کناره‌گیری بارزانی به معنای افول حزب دموکرات نیست/شاهد ریزش آرای اتحادیه میهنی در انتخابات آینده خواهیم بود

به گزارش خبرنگار ایلنا، طی هفته‌های اخیر، رویدادهای اقلیم کردستان عراق و به ویژه مساله کرکوک و تنش در خط اربیل – بغداد، توجه همه رسانه‌های جهان و منطقه را به سوی خود جلب کرده است. در این میان، مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان، اعلام کرده که اختیارات خود را به قوای سه‌گانه‌ اقلیم می‌دهد و از قدرت کنار می‌رود. وی همچنین خواستار آن شده که پست ریاست اقلیم، از میان برداشته شود.

برای واکاوی این موضوع، به گفت‌وگو با «محمدعلی دستمالی» کارشناس مسائل سیاسی منطقه، پرداختیم که مشروح آن از نظر می‌گذرد.

در اقلیم کردستان عراق چه خبر است؟ چرا بارزانی قدرت را واگذار می‌کند؟

محمدعلی دستمالی: واقعیت این است که بعد از مساله کرکوک، شوک بزرگی به بدنه سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان وارد شده و رویدادهای روزهای اخیر نشان می‌دهد که فعلا اقلیم کانون تحولات عراق و منطقه خواهد بود. مسعود بارزانی در شرایط دشواری قرار گرفته و به عنوان کسی که هادی و اصلی‌ترین حامی برگزاری همه‌پرسی استقلال بوده، مورد انتقادات فراوانی از سوی مخالفان قدیمی خود قرار گرفته است. اما مساله کرکوک شرایط را طوری رقم زد که بارزانی توانسته در موضع تهاجمی قرار گرفته و حزب اتحادیه میهنی کردستان و دیگر مخالفان را مسئولین اصلی شکست کرکوک معرفی کند. در نگاهی واقع‌بینانه می‌توانیم بگوییم که این اقدام بارزانی در میدان عمل جواب داده و افکار عمومی اقلیم کردستان، در شرایط کنونی، بخشی از سران اتحادیه میهنی را مسئول از دست دادن کرکوک می‌دانند و به عنوان خائن از آنها یاد می‌کنند و محبوبیت بارزانی، بالا رفته است. در این شرایط که با توجه به فشارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی دولت مرکزی عراق، اقلیم در موقعیت آچمَز قرار گرفته، اقدام بارزانی می تواند تا حد زیادی در فضای سیاسی کردستان عراق، گشایش ایجاد کند.

یعنی کنار رفتن بارزانی از قدرت می‌تواند به تنش اربیل – بغداد پایان دهد؟

محمدعلی دستمالی: خیر. به هیچ وجه. دولت عراق و حامیانش به تندی علیه بارزانی موضع گرفته و او را مسئول همه رویدادها می‌دانند اما او در آخرین موضع‌گیری‌اش هم اعلام کرد که به هیچ وجه قصد ندارد نتایج رفراندوم را ابطال کند. می‌دانید که اقلیم کردستان، اعلام کرده که حاضر است اصطلاحا نتایج رفراندوم را معلق و فریز کند اما بغداد اعلام کرده که به چیزی کمتر از ابطال راضی نیست. در این فضا، کنار رفتن بارزانی می‌تواند احزاب دیگر را نیز به میدان بیاورد و مسئولیت‌هایی نیز بر دوش آنها بگذارد اما این به معنی از میان رفتن تنش و اختلافات جدی اربیل و بغداد نخواهد بود.

قدرت سیاسی در اقلیم کردستان در شرایط جدید به چه شکلی تقسیم خواهد شد؟

محمدعلی دستمالی: بارزانی همچنان رهبر حزب دموکرات کردستان است. یعنی همان حزبی که بیشترین قدرت و نفوذ سیاسی و اجتماعی اقلیم را در دست دارد. علاوه بر این، او در بیانیه خود اعلام کرده که پیشمرگه می‌ماند. معنی تلویحی این پیام این است که قدرت نظامی و فرماندهی نظامی و امنیتی در اختیار ایشان خواهد بود. ضمن این که داماد ایشان یعنی نیچروان بارزانی نخست‌وزیر اقلیم است، فرزندش مسرور بارزانی مستشار و به عبارتی رئیس سرویس اطلاعاتی اقلیم است و در مجلس نیز اکثریت کرسی‌ها در اخیتار حزب ایشان است. پس در شرایط جدید و تا قبل از انتخابات بعدی، تغییر جدی و بنیادینی در معادلات اقلیم روی نمی‌دهد. اما با این وجود، کنار رفتن بارزانی از قدرت، اقدام مهم و تاثیرگذاری است. البته هنوز مشخص نیست که دستگاه قضا و پارلمان، نه بر روی کاغذ بلکه در میدان عمل، تا چه اندازه قدرت خواهند داشت.

آیا ممکن است در انتخابات بعدی، حزب بارزانی به عنوان مقصر شکست‌های اقلیم تلقی شده و بخش فراوانی از آرای خود را از دست دهد؟

محمدعلی دستمالی: خیر. من معتقدم که ریزش جدی در آرای حزب دموکرات کردستان اتفاق نخواهد افتاد. بلکه، این اتحادیه میهنی کردستان است که بعد از فوت جلال طالبانی و انشقاقی که از سوی همسر، پسر و برادرزاده‌های ایشان به وجود آمد، در اذهان عمومی مردم کردستان عراق به عنوان خائن معرفی شده و بخش مهمی از آرای خود را از دست خواهد داد. البته فراموش نکنیم که دست کم سه نفر از بزرگان این حزب، در همین شرایط کنونی هم در صف مخالف خانواده طالبانی قرار گرفته‌اند و شانس ایجاد احزاب جدید در اختیار آنهاست. آقای کوسرت رسول که در بیانیه بارزانی هم بسیار به نیکی از ایشان یاد شد، پایگاه اجتماعی مهمی دارد و بخش زیادی از آرای اتحادیه میهنی، در اختیار ایشان خواهد بود. برهم صالح نیز که به عنوان یک بروکرات و نخست‌وزیر سابق، پایگاه نخبگی و روشنفکری مستحکمی دارد، صاحب آینده ی روشنی است و به زعم من، دور نیست که آینده اقلیم، زمانی توسط او رقم بخورد. اما ملا بختیار، از دیگر بزرگان اتحادیه میهنی، فعلا تکلیفش روشن نیست و نمی‌دانیم که بین خاندان طالبانی و دیگر افراد مخالف این خاندان، چه موضعی اتخاذ می‌کند. در همین حال در مورد جنبش تغییر یا گوران نیز باید گفت که احتمال دارد بخش کمی از آرای خود را از دست دهد. اما احزاب اسلامی، تقریبا همین وضعت فعلی خود را حفظ خواهند کرد.

رابطه و تعامل این احزاب در حال حاضر چگونه است؟

محمدعلی دستمالی: بسیار بد! چیزی به نام تعامل بین آنها وجود ندارد و تنش و اختلافات کنونی، قطعا می‌تواند پیامدهای مصیبت‌باری برای اقلیم کردستان به وجود بیاورد. این اختلافات، هم می‌تواند موجب درگیری هواداران و به آتش کشیدن دفاتر احزاب شود و هم این که در سطح کلان، ممکن است به دو تکه شدن اقلیم کردستان منجر شود.

 شانس مذاکره بین اربیل و بغداد تا چه اندازه است؟

محمدعلی دستمالی: ظاهرا گام‌های مقدماتی برداشته شده است اما از همین حالا می‌توان پیش‌بینی کرد که گونه‌ای جنگ سرد بین اربیل و بغداد تداوم خواهد داشت و هیچ کدام از طرفین، از خواسته‌های خود کوتاه نمی‌آیند و در این میان طبیعتا بغداد با استفاده از اهرم‌ها و کارت‌های مهمی نظیر فشار سیاسی، نظامی و اقتصادی، دست بالا را دارد. اما معتقدم حتی در این شرایط دشوار، اگر نوعی از انسجام و توافق بین احزاب کُردی به وجود بیاید، آنها می‌توانند در برابر بغداد موضع محکمی داشته باشند. فاکتور اثرگذار دیگر نیز، نقش آمریکاست. در مساله کرکوک، آمریکایی‌ها در کنار العبادی قرار گرفتند و ار کردها حمایت نکردند. چرا که آنها از بارزانی گله‌مند بودند و بی‌توجهی او به توصیه‌های واشنگتن در مورد برگزاری رفراندوم، سران آمریکا را خشمگین کرد. حال باید دید در شرایط جدید، آیا آمریکا حاضر است با شرط و شروط جدید در کنار کردها باشد یا خیر.