هزینه و فایده توافق تجاری چین و آمریکا برای دو کشور/ نگاه اروپا به توافق پکن و واشنگتن

فریدون مجلسی، کارشناس مسائل آمریکا در تشریح دلایل و ابعاد توافق تجاری چین و ایالات متحده در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: قبل از هر چیز باید دانست که تشدید فشارهای تعرفه‌ای آمریکا علیه چین، در اصل با اصول و مقررات سازمان تجارت جهانی همخوانی ندارد. با این حال، نوع مصالحه‌ای که دولت ترامپ در پیش گرفته، بیشتر به یک نمایش سیاسی می‌ماند تا یک اقدام اصولی. این‌طور نیست که وقتی آمریکا راه تنفس چین را می‌بندد، بعد به‌عنوان لطف، اندکی بازش کند و انتظار قدردانی داشته باشد؛ زیرا این فشارهای اولیه، در واقع نشانه‌ای از یک تقابل علنی میان این دو است. چینی‌ها نیز از ابتدا به‌راحتی تسلیم این فشارها نشدند، اما در مقطع فعلی به این نتیجه رسیدند که بهتر است با توافقی نه‌چندان متعادل، از درگیری و هزینه‌های بیشتر پرهیز کنند و به‌اصطلاح، با نرمش تاکتیکی منافع خود را در بازار جهانی حفظ کنند. چین به‌عنوان کشوری بزرگ، هوشمند و دارای بیشترین ذخایر ارزی جهان، در مواجهه با بحران‌ها رویکردی عقلانی در پیش گرفته است. نه ثروتش را به پای دیگران ریخته و نه در پی خرید حمایت بین‌المللی با هزینه‌های گزاف بوده است. به‌جای آن، با پرهیز از رویارویی بی‌مورد، توانسته توسعه اقتصادی‌ خود را با ریتمی پایدار و موفق ادامه دهد.

وی ادامه داد: این کشور که تا چند دهه پیش یکی از فقیرترین‌های جهان بود، اکنون به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده، آن‌هم بدون آنکه به جنگی روی آورد. چین حتی در برابر آمریکا، به‌‌رغم آنکه توان مقابله مستقیم ندارد، تا حدی تحمل به خرج می‌دهد و از راه تعامل وارد می‌شود. نمونه دیگری از سازگاری هوشمندانه چین، در موضوع دانشجویان چینی در آمریکا دیده می‌شود. دولت آمریکا در دوره‌ای محدودیت‌هایی برای صدور ویزا به دانشجویان چینی اعمال کرد، در حالی که یکی از منابع اصلی درآمد دانشگاه‌های آمریکایی، همین دانشجویان بین‌المللی هستند. حضور دانشجویان خارجی، ارزآوری قابل‌توجهی برای اقتصاد آموزش عالی آمریکا دارد، درست مانند صنعت گردشگری؛ اما بر خلاف کشورهای در حال توسعه، چین اجازه نمی‌دهد این مهاجرت به فرار مغزها تبدیل شود و بیشتر این دانشجویان پس از تحصیل به کشور خود بازمی‌گردند و این بازگشت نخبگان، به نفع توسعه داخلی چین است. در نتیجه، توافقات اخیر نیز در همین چارچوب عقلانی و سود دوجانبه، قابل تحلیل است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در این میان، آمریکا نیز با فشارهای اقتصادی خود، بی‌هزینه عمل نکرده است. سیاست‌های ترامپ در زمینه تعرفه‌ها و واردات کالا، در داخل آمریکا نیز مشکلاتی به‌وجود آورده، به‌ویژه برای مصرف‌کنندگان. اما از زاویه‌ای دیگر، این اقدامات شاید باعث توجه دوباره به صنایع داخلی و تقویت تولید بومی شود؛ هرچند آثار آن در کوتاه‌مدت مشخص نخواهد شد. ترامپ، با مهارت در نمایش و تبلیغات، توافق با چین را به‌عنوان دستاوردی بزرگ معرفی کرد. او که پیش‌تر وعده داده بود با چین به توافق خواهد رسید، حالا این موضوع را به‌عنوان پیروزی شخصی مطرح می‌کند. البته، هنوز در مسائل دیگر مثل پرونده روسیه و اوکراین یا ایران، به توافقی نرسیده و در آستانه بحران قرار دارد. توافق چین و آمریکا فعلاً برای مدت ۹۰ روز معتبر است و پس از آن ممکن است مجدداً مشکلاتی پدید آید؛ به گونه‌ای که ترامپ احتمال دارد با دیدگاه تجاری‌اش، بخواهد نرخ تعرفه‌ها را دوباره تغییر دهد. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: تعرفه‌های ۳۰ درصدی، بسیار بالاست و هم برای چین در بازار آمریکا و هم برای شرکت‌های آمریکایی در چین، سودآوری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین احتمال دارد پس از این دوره، مجدداً مذاکرات و چانه‌زنی‌هایی برای رسیدن به توافق‌های جدید انجام شود. از سوی دیگر، موضع اروپا در قبال این توافق محتاطانه‌تر است. اروپا برخلاف چین، آزادی عمل چندانی ندارد و تلاش می‌کند با نشان دادن شدت عمل در برخی مسائل، رضایت آمریکا را جلب کند. در پرونده ایران نیز، رفتار اروپا به دلیل ضعف ساختاری و فشارهای داخلی و خارجی، روز به روز محتاطانه‌تر و در عین حال خطرناک‌تر شده، به‌ویژه در پیوند با اسرائیل و برخی کشورهای عربی منطقه. در مجموع، این توافق بین چین و آمریکا، هرچند کامل و متوازن نیست، اما نشانه‌ای از امکان سازش و عقلانیت در روابط بین‌المللی است؛ الگویی که شاید برای کشورهای متعددی نیز می‌تواند قابل تأمل و بهره‌برداری باشد.