فیش حقوقی چیست؟
فیش حقوقی یک سند رسمی است که جزئیات حقوق، مزایا، اضافه‌کاری و کسورات قانونی را مشخص می‌کند. این سند برای کارکنان مرجعی معتبر برای اطلاع از دریافتی‌ها و ارائه به بانک یا مراجع قانونی است و برای کارفرمایان ابزاری برای عمل به تعهدات قانونی، ایجاد نظم در پرداخت‌ها و پیشگیری از اختلافات محسوب می‌شود.
فیش حقوقی چگونه تنظیم می‌شود؟
اگرچه در قانون کار به‌طور مستقیم از فیش حقوقی نام برده نشده، اما کارفرما مکلف است حقوق و مزایای قانونی کارگران را به‌صورت مستند پرداخت کند. صرف پرداخت یک مبلغ کلی، تکلیف قانونی را رفع نمی‌کند و کارفرما باید اسناد قابل استناد برای اثبات پرداخت داشته باشد. یکی از مهم‌ترین این اسناد، فیش حقوقی است که ساختار و اجزای آن نقش تعیین‌کننده‌ای در شفافیت روابط کار دارد.
اهمیت فیش حقوقی برای کارفرمایان
فیش حقوقی یک سند رسمی است که جزئیات حقوق، مزایا، اضافه‌کاری و کسورات قانونی را مشخص می‌کند. این سند برای کارکنان مرجعی معتبر برای اطلاع از دریافتی‌ها و ارائه به بانک یا مراجع قانونی است و برای کارفرمایان ابزاری برای عمل به تعهدات قانونی، ایجاد نظم در پرداخت‌ها و پیشگیری از اختلافات محسوب می‌شود.
اجزای اصلی فیش حقوقی
یک فیش حقوقی استاندارد باید شامل مجموعه‌ای از اطلاعات دقیق و شفاف باشد تا هم کارکنان از جزئیات دریافتی خود آگاه شوند و هم کارفرما بتواند پرداخت‌ها را به‌درستی مستند کند. مهم‌ترین اجزای فیش حقوقی عبارت‌اند از:
الف) اطلاعات پایه
فیش حقوقی باید شامل نام کارگاه، مشخصات کارگر، ماه و سال، تعداد روز و ساعت کارکرد، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، میزان اضافه‌کاری، شب‌کاری، نوبت‌کاری، جمعه‌کاری، مرخصی باحقوق یا بدون حقوق و مأموریت باشد. این اطلاعات مبنای محاسبات مزدی است.
ب) حقوق پایه و مزد کارگر
در کارگاه‌های فاقد طبقه‌بندی، مزد کارگر از مزد شغل و پایه سنوات تشکیل می‌شود و با مزایای وابسته به شغل مانند حق سرپرستی یا حق فنی مجموع حقوق ماهانه را شکل می‌دهد. برای محاسبه مزد روزانه نیز حقوق ماهانه بر تعداد روزهای همان ماه تقسیم می‌شود.
در کارگاه‌های دارای طرح طبقه‌بندی، مزد مبنا از مزد گروه و پایه سنوات محاسبه می‌شود و برخی مزایا مانند حق جذب در محاسبات تبعی مزد لحاظ نمی‌گردد.
ج) مزایا و فوق‌العاده‌ها
بخش مزایا و فوق‌العاده‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای فیش حقوقی است و بیانگر تمامی دریافتی‌های مازاد بر مزد پایه کارکنان است.
این مزایا شامل موارد زیر هستند:
1. اضافه‌کاری
طبق ماده ۵۹ قانون کار، با توافق کارگر انجام می‌شود و مزد هر ساعت آن حداقل ۴۰٪ بیشتر از مزد عادی است. سقف روزانه اضافه‌کاری چهار ساعت است مگر در شرایط خاص.
2. حق مسکن و بن کارگری
از مزایای قانونی و ثابت هستند که سالانه توسط شورای عالی کار تعیین می‌شوند و با هدف حمایت از معیشت کارگران پرداخت می‌گردند.
3. جمعه‌کاری
جمعه طبق ماده ۶۳ قانون کار روز تعطیل با مزد است و اگر کارگر در این روز کار کند، باید فوق‌العاده جمعه‌کاری معادل ۴۰ درصد مزد روزانه دریافت کند. اگر کار در جمعه باعث افزایش ساعات موظفی شود، علاوه بر جمعه‌کاری، اضافه‌کاری هم پرداخت می‌شود.
4. حق ماموریت
طبق ماده ۴۶ قانون کار، حق مأموریت به کارگری تعلق می‌گیرد که به دستور کارفرما به مکانی خارج از کارگاه اعزام شود. اگر مأموریت بیش از ۵۰ کیلومتر فاصله داشته یا نیاز به اقامت شبانه باشد، کارفرما موظف است فوق‌العاده مأموریت معادل مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه پرداخت کند.
5. شب کاری
طبق ماده ۵۸، برای کار ثابت در بازه ۲۲ تا ۶ صبح، فوق‌العاده‌ای معادل ۳۵٪ مزد هر ساعت تعلق می‌گیرد. این مزایا شامل نوبت‌کاران نمی‌شود.
6. فوق العاده نوبت کاری یا حق شیفت
طبق ماده ۵۵ قانون کار، نوبت‌کاری به کاری گفته می‌شود که شیفت‌های آن در طول ماه گردش دارد. فوق‌العاده نوبت‌کاری نیز بر اساس حقوق ماهانه کارگر محاسبه می‌شود و ربطی به تعداد شیفت‌های صبح، عصر یا شب ندارد.
7. حق اولاد (کمک هزینه عائله مندی)
طبق ماده ۸۶ تأمین اجتماعی، برای هر فرزند معادل سه برابر حداقل مزد روزانه پرداخت می‌شود و محدودیت دو فرزند حذف شده است. شرط دریافت، ۷۲۰ روز سابقه بیمه و داشتن فرزند واجد شرایط است.
8. حق تاهل
به تمام بیمه‌شدگان متأهل، اعم از زن و مرد، تعلق می‌گیرد و ارتباطی با طرح طبقه‌بندی مشاغل ندارد.
9. حق سنوات
طبق مواد ۲۴ و ۲۷ قانون کار، سنوات پایان کار به ازای هر سال کار معادل یک ماه آخرین حقوق پرداخت می‌شود و اگر مدت کار کمتر از یک سال باشد، به نسبت کارکرد محاسبه می‌شود. تمامی کارگران با انواع قراردادها مشمول دریافت سنوات پایان کار هستند.
10. عیدی و پاداش
معادل ۶۰ روز مزد یا دو ماه آخرین حقوق است و در صورت اشتغال کمتر از یک سال به نسبت محاسبه می‌شود.
11. بازخرید مانده مرخصی
بازخرید مانده مرخصی طبق ماده ۷۱ قانون کار یک حق قانونی است و کارفرما موظف است در پایان قرارداد یا قطع همکاری مانده مرخصی را بازخرید کند. مبلغ بازخرید هر روز مرخصی معادل یک روز حق‌السعی کارگر است و در صورت تغییر مزد، مابه‌التفاوت آن در پایان قرارداد تسویه می‌شود.
د) کسورات قانونی
مبالغی مانند حق بیمه تأمین اجتماعی (سهم کارمند)، مالیات بر درآمد، بازپرداخت وام یا مساعده و سایر کسورات قانونی از درآمد ناخالص کسر می‌شود.
کسورات عبارت‌اند از:
- حق بیمه سهم کارگر: ۷٪ حقوق مشمول بیمه
- مالیات بر درآمد: حقوقی که از سقف معافیت سالانه بیشتر باشد طبق قانون مشمول مالیات است و کارفرما موظف است این مبلغ را از حقوق کارکنان کسر کند.
هـ) حقوق و مزایای قابل پرداخت
حقوق خالص آخرین بخش فیش حقوقی است که نشان‌دهنده مبلغ نهایی پرداختی به کارگر پس از کسر کسورات است و در پایان دوره پرداخت به حساب او واریز می‌شود. فرمول محاسبه‌ی حقوق خالص:
حقوق خالص = مجموع حقوق و مزایا + مجموع کسورات
انواع فیش حقوقی
در سال ۱۴۰۴ رایج‌ترین انواع فیش حقوقی عبارت‌اند از:
- کارگران تمام‌وقت: فیش حقوقی کارکنان تمام‌وقت برای افرادی صادر می‌شود که طبق ساعات قانونی کار می‌کنند و شامل حقوق پایه، مزایا و کسورات قانونی است.
- کارگران نوبت‌کار: این فیش مخصوص کارکنانی است که در شیفت‌های مختلف کار می‌کنند و فوق‌العاده نوبت‌کاری در آن به‌صورت خودکار محاسبه می‌شود.
- کارگران پاره‌وقت یا ساعتی: فیش کارکنان پاره‌وقت یا ساعتی بر اساس میزان ساعت کارکرد محاسبه می‌شود و بیشتر برای مشاغلی مانند معلمان، کارکنان آموزشی و کارگاه‌های ساعتی کاربرد دارد.
روش‌های تهیه فیش حقوقی
صدور فیش حقوقی یکی از وظایف کارفرما است که باید به‌طور منظم و دقیق انجام شود. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد:
تهیه دستی فیش حقوقی (سنتی)
روش سنتی صدور فیش است که با نوشتن دستی یا فایل‌های ساده انجام می‌شود. این شیوه به دلیل احتمال بالای خطای انسانی، کندی کار و عدم تطابق با قوانین به‌روز کار، گزینه قابل اتکایی برای کارگاه‌ها نیست.
نرم‌افزارهای حسابداری
این نرم‌افزارها امکان ثبت اطلاعات کارکنان، محاسبه حقوق، مزایا و کسورات را فراهم می‌کنند. دقت بالا و هماهنگی با سایر فرآیندهای مالی سازمان از مزیت‌های اصلی این روش است و برای مجموعه‌های متوسط و بزرگ مناسب‌تر است.
ابزارهای صدور فیش حقوقی آنلاین
سریع‌ترین و دقیق‌ترین روش برای تنظیم فیش حقوقی محسوب می‌شود. سامانه‌های فیش حقوقی آنلاین محاسبات حقوق، مزایا و کسورات را به‌صورت خودکار انجام داده و خروجی استاندارد را هم به‌صورت چاپی و هم الکترونیکی ارائه می‌کنند.
نتیجه‌گیری
فیش حقوقی ابزاری است برای ثبت دقیق حقوق و مزایای کارکنان و در عمل، نقش مهمی در شفافیت مالی و کاهش اختلافات میان کارگر و کارفرما دارد. در سال‌های اخیر، استفاده از بسترهای الکترونیکی روند صدور و نگهداری فیش‌ها را ساده‌تر کرده و دسترسی کارکنان به اطلاعات مزدی را سرعت بخشیده است. در همین چارچوب، .سامانه‌های فیش حقوقی آنلاین امکان مدیریت یکپارچه و استاندارد فیش‌ها را فراهم می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند فرآیندهای مزدی خود را منظم‌تر و مطابق با الزامات قانونی پیش ببرند.
