استقلال و شکافی که میان فوتبال و رسانه ملی نمایان شد؛ طوفانی پشت نام نسیم
در هفته‌های پایانی لیگ برتر فوتبال ایران، ماجرای ساده‌ای مثل پخش یک بازی فوتبال بار دیگر پرده از بحران عمیق‌تری برداشت؛ بحران اعتماد به «رسانه ملی».
خیلی سخت است که یک مسئله ساده را تبدیل به یک بحران کردن، اما صداوسیما بارها نشان داده که به انجام دادن کارهای سخت علاقه زیادی دارد.
چالش باشگاه استقلال و صداوسیما بار دیگر یک شکاف بزرگ را به نمایش گذاشت. چالشی که مربوط به پخش زنده دیدار استقلال و چادرملو بود و صداوسیمایی‌ها در عین بی سلیقگی، موضوعی ساده را تبدیل به یک بحران کردند. البته بحرانی که شاخ و برگ‌های بسیار زیادی دارد که شاید مهم‌ترین آن به حق پخش تلویزیونی برگردد.
طبق یک روال همیشگی و برای حفظ عدالت، دو هفته پایانی لیگ برتر فوتبال با برنامه‌ای از پیش معین شده به صورت همزمان برگزار می‌شود. این موضوع هم مربوط به این فصل و فصل گذشته نیست و هر زمانی که نتایج سایر بازی‌ها، در تعیین قهرمان یا تیم‌های سقوط کننده تأثیرگذار بوده، تصمیم بر برگزاری بازی همزمان است. از همین‌رو دیدارهای هفته بیست‌ونهم و سی‌ام لیگ برتر، در برنامه به صورت همزمان اعلام شد تا در صورت مشخص نبودن تیم قهرمان و تیم‌های سقوط کننده، شرایط برابری برای همه تیم‌ها در نظر گرفته شود. هرچند تراکتور دو هفته زودتر قهرمانی خود را مسجل کرد، اما تکلیف تیم‌های سقوط کننده روی کاغذ و همچنین نایب قهرمان مشخص نشده بود. با این حال، نتیجه برخی بازی‌ها هیچ تغییری در روال بالا و پایین جدول ایجاد نمی‌کرد، از جمله دیدار استقلال - چادرملوی اردکان که شاید از نظر جدولی اهمیتی نداشت، اما موضوع پخش این بازی پر از حاشیه شد.
صداوسیما در برنامه پخش مسابقات هفته بیست‌ونهم، دیدار خیبر خرم‌آباد و پرسپولیس را به دلیل کورس سرخپوشان با سپاهان برای نایب قهرمانی و کسب سهمیه پلی‌آف لیگ نخبگان آسیا، در کنداکتور شبکه سوم قرار داد. در حالی که بازی پرسپولیس خارج از خانه بود و استقلال در ورزشگاه آزادی به میدان می‌رفت و طبق روال همیشه، شبکه سوم دیدارهای برگزار شده در ورزشگاه آزادی را به نمایش می‌گذاشت و دیدارهای خارج از خانه پرسپولیس و استقلال از شبکه ورزش به نمایش در می‌آمد. با این حال حتی با وجود حساسیت دیدار پرسپولیس و لزوم [احتمالی] برای پخش این دیدار از شبکه سوم، پخش دیدار استقلال به جای شبکه ورزش به شبکه نسیم سپرده شد تا دیدار تراکتور و نساجی در تبریز از شبکه ورزش به نمایش درآید.
پخش مسابقات فوتبال از شبکه نسیم، اتفاقی تازه بود و باتوجه به سرگرمی بودن این شبکه و غیر مرسوم بودن پخش مسابقات فوتبال از شبکه نسیم، استقلالی‌ها به این موضوع معترض شدند. اعتراضی که در یک بیانیه رسمی منتشر شد و باشگاه استقلال پخش دیدار خانگی‌اش مقابل چادرملو را «بی‌احترامی به میلیون‌ها هوادار» خود خواند و خواستار پاسخگویی صداوسیما و اصلاح این موضوع شد. حتی ایمان عالمی، سرپرست تیم فوتبال استقلال، در اظهارنظری متفاوت گفت: «اصلاً علاقه‌ای نداریم صداوسیما بازی‌ها را پخش کند.»
شاید صحبت ایمان عالمی نه فقط از سر لجبازی که نشان از یک درد بزرگ باشد. دردی که ریشه در موضوع مهمی چون حق پخش تلویزیونی داشته باشد و در نگاهی بزرگ‌تر، حتی پخش نکردن بازی‌های فوتبال به سود باشگاه‌ها باشد و به ضرر صداوسیما. چراکه صداوسیما بیشترین درآمد را از تبلیغات قبل، میان برنامه و پایان مسابقات فوتبال دارد، اما بابت پخش این مسابقات برخلاف رویه تمام دنیا، پولی پرداخت نمی‌کند. فوتبالی‌ها تبدیل شده‌اند به برنامه‌ساز رایگان صداوسیما و درآمدی هم از این بخش ندارند، در حالی که در فوتبال دنیا حق پخش تلویزیونی به عنوان یک درآمد پایدار شناخته شده مطمئن‌ترین و و بیشترین درآمدزایی باشگاه‌ها نیز از همین بخش است. با این حال طبیعی بود که استقلالی‌ها خواهان پخش نشدن مسابقه خود باشند، چراکه ضرر این اتفاق متوجه صداوسیمایی می‌شد که حق پخشی به باشگاه‌ها پرداخت نمی‌کند.
حالا موضوع از این قرار است که چطور به یک باره صداوسیما تصمیم گرفت که بازی تراکتور را به جای بازی استقلال از شبکه ورزش پخش کند؟ باتوجه به قهرمانی تراکتور و اهمیت این اتفاق، شاید بسیاری علاقه داشته باشند که مراسم اهدای جام قهرمانی را به صورت زنده تماشا کنند، اما در دیداری که مراسم اهدای جام نبود، منطق این تصمیم زیر سؤال می‌رود. چراکه از نظر درآمدی هم، تبلیغات حاشیه‌ای دیدارهای استقلال و پرسپولیس باوجود هر جایگاهی در جدول لیگ برتر، قیمت بالاتری دارد و این موضوع به دلیل بیننده بیشتر مسابقات دو تیم است، اما صداوسیما شبکه نسیم را برای پخش دیدار استقلال انتخاب کرد.
جالب اینکه محمدرضا احمدی، مجری برنامه فوتبال برتر سعی داشت استقلالی‌ها را مقصر این اتفاق بداند و چند مرتبه در برنامه فوتبال برتر اعلام کرد این باشگاه استقلال و شخص مجتبی جباری بوده که با تغییر ساعت بازی تیمش مخالفت کرده تا صداوسیما فرصت پخش بازی از شبکه سوم را از دست بدهد. با این حال، استقلال و مجتبی جباری اگر با تغییر ساعت بازی خود مخالف هم بوده باشند، براساس برنامه‌ای بوده که از پیش توسط سازمان لیگ تعیین شده بود و برای عدالت بازی‌ها به صورت همزمان پخش می‌شد. موضوعی که صداوسیما سال‌هاست با آن مواجه می‌شود و اتفاقی که رقم خورده، موضوع جدیدی نیست.
اما چرا یک بازی فوتبال باید تا این اندازه حاشیه‌ساز شود؟ پاسخ ساده است؛ وقتی رسانه‌ای به‌جای در نظر گرفتن سلایق تمام مردم، تبدیل به رسانه گروهی خاص شود، کوچک‌ترین نشانه‌های نادیده گرفتن دیگران به یک بحران تبدیل می‌شود. «رسانه ملی» لقبی است که صداوسیما آن را یدک می‌کشد، اما این لقب بارها در برنامه‌های مهمی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی زیر سؤال رفته است. حتی گاهی برخی برنامه‌های پخش شده از صداوسیما، قابلیت برهم زدن امنیت ملی را هم داشته که اخیراً با یک نمونه آن مواجه بوده‌ایم.
جالب اینکه صداوسیما بودجه دولتی دارد و به نوعی پول مردم این سازمان عریض و طویل را می‌چرخاند. پول‌هایی که از ثروت ملی یا مالیات مردم به عنوان بودجه به صداوسیما پرداخت می‌شود، اما مردمی بودن برنامه‌های رادیو و به ویژه تلویزیون با ابهام و پرسش همراه است. شاید در این سال‌ها بارها با این جمله مواجه بوده‌ایم که بسیاری از شهروندان اعلام کرده‌اند راضی نیستند که از جیب آنها پولی به صداوسیما بابت ساخت برخی برنامه‌ها پرداخت شود و همین موضوع نشانه‌ای از دور بودن رادیو و تلویزیون از بخش عظیمی از مردم است. مردمی که این روزها در موضوعاتی چون فیلم و سریال، ترجیح می‌دهند که به تلویزیون‌های اینترنتی حق اشتراک پرداخت کنند، اما برنامه‌های رایگان صداوسیما را تماشا نکنند. به همین دلیل است که خواهان قطع بودجه چند ده هزار میلیاردی صداوسیما از سوی دولت هستند. صداوسیمایی که علاوه بر اخذ بودجه از دولت، درآمد بزرگی هم از پخش آگهی دارد که گران‌ترین آگهی‌های بازرگانی را از پخش برنامه‌های فوتبال دارد. درآمدی که به حساب صداوسیما می‌رود، اما این سازمان حاضر نیست که بخشی از این درآمد را به عنوان حق پخش تلویزیونی به عنوان حق قانونی باشگاه‌ها، به آنها پرداخت کند.
