بحران پناهجویان بلاروس و تشدید تنش در اطراف اوکراین/ پایان دوران مرکل/ ظهور «زمور» در فرانسه/ مناقشات در ایرلندشمالی

«سیدنادر نوربخش» کارشناس مسائل اروپا در تشریح مهمترین وقایع اروپا در سال ۲۰۲۱ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بحران پناهجویان در مرز بلاروس و اتحادیه اروپا یکی از تحولات مهم سال گذشته میلادی محسوب می‌شود. اهمیت این امر را میتوان در این دانست که برای نخستین بار در ابعادی نسبتا گسترده بحث ورود عامدانه پناهجویان به مرزهای اتحادیه اروپا به عنوان یک ابزار فشار توسط دولتی ثالث مانند بلاروس استفاده شد، امری که میتوان آن را جنگ هیبریدی بلاروس با حمایت روسیه علیه اتحادیه اروپا دانست. در واقع لوکاشنکو که در پی اعتراضات مربوط به  انتخابات سال ۲۰۲۰ در این کشور که از سوی کشورهای غربی مورد تحریم قرار گرفت، سعی کرد تا با فرستادن عامدانه پناهجویان به مرز مشترک خود با لهستان و لیتوانی به نوعی انتقام این تحریم‌ها را گرفته و از طرفی هم اتحادیه اروپا را تحت فشار بگذارد تا برای حل این مسأله با وی مذاکره کنند و از این طریق مشروعیت او را به رسمیت بشناسند. لازم به ذکر است اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر با موج ورود پناهجویانی از مبدا کشورهای خاورمیانه مواجه بوده که اوج آن در سال ۲۰۱۵ بود و این امر ضمن افزایش اختلافات داخلی بر سر قوانین مهاجرتی بین اعضا، باعث رشد پوپولیسم و یوروسپتیسیزم (بدبینی نسبت به اتحادیه) در میان شهروندان هم شده است.

سرباز کردن زخم اوکراین

وی ادامه داد: تحول مهم دیگر در اروپای شرقی مربوط به اوکراین بوده است که با اعزام دوباره نیروهای نظامی روسیه به مرزهای شرقی این کشور آن هم در ابعادی گسترده نگرانی بسیاری را در مورد احتمال حمله تمام عیار و الحاق بخش‌های شرقی این کشور به خاک روسیه به دنبال داشت. لازم به ذکر است اوکراین از سال ۲۰۱۴ و الحاق شبه جزیره کریمه دارای تنش و رویارویی مستقیم با روسیه و جدایی‌طلبان مورد حمایت این کشور در مناطق شرقی خود است و بالغ بر ۱۳ هزار نفر در این درگیری‌ها جان خود را از دست داده‌اند. همچنین ناحیه دونباس به محل رویارویی گروه‌های نیابتی خارجی هم مبدل شده است؛ به طوری که در جناح نیروهای دولتی اوکراین گروهی از بلاروسی‌های مخالف لوکاشنکو، چچنی‌ها، گرجستانی‌ها و گروه‌های نئونازی از شمال اروپا حضور داشته و در جناح مقابل جدایی‌طلبان هوادار روسیه در کنار نیروهای رسمی روس و گروه‌هایی از صرب‌تباران بالکان در کنار هم میجنگند. وابستگی اروپا به گاز روسیه و تمرکز دولت بایدن بر مسائل چین تا حدودی دست روسیه را در اروپای شرقی باز گذاشته است و اوکراین که عضو ناتو یا اتحادیه اروپا هم نیست خود را در شرایط سختی می‌داند و حتی تهدید کرده در صورت عدم حمایت غرب از این کشور در مقابل روسیه برای دفاع از خود به سوی تولید سلاح هسته‌ای گام برخواهد داشت.

خداحافظی با بانوی آهنین

این پژوهشگر مسائل اروپا تصریح کرد: انتخابات آلمان نیز یکی از مهم‌ترین رخدادهای سیاسی اروپا در سال ۲۰۲۱ میلادی بود، خصوصاً اینکه این کشور پس از ۱۶ سال صدارت آنگلا مرکل با برگزاری این انتخابات شاهد کناره‌گیری وی از قدرت و پایان دوره‌ای نسبتاً طولانی از حاکمیت دمکرات مسیحی‌ها در عرصه سیاست این کشور بود. در این انتخابات که در سپتامبر برگزار شد، حزب سوسیال دموکرات موفق به کسب بیشترین آرا شد و پس از مذاکرات، سرانجام همانگونه که تصور میرفت ائتلاف موسوم به چراغ راهنمایی با همکاری دو حزب دیگر یعنی سبزها و دموکرات‌های آزاد تشکیل شد و مقام صدراعظمی نیز به اولاف شولتز که پیش‌تر وزیر دارایی و معاون مرکل در دولت ائتلافی بوده، رسید. لازم به ذکر است افزایش آرای سبزها در این انتخابات از جمله ویژگی‌های مهم آن محسوب میشود که خصوصاً در شهر‌های بزرگ و در میان جوانان، اقبال خوبی داشتند و بیشترین میزان رشد را در مقایسه با همه احزاب به خود اختصاص دادند.

خیزش راست‌گرایان، از برلین تا پاریس

وی افزود: مسئله دیگر در سالی که گذشت، افزایش گرایشات راست‌افراطی بوده که به‌رغم توقف رشد این جریان در سطح حزبی در کشورهایی مانند آلمان، در مقیاس‌های زیر‌زمینی و جنبش‌های اجتماعی همچنان دارای مقبولیت است. بحث واکسیناسیون علیه کرونا  و فعالیت گروه‌های مخالف واکسن نیز فرصتی را برای پیوند میان این دو ایجاد کرد که با تکیه بر تئوری توطئه و ترویج بیگانه هراسی و مهاجرستیزی نظر برخی از جوانان را به خود جلب نمایند که این امر خصوصاً در شبکه‌های اجتماعی پر رنگ بوده است. در فرانسه نیز ظهور اریک زمور مفسر سیاسی راست افراطی به عنوان نامزد ریاست جمهوری این کشور آن هم چند ماه مانده به برگزاری انتخابات پیش‌رو، بازتاب رسانه‌ای زیادی به دنبال داشت. زمور که سابقه چند دهه روزنامه‌نگاری و فعالیت در رسانه‌ها را در کارنامه خود دارد از منتقدان اتحادیه اروپا و مخالف ناتو محسوب شده و معتقد است فرانسه باید جلوی ورود مهاجران اعم قانونی یا غیرقانونی را بگیرد. وی به دلیل این اظهارات خود علیه مهاجران و به ویژه مسلمانان نظر برخی از هواداران جریان راست افراطی را به خود جلب کرده و این جناح را که تا پیش از این تنها با حزب اجتماع ملی به رهبری مارین لوپن نمایندگی می‌شد، با دو دستگی روبه‌رو کرده است که البته شاید به نفع ماکرون باشد که همچنان پایگاه محکمی در طبقات مرفه در شهرهای بزرگ دارد.

زد و خورد بی‌سابقه در ایرلندشمالی

نوربخش در پایان خاطرنشان کرد: رخداد دیگر در سال ۲۰۲۱ بروز مناقشات در ناحیه ایرلند شمالی بود. این درگیری‌ها در شهر بلفاست به قدری شدید بود که در دو دهه اخیر سابقه نداشت. اعتراضات از آنجایی آغاز شد که در پی پایان کامل خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، ناحیه ایرلند شمالی که یکی از بخش‌های چهارگانه تشکیل دهنده کشور بریتانیا محسوب می‌شود، به نوعی متفاوت از بخش‌های دیگر این کشور همچنان در برخی از چارچوب‌های مربوط به اتحادیه اروپا باقی ماند. علت این امر این بود که از اعتراض کاتولیک‌ها جلوگیری شود؛ چراکه در پی توافق موسوم به جمعه نیک در دو دهه قبل، عملاً مرزها و ایست‌های بازرسی مابین ایرلند شمالی و جمهوری ایرلند برچیده شده بود و حال اگر این امر مجدداً برقرار می‌شد چه بسا این مرز به محل فعالیت خشونت‌بار جدایی‌طلبان کاتولیک مبدل می‌شد. با این حال اقدام بریتانیا در قرار دادن نظام تعرفه‌ای و مرز در فاصله میان سه ناحیه انگلستان، اسکاتلند و ولز با ایرلند شمالی، در عوض باعث اعتراض شدید دسته مقابل یعنی پروتستان‌های ساکن ایرلند شمالی شد که خواهان یکپارچگی بیشتر با دیگر نواحی بریتانیا هستند و به نوعی احساس می‌کنند به آنها خیانت شده است.