صلح در سوریه؛ تلاش مسکو برای مقابله با انزوا

نزدیک به چهار سال از آغاز بحران سوریه می‌گذرد. در چند سال گذشته تلاش‌های بین‌المللی برای حل این مشکل صورت گرفت که تمام آن‌ها بی‌نتیجه بود. مذاکرات «ژنو ۱» و «ژنو ۲» از نمونه این تلاش‌های بین‌المللی هستند. برگزار کنندگان این نشست‌ها، پشتیبان‌های اصلی معارضان و گروه‌های تکفیری بوده و با طرح سناریوی براندازی، سعی در ساقط کردن دولت سوریه داشته‌اند.

رسانه‌های جهان، ‌خبر از احتمال برگزاری نشست «مسکو ۱» به جای «ژنو ۳» می‌دهند. بی‌نتیجه ماندن مذاکرات قبلی درباره صلح در سوریه و وقایع اخیر جهان، روسیه را تشویق کرده است تا مانوری بین‌المللی انجام دهد.

تلاش برای انزوای روسیه

بحران اوکراین و تقابل آشکار شرق و غرب، یادآور دوران جنگ سرد است. پس از جنگ جهانی دوم شاهد رقابت تسلیحاتی، اطلاعاتی، علمی و ایدئولوژیک بین دو قدرت شرق و غرب بودیم. «بحران موشکی کوبا»، ‌ «عملیات خلیج خوک‌ها» واستقرار موشک‌های آمریکا در یونان و ترکیه گوشه‌ای از منازعات آن زمان است.

امروز نیز شاهد مبارزه سنگین روسیه و آمریکا در میدان اوکراین هستیم.

اتحادیه اروپا بیشتر نقش تسهیل‌کننده و تشدیدکننده تحریم‌ها را بر عهده دارد. پشتیبانی مالی و لجستیکی از نیروهای دولت اوکراین بر عهده آمریکا است. با تصویب طرح ارسال سلاح‌های پیشرفته و کمک‌های مالی گسترده در کنگره آمریکا، اوباما اختیار بیشتری برای کمک به کی‌یف پیدا کرد.

اروپا و آمریکا با وضع کردن تحریم‌های سخت اقتصادی علیه روسیه، سعی در منزوی کردن مسکو در صحنه بین‌المللی دارند. در کنار تحریم‌ها، لغو وضعیت بی‌طرفی در پارلمان اوکراین و سعی برای عضویت در ناتو، ‌وضعیت بین‌المللی روسیه را دگرگون کرده است و سعی دارد با اتخاذ سیاست‌های مناسب، این راهبرد غرب را خنثی کند.

بحران سوریه

مذاکرات ژنو۱ و ژنو۲ برای برقراری صلح در سوریه، برگزار شد. از این دو نشست، نتیجه مشخصی به دست نیامد و جنگ در این کشور همچنان ادامه یافت.

روسیه از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه، حمایت خود را از دولت اسد اعلام کرده است. موضع روسیه در مورد این مساله نیز باعثرویارویی با غرب شده است. در حالی که غرب و کشورهای مرتجع منطقه با پشتیبانی از گروه‌های تکفیری و معارض سعی در ساقط کردن دولت اسد دارند، روسیه با پشتیبانی از دولت حاکم، تلاش کرده است تا این ائتلاف را به شکست بکشاند.

مذاکرات صلح در مسکو

پیشنهاد روسیه برای برگزاری مذاکرات صلح در مسکو، تلاش آشکار پوتین برای مقابله با منزوی کردن روسیه است. در حالی که مذاکرات قبلی نتیجه کاربردی در بر نداشته و بحران همچنان در سوریه شعله می‌کشد، فرصت مناسبی برای نقش‌آفرینی مسکو در صحنه بین‌المللی فراهم شده است.

دولت سوریه اعلام کرده‌ است که در گفت‌و‌گوهای مقدماتی صلح که در مسکو برگزار خواهد شد، شرکت خواهند کرد. روسیه رویکرد خاصی را برای حل منازعات سوریه مطرح نکرده است و این امر بر طرفین بحران نیز روشن است.
دلیل اصلی برگزاری این گفت‌و‌گو‌ها، مانور بین‌المللی مسکو برای نشان دادن قدرت این کشور است. با این‌که رویکرد مشخصی به عنوان محور این نشست مطرح نشده است، اما انتشار این خبر که مذاکرات صلح در مسکو برگزار خواهد شد تاثیر زیادی بر افکار عمومی خواهد گذاشت. کرملین با برگزاری این نشست قصد دارد به جهان نشان دهد که هنوز قدرت بازیگری بین‌المللی خود را حفظ کرده است.

فارغ از اینکه چه نتیجه‌ای از مذاکرات آینده در مسکو حاصل می‌شود، صرف برگزاری این نشست حامل پیام مهمی برای کشورهای مقابل روسیه است. کرملین با برگزاری نشست مسکو ۱ قصد دارد تا قدرت بازیگری خود را به رخ جهانیان بکشد. در صورتی که این مذاکرات نتیجه مثبت داشته باشد و نقش مهمی در بحران سوریه ایفا کند، پیروزی بزرگی در صحنه دیپلماسی برای مسکو به دست خواهد آمد.

در صورت مفید بودن این گفت‌و‌گو‌ها، روسیه به آمریکا ثابت خواهد کرد که توانایی این را دارد تا طرف‌های متخاصم را پای میز مذاکره بکشاند و نتیجه‌ای که در ژنو حاصل نشد را در مسکو به دست بیاورد.

کرملین طرح خاصی را به عنوان محور مذاکرات و راه‌حل بحران ارائه نکرده است. بحران در سوریه به جنگ میان گروه‌های مخالف و دولت خلاصه نمی‌شود. فعالیت گرو‌ه‌های تکفیری، آوارگان سوری و بازسازی مناطق جنگ‌زده از جمله مسائلی است که باید راه‌حلی برای آن پیدا کرد.

نبرد گروه‌های مسلح با دولت سوریه، مساله پیچیده‌ای است. ائتلاف معارضان سوری تنها گروه مسلح در سوریه نیست که با دولت مرکزی مبارزه می‌کند. گروه‌های تکفیری نیز یکی از طرف‌های نبرد مسلحانه هستند. این گروه‌های مسلح نه تنها با دولت مرکزی در حال جنگ هستند، بلکه با یکدیگر نیز در تعارض بوده و نبردی میان‌ آن‌ها جریان دارد. گروهک‌های وابسته به «القاعده» مانند «جبهه النصره» با داعش در جنگ هستند. ارتش آزاد نیز با گروه‌های تکفیری در حال نبرد است.

با توجه به وجود چند جبهه مسلح، برقراری صلح در سوریه تنها با برگزاری نشست و گفت‌و‌گو امکان‌پذیر نیست. در کنار این مذاکرات، اقدام عملی کشور‌ها برای ریشه‌کن کردن گروه‌های مسلح، ضروری است.

زمان برگزاری این جلسه هنوز مشخص نشده است اما در صورت برگزاری و حاصل شدن یک نتیجه کاربردی، روسیه قدم مهمی در مبارزه با طرح انزوای آمریکا برداشته است. در صورت مثبت بودن نتایج مذاکرات، پیروزی بزرگی برای روسیه رقم می‌خورد که جایگاه این کشور را بالا‌تر خواهد برد.

گزارش: محسن صالحی‌خواه