گزارش ایلنا از آغاز حملات هوایی روسیه در سوریه

سه روز قبل؛ مصادف با چهارشنبه ۳۰ دسامبر ۲۰۱۵ (۸ مهر ۹۴) صدای غرش جنگنده‌های سوخو ۲۴ اِم و سوخو ۲۵ که متعلق به نیروی هوایی ارتش فدراسیون روسیه بودند، به یک‌باره سکوت آسمان سوریه را به هم ریختند و کمی بعد اکثر رسانه‌های جهان در تیتر خبرهای خود را این‌گونه نوشتند: «اولین دور از بمباران هوایی روس‌ها علیه مواضع داعش کلید خورد.»

واشنگتن عصبانی می‌شود

بدون هیچ‌گونه تردیدی، نخستین حدس و گمانی که می‌توان پس از مخابره این خبر تصور کرد این است که؛ تلفن دفتر  «اشتون کارتر» وزیر دفاع کت‌وشلوار پوش ایالات متحده به صدا درآمده و خبر اقدام نظامی روسیه در خاک سوریه از طریق سفارتخانه یا پایگاه نظامی آنها در سوریه، به اطلاع وی رسیده است و پس از آن شاهد نشست خبری وی و محکوم کردن حملات جنگنده‌های روسیه علیه مواضع داعش در استان‌های ادلب، حمص، لاذقیه و حماء بودیم.

کمی بعد وزیر خارجه آمریکا هم براساس رسالت دیپلماتیک خود اقدام روس‌ها را مداخله‌جویانه خواند. اما نکته‌ای که دور از ذهن نبود، این است که مقام‌های غربی تنها چند ساعت پس انهدام مواضع داعش در سوریه، موج خبری خاصی را به راه انداختند که تماماً علیه روس‌ها و اقدام‌های آنها در سوریه بود. آمریکایی‌ها بر اساس سناریوهای تکراری گذشته، در رسانه‌های خود اعلام کردند که روس‌ها مواضع داعش را هدف قرار نداده‌اند و ما از این موضوع نگران هستیم. در جریان سخنان مقا‌م‌های پنتاگون و همچنین سخنگوی کاخ سفید؛ جامعه جهانی شاهد یکی از خنده‌‌دارترین سخنان چند دهه اخیر از سوی نماینده آل سعود در سازمان ملل متحد بود.

خنده‌دارترین اظهارات مقام‌های سعودی چه بود؟

«عبدالله المعلمی» نماینده دائم عربستان سعودی در سازمان ملل متحد، در سخنان خود به صراحت تاکید کرده است که هیات نمایندگی عربستان درباره عملیات نظامی نیروهای روس که در حمص و حماء صورت گرفت، به شدت نگران است. سعودی‌ها به این اظهار نظر بسنده نکردند و حتی پای خود را فراتر از اظهاراتشان گذاشتند و مدعی شده‌اند که در این حملات شماری از افراد بی‌گناه کشته شده‌اند و پایان یافتن عملیات مذکور را خواستار شدند.

اما اگر سخنان مقا‌م‌های سعودی، آمریکایی و حتی فرانسوی‌ها که پس از اولین دور از حملات جنگنده‌های روسی به سوریه که یکی پس از دیگری علیه مقام‌های کرملین و خصوصاً شخص پوتین روانه آنتن‌ها و رسانه‌ها شد را مورد ارزیابی و جمع‌بندی قرار دهیم، بسیار راحت به این پاسخ خواهیم رسید که کشورهایی که تیر مستقیم انتقادات خود را به سمت روسیه روانه می‌کنند، همگی از یک موضوع نگران بوده و در هراس به سر‌ می‌برند و آن هم تهدید و برچیده شدن منافعی است که آنها از به هم ریختگی امنیتی و سیاسی سوریه کسب می‌کردند.

زمانی که خالقان بحران به تکاپو می‌افتند

باید به این مساله بسیار مهم توجه داشت که در دنیای روابط و سیاست بین‌الملل هر کشور به عنوان یک بازیگر بین‌المللی دارای وزن سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و حتی نظامی است. اگر به پرونده پر از تنش و التهاب سوریه نگاهی گذرا بیاندازیم ناخودآگاه چشممان به نام کشورهایی می‌افتد که هر کدام از آنها مسئولیت خاصی را در خلق و توزیع بحران در سوریه به عهده داشتند تا بتوانند بر اساس نمایشنامه‌ای که نوشته شده است، نقش خود را به تنهایی و شاید به صورت مکمل ایفاء و اجراء کنند.

به گونه‌ای که عربستان در سوریه به عنوان اصلی‌ترین حامی مالی تروریست‌ها اعم از داعش، جبهه النصره، احرارالشام، جیش الحر و جیش الفتح قصد داشته تا با تزریق مبالغ هنگفت میلیارد دلاری نظام بشار اسد را ساقط کند. سعودی‌ها خودشان هم نمی‌دانند که در سوریه به دنبال چه بوده و هستند. صرفاً پس از آنکه ایالات متحده سوریه و شخص اسد را مورد خطاب قرار داد، شاهد آن بودیم که اعراب ساکن حاشیه خلیج‌فارس کورکورانه و بدون هیچ دلیلی پشت سر آمریکا وارد جنگ با اسد و البته کشتار شهروندان سوری شدند.

در امتداد همین موضوع بود که شاهد سر برآوردن قطری‌ها و حتی سبقت آنها از عربستان در حمایت مالی از تروریست‌ها بودیم. موضع‌گیری ترکیه در بحران سوریه نیز برای همگان آشکار است.

فرانسوی‌ها هم به نوعی شریک نظامی و تسلیحاتی عربستان به شمار می‌روند.جنگنده‌های رافائل که امروز در آشیانه‌های خود در سوریه آرامیده‌اند و گفته می‌شود که علیه مواضع تروریست‌ها، عملیات هوایی انجام می‌دهند، همان جنگنده‌هایی هستند که آل سعود برای بمباران یمن از آنها استفاده می‌کند و حتی قرارداد تازه‌ای مابین ریاض و پاریس برای تحویل مجدد تعداد دیگری از این نوع جنگنده منعقد شده است.

لذا در بیان کلی و در بررسی نقش هر یکی از کشورهایی که منافعشان از بقاء و استمرار حضور تروریست‌ها در سوریه تامین می‌شود باید بگوییم که ورود روسیه به سوریه آن هم از نوع نظامی، به هیچ وجه اولاً به سود ایالات متحده نخواهد بود و ثانیا کشورهایی که به نوعی پیمانکار آمریکا در حمایت و تقویت تروریست‌ها در منطقه به حساب می‌آیند، از برچیده شدن بساط تروریست‌ها در منطقه متضرر خواهد شد.

اروپایی‌ها حمایت کردند؛ ترک‌ها همچنان ساکت هستند

در سوی دیگر معادله سوریه و خصوصاً پس از ورود روسیه به این کشور شاهد حمایت چهره‌های سیاسی اروپایی، مقام‌های آمریکای جنوبی و حتی تحلیلگران مطرح سایر کشورها بودیم که ورود روسیه به سوریه را خلاف طیف اول مفید و در راستای مبارزه با تروریسم ارزیابی کرده‌اند و حتی اقدام‌های مسکو را «عملیات ضد تروریستی» خوانده‌اند. «دلسی رودریگز» وزیر خارجه ونزوئلا، «مارین لوپن» رهبر حزب «جبهه ملی» فرانسه و همچنین «انیس نقاش» رئیس مرکز پژوهشی امان به همراه مقام‌های وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران از جمله افرادی بودند که اقدا‌م‌های روسیه را مثبت ارزیابی کردند اما تاکنون دشمن درجه یک بشار اسد یعنی ترکیه و مقام‌های حزب عدالت و توسعه این کشور موضع کاملاً صریحی جز برکناری بشار اسد نگرفته‌اند که در چند روز آینده باید منتظر عکس‌العمل کاملاً منفی یا تماماً مثبت ترکیه در خصوص اقدام‌های روسیه باشیم.

پوتین: تروریست‌ها باید کشته شوند

نکته دیگری که بسیار حائز اهمیت است و حتی منجر به موضع گیری‌های آمریکا و فرانسه علیه روسیه شده است، سخنان پوتین در مجمع عمومی سازمان ملل است. رئیس‌جمهوری روسیه در بخشی از سخنان خود به صراحت به نابودی عناصر گروهک‌های تروریستی در سوریه اشاره کرد و حتی به صورت آگاهانه و عمدی از اقدام‌های روسیه برای نابودی فرد به فرد عناصر این گروهک‌ها سخن گفت.

در اینجا باید دانست که روس‌ها از یک موضوع به شدت نگران است و حتی رنج می‌برد و آن هم حضور نیروهای چچنی‌تبار در میان تروریست‌های حاضر در سوریه است. به عبارتی دیگر مسکو و مقام‌های سیاسی حاکم بر کرملین از بازگشت نیروهایی که از سمت روسیه به سوریه رفته‌اند احساس خطر می‌کنند چراکه اگر کوچکت‌رین ناامنی در روسیه و خصوصاً شهرهای مرزی این کشور اتفاق بیافتد، ممکن است باعث شود تا تروریست‌های القاعده و داعش که در افغانستان و پاکستان حضور دارند با نیروهای بنیادگرای آسیای مرکزی و خصوصاً تاجیکستان بیعت کنند یا اینکه به صورت مستقل قصد ضربه زدن به روسیه را داشته باشند.کما اینکه پس از پیوستن سرهنگ «گلمراد خلیمف» رئیس پلیس تاجیکستان به شاخه داعش در سوریه، مقام‌های امنیتی، سیاسی و حتی نظامی روسیه از این موضوع احساس خطر کردند و حتی آرایش نظامی روس‌ها برای مقابله با نفوذ احتمالی بنیادگراهای آسیای مرکزی تغییر پیدا کرد.

صادرات تروریست در فرانسه مختل شد

بنابراین در تحلیل چرایی ورود روسیه به پرونده سوریه یکی از دلایل بسیار مهم و اصلی مقابله و به بیانی دیگر ترور عناصری است که امکان دارد در آینده وارد روسیه شوند. از حیث دیگر بیشترین آمار عناصر اروپایی که به گروهک‌های تروریستی خصوصاً داعش پیوسته‌اند، مربوط به فرانسه می‌شود. لذا حملات روس‌ها و نابودی داعش به «پروژه صادرات تروریسم پاریس» و «خالی کردن زندان‌های فرانسه» از وجود جنایتکاران و متهمان درجه اول این کشور، لطمه خواهد زد که طبیعتاً این سناریو مطلوب فرانسوی‌ها نخواهد بود.

عراق و سوریه از صفحه شطرنج غربی‌ها حذف خواهد شد

آمریکا هم پس از آن‌که «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق چراغ سبز خود را برای ورود مسکو به بغداد و سرکوب داعش نشان داد، بیش از پیش احساس خطر کرده است. به طوری که ورود روس‌ها در عراق علاوه بر اینکه سیاست‌های اتخاذی ایالات متحده در قبال عراق که از سال ۲۰۰۳ تاکنون مشکل‌گشا نبوده است را زیر سوال می‌برد، موجب می‌شود تا روس‌ها به عنوان شریک استراتژیک جدید بغداد و دمشق به دنیا معرفی شود که این به منزله مرگ و افول هژمونی غرب در مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه خواهد شد. از سوی دیگر دیدگاه اعراب و خصوصاً اسرائیل به سیاست‌های آمریکا تضعیف می‌شود و موجب خواهد شد تا سیاست‌های واشنگتن در نظر آن‌ها یک سیاست ناکارآمد به حساب بیاید و در آینده از این عملکرد غربی‌ها به عنوان «عقب نشینی مدعیان» یاد خواهد شد.

گزارش: فرشاد گلزاری