در پی دریافت این شناخت خواهد بود که تهران تا چه میزان اولا، در پی حل مشکلات خود با اعراب همسایه خصوصا عربستان است. ثانیا، به طور مشخص انتظار مقامات ایرانی از اعراب منطقه چیست؟ چه پاسخی مقام ارشد کویتی دریافت خواهد کرد؟ نمی‌دانیم! باید قدری صبور بود! اما این موضوع که تهران و ریاض به این نتیجه برسند سیاست حذف طرف مقابل کمکی به حل مشکلاتشان نمی‌کند کافی به نظر نمی‌رسد. درک متعادل و پذیرش متقابل آنها از منافع یکدیگر و قبول واقعیات دوجانبه می‌تواند کمک زیادی به حل مشکلات آنها بکند. باید دید کیف وزیر خارجه کویت دقیقا حامل چه پیامی برای مقامات ایران است.