توسعه تجارت از مسیر «کانادا»

به گزارش ایلنا، انجمن بازرگانی ایران و کانادا وارد دهمین سال فعالیت خود شده است؛ این انجمن در شهرهای «مونترال تورنتو و «تهران دارای شعبه رسمی است و تاکنون توانسته است بیش از ۷۰۰ عضو حقیقی و حقوقی را جذب کند فعالیتهای انجمن در ایران به عنوان شعبه‌ای از یک نهاد خارجی در ایران تلقی شده و با دریافت مجوزهای لازم از وزارت امور خارجه کانادا و ایران به منظور تشویق و گسترش روابط اقتصادی بخش خصوصی تأسیس شده است. این انجمن در طول یک دهه فعالیت خود به برگزاری کارگاه‌های ،آموزشی همایش‌های تجاری و برنامه‌های توسعه شبکه‌سازی پرداخته و به موفقیت‌های خوبی در زمینه ایجاد ارتباطات موثر بین فعالان اقتصادی و کمک به توسعه صادرات و واردات بین دو کشور دست یافته است.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:

-با توجه به اینکه ایرانیان تمایل زیادی به مهاجرت به کشور کانادا دارند آیا این موضوع را مزیت می‌دانید یا تهدید؟

در حال‌حاضر بر اساس آمارها و منابع مختلف کانادایی بیش از ۷۰۰ هزار نفر در خانه‌های خود به زبان فارسی صحبت می کنند که درصد زیادی از آنها می تواند شامل ایرانیان باشد و بخشی نیز مربوط به دیگر کشورهای فارسی زبان است بنابراین اگر صادقانه بخواهیم صحبت کنیم، ما تعداد زیادی مهاجر ایرانی در کشور کانادا داریم براساس آمار دیگری که در کانادا منتشر شده است از هر پنج ایرانی که بالای ۳۵ سال سن دارند و به کانادا مهاجرت می‌ کنند سه نفر از آنها در پنج سال اول زندگی خود کسب و کار خود را ایجاد می کنند. به عبارت دیگر این پتانسیل جامعه ایرانی کانادایی را نمی‌توان نادیده گرفت. ایرانی بودن در کشوری مثل کانادا می‌تواند یک مزیت باشد.

از طرف دیگر کانادا یک کشور چندملیتی است که افراد از تمامی ملیت‌ها به آن مهاجرت کرده‌اند به همین دلیل کسب و کارهای اندکی وجود دارند که بتوانند با همه جوامع کار کنند و عمدتا هر ملیت ترجیح می‌دهد با هم ملیت‌های خود وارد تجارت شود.

در این میان اقلیت بسیار کوچکی نیز وجود دارند که خود را جزء مخالفین حاکمیت ایران می‌دانند و عمدتا تمام فعالیت‌های خود را در این عرصه خلاصه کرده‌اند. اما تعداد آنها به حدی کم است یا اکثرا در دهه ۷۰ به بالای زندگی هستند که نمی‌توانند در تصمیم سازی‌های مهم کانادا تأثیرگذار باشند.

به روایتی دیگر به طور میانگین در هفته ۹ پرواز از مجموع شهرهای مونترال تورنتو و ونکوور به سمت یکی از مقاصد ترانزیتی سفر به ایران انجام می‌شود که عمده جمعیت این پروازها را ایرانیان تشکیل می‌دهند. با اینکه فاصله جغرافیایی زیادی بین ایران و کانادا وجود دارد اما میخواهم بگویم که ما از یکدیگر دور نیستیم بلکه نزدیک تر از چیزی هستیم که در حال حاضر تصور می‌شود.

-مبادلات تجاری ایران و کانادا با توجه به روند بازارهای جهانی و شرایط سیاسی فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است،  آمارها نشان می‌دهد در بهترین حالت سهم ایران از صادرات به کانادا حدود ۱۱ هزارم درصد در یک دهه گذشته بوده، چرا این سهم بیشتر نشده است؟

در پاسخ به این سوالتان باید این موضوع مهم را در نظر داشت که عمدتا به دلیل خط مسیر کشتیرانی کالاهای ایرانی از طریق جبل‌العلی تخلیه می‌شوند و حقوقی را جذب کند، فعالیت‌های انجمن  از طریق بندر مرسین ترکیه ارسال می‌گردند. این مسیرهای کشتیرانی باعث  می‌شوند که کالاهای ایرانی به طور مستقیم به کانادا نرسند. برای مثال بر اساس آمار گمرک کانادا در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰۵ هزار دلار زعفران وارد کانادا شده است.  افرادی که در زمینه تجارت فعالیت می‌کنند به خوبی متوجه می‌شوند که وقتی آماری به نام امارات یا زعفران اسپانیایی ثبت می‌شود منظور چیست.

-جز این مورد، دلایل دیگر پایین بودن میزان مبادلات تجاری میان دو کشور چیست؟

پاسخ خیلی ساده است ما از ظرفیت‌های خودمان استفاده  نمی‌کنیم، ظرفیت آموزش‌های صادراتی خود را تقویت نمی‌کنیم و توقع داریم دنیا به همان شیوه سنتی ما را همچنان قبول کند و بپذیرد در جاهای دیگر هم وضعیت بهتر نیست. ایرانیان یا به سمت خام فروشی رفته‌اند یا ماده اولیه صنایع تبدیلی را به کشورهای دیگر ارسال می‌کنند کم پیش می‌آید که ما بتوانیم محصول نهایی (فینیشینگ پروداکت را به شکل صحیح صادر کنیم شاید اختلافات سیاسی وجود داشته باشد اما بیایید قبول کنیم که ما هم از ظرفیت‌های خودمان به شکل صحیح و درست استفاده نمی کنیم.

در مثال دیگری بیایید تصور کنیم یک شرکت ایرانی در داخل ایران تولیدکننده روغن موتور خودرو است. این روغن موتور در یک فرایند استانداردسازی در کانادا تمامی استانداردهای لازم را به نام یک شرکت کانادایی که مالکیت آن نیز به نام طرف ایرانی است، طی می کند. همچنین برند کانادایی نیز روی آن قرار می‌گیرد و این کالا در کانادا با برند کانادایی و عبارت Made in Canada» عرضه می شود.  در این حالت، ما از اعتبار کشور کانادا بهره برده‌ایم و حتی می‌توانیم این محصول را به دیگر کشورها مانند آفریقا نیز صادر کنیم یا تصور کنید این کالاها به ایالات متحده ارسال می‌شوند. شخصا معتقدم که در شرایط فعلی آمار را باید تا حدودی کنار بزنیم و باید به شکل عملیاتی این مسائل را باز کنیم؛ مباحثی که شاید قابل طرح در روزنامه نباشد.

به عبارت دیگر، امروزه دنیا به سمت مدل‌های تجاری مانند OEM و ODM رفته است. در این مدل شرکت کانادایی می‌تواند تولید خود را به یک شرکت ایرانی در داخل ایران برون سپاری کند این شرکت ایرانی مطابق با نیاز بازار کانادا و استانداردهای آن تولید می‌کند و محصول نهایی با برند کانادایی عرضه می‌شود. این روش نه تنها هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد، بلکه به شرکت ایرانی اجازه می‌دهد تا از اعتبار و دسترسی به بازارهای جهانی بهره‌مند شود.

-با توجه به اینکه  ۱۰ شریک اول تجاری کانادا عبارتند از؛ آمریکا، چین، ژاپن، بریتانیا، مکزیک، هلند، آلمان کره، هند و هنگ‌کنگ» ، چرا ما هنوز جزء شرکای تجاری این کشور نیستیم و از چه طریقی می‌توانیم تعاملات تجاری خود را با کانادا پیش ببریم؟

کانادا با بسیاری از کشورها قرارداد تجارت آزاد دارد و به شدت به تعاملات خود با ایالات متحده وابسته است. جمعیت ۴۰ میلیونی کانادا در مقایسه با ۳۳۰ میلیون نفری ایالات متحده نشان دهنده این است که کانادا برای رشد اقتصادی خود نیازمند بازارهای بزرگ و پایدار است.

در این میان ایران به دلایل مختلف نتوانسته است جایگاه خود را به عنوان یکی از شرکای اصلی تجاری کانادا تثبیت کند عدم وجود خطوط مستقیم کشتیرانی و هوایی بین دو کشور نیز باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش رقابت پذیری محصولات ایرانی در بازار کانادا شده است. از سوی دیگر محصولات ایرانی اغلب با استانداردهای بین المللی مطابقت ندارند که این موضوع باعث می‌شود نتوانند به راحتی وارد بازار کانادا شوند. فرایندهای استانداردسازی و دریافت گواهی های لازم برای محصولات ایرانی زمان‌بر و پرهزینه است. هر چند در این زمینه فعالیت‌های زیادی انجام شده و دستاوردهای قابل قبولی نیز به دست آمده است، اما هنوز جای کار بیشتری وجود دارد کانادا به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط سیاسی قوی بیشترین حجم تجارت خود را با ایالات متحده انجام می‌دهد همچنین کشورهایی مانند چین، مکزیک و ژاپن به دلیل حجم بالای تولیدات و قیمت‌های رقابتی جایگاه مهمی در تجارت کانادا دارند. این در حالی است که ایران به دلیل تحریم ها و مشکلات داخلی نتوانسته است جایگاه خود را در بازارهای جهانی بهبود بخشد. محصولات ایرانی اغلب فاقد برندسازی قوی و بازاریابی موثر در بازارهای جهانی هستند که این موضوع باعث می‌شود که حتی محصولات با کیفیت نیز نتوانند به خوبی در بازار کانادا معرفی شوند.

- راهکارتان برای توسعه روابط فی مابین ایران و کانادا چیست؟

ایران به دلیل تحریمها روابط سیاسی محدود، فاصله جغرافیایی و ضعف در استانداردسازی، نتوانسته است جایگاه خود را در بین شرکای اصلی تجاری کانادا بهبود بخشد اما با استفاده از مدلهای تجاری نوین تقویت روابط بهینه سازی مسیرهای تجاری و استفاده از پتانسیل جامعه ایرانی کانادایی می‌توان تعاملات تجاری با کانادا را بهبود بخشید. همچنین، ارتقای کیفیت محصولات و توسعه صادرات با ارزش افزوده بالا می تواند به ایران کمک کند تا جایگاه خود را در بازارهای جهانی ارتقاء دهد انجمن‌های تجاری و صنعتی مانند انجمن ما می توانند با برگزاری دوره های آموزشی ایجاد شبکه‌های تجاری و تسهیل فرایندهای استانداردسازی نقش  مهمی در این زمینه ایفاء کنند. با همکاری همه جانبه و استفاده از ظرفیت‌های موجود می‌توان چالش‌های فعلی را به فرصتهایی برای رشد و توسعه تبدیل کرد. در همین حال به جای صادرات مواد خام ایران می‌تواند بر صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند محصولات غذایی فرآوری شده صنایع دستی و فناوری اطلاعات تمرکز کند. از سوی دیگر، توسعه پلتفرم های تجارت الکترونیک و استفاده از فناوری‌های دیجیتال می‌تواند به شرکت‌های ایرانی کمک کند تا به بازار کانادا دسترسی  پیدا کنند.

-انجمن‌های تجاری یا صنعتی برای توسعه روابط چه نقشی دارند یا بهتر بگویم تا چه اندازه می توانند اثر گذار باشند؟

انجمن های تجاری و صنعتی می‌توانند نقش کلیدی در بهبود تعاملات تجاری بین ایران و کانادا ایفاء کنند. برگزاری دوره‌های آموزشی برای صادرکنندگان ایرانی در زمینه استانداردهای بین‌المللی بازاریابی و لجستیک ایجاد کمیسیون‌های تخصصی مشاوره‌ای برای کمک به شرکت‌ها در فرایندهای صادراتی استفاده از مدلهای تجاری نوین مانند OEM و ODM، تشویق شرکت‌های ایرانی به همکاری با شرکت‌های خارجی برای تولید محصولات با برند جهانی، تسهیل فرایندهای قانونی و استانداردسازی برای این نوع همکاری‌ها کاهش وابستگی به مسیرهای غیرمستقیم مانند جبل‌العلی و بندر مرسین بهینه کردن شرایط خطوط کشتیرانی شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی در کانادا و برگزاری رویدادهای مشترک می‌تواند به معرفی محصولات ایرانی و ایجاد ارتباط با شرکت‌های کانادایی کمک کند.

-با آمدن "دونالد ترامپ"، رئیس جمهوری آمریکا و رفتن "جاستین ترو" دو نخست‌وزیر مستعفی کانادا این امید به وجود آمده که ایران بتواند همکاری‌های اقتصادی خود را با کانادا بهبود بخشد و سهم ناچیز خود را تاحدودی افزایش دهد. آیا تغییرات پس از رفتن ترودو می‌تواند زمینه‌ساز فرصتی برای ایران باشد تا با استفاده از نیازهای جدید کانادا روابط تجاری خود را تقویت کند؟

 "دونالد ترامپ" اعلام کرده بود که از تاریخ اول فوریه تعرفه ۲۵ درصدی بر کلیه کالاهای وارداتی از کانادا و مکزیک اعمال خواهد کرد و در نهایت هم این کار را کرد. اما بعد به مدت یک‌ماه آن را عقب انداخت. اعمال این تعرفه‌ها می تواند روابط تجاری و پویایی‌های اقتصادی بین ایالات متحده و همسایگان شمالی اش را مختل کند هزینه ها را برای مصرف کنندگان و کسب و کارها افزایش دهد "دولت ترامپ" همچنین اظهار داشته است که این تدبیر بخشی از تلاش‌های گسترده تر برای بازنگری در سیاست‌های تجاری ایالات متحده است که شامل بازبینی توافقنامه‌های تجاری و اجرای کنترل‌های مرزی سخت گیرانه تر برای تقویت امنیت ملی و منافع اقتصادی می شود. البته اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد و آیا توافقی صورت بگیرد یا خیر، هیچ چیز مشخص نیست اما احتمال یک توافق یک‌جانبه به نفع ترامپ به دلیل موقعیت ضعف ترودو وجود دارد. با این حال این زنگ خطری است که در کانادا به صدا درآمده و به سادگی نمی‌توان از آن عبور کرد. به طوری که در سال ۲۰۱۷ ترامپ قرارداد نفتا را پاره کرد و در نهایت پس از یکسال قرارداد جایگزینی بین کانادا مکزیک و ایالات متحده آمریکا منعقد شد. در آن زمان نیز ترودو قرارداد تجارت آزاد کانادا با اروپا را تقویت کرد. در چنین شرایطی فرصتی استثنایی پیش روی کسب و کارهای ایرانی قرار دارد تا محصولات خود را به طور کامل به بازار کانادا معرفی کنند ما نیز به اعضای خود اعلام آمادگی کردیم تا آماده ارایه هر گونه تسهیلات لازم جهت تحقق اهداف تجاری برای کسب و کارهای ایرانی هستیم به هر حال ما همیشه و در همه حال دنبال فرصت هستیم و امیدوارم بتوانیم از این فرصتها استفاده کنیم.

-کانادا به دلایل مختلف در سالهای اخیر یکی از مقاصد اصلی مهاجرت و سرمایه های ایرانیان بوده و اکنون این روند تشدید هم شده است. میزان خروج سرمایه توسط تجار و صنعتگران ایرانی به کانادا چقدر است؟ آماری در این زمینه دارید؟ میتوان از این سرمایه ها برای تقویت تجارت با کانادا بهره برد؟

اجازه دهید، بدون ارایه آمار صحبت کنم؛ چرا که میزان خروج سرمایه کمی ناراحت کننده است. با این حال این سرمایه عمدتا توسط تجار و صنعتگران خارج نمی‌شود. حداقل گروهی که با ما همکاری می‌کنند این شرایط را یک فرصت می‌بینند. شما در هیچ کجای دنیا کارگری با حقوق ماهیانه ۲۵۰ دلار یا برق نسبتا مجانی پیدا نمی‌کنید. ایران سرزمین مواد اولیه و فرصت‌هاست و در حال حاضر ما نیز در تلاش هستیم تا با همکاری وزارت اقتصاد و سازمان سرمایه‌گذاری برخی از تولیدات را از کانادا خارج کرده و به صورت برون‌سپاری به ایران منتقل کنیم در این صورت قطعا تکنولوژی ماشین آلات و استانداردهای بالا به همراه برندهای مطرح نیز به ایران منتقل خواهد شد.

-در این زمینه همکاری لازم صورت می‌گیرد؟

البته از روندهای طولانی و بروکراسی اداری در ایران گلایه مندیم به عنوان مثال؛ یک برند کانادایی را سه ماه است که در نوبت کارشناسی قرار داده‌ایم تا تأیید تا در ایران ثبت شود این در حالی است که این برند در کمتر از ۲۰ روز در کانادا ثبت و حدود سه هفته هم در وزارت امور خارجه تهران تأیید شد اما با وجود تمام این سختی ها و مشکلات همچنان یک فرصت است. با وجود چالش‌هایی مانند بروکراسی اداری و روندهای طولانی ایران همچنان فرصت‌های زیادی برای جذب سرمایه و توسعه و تولید کالا دارد. تقویت بخش آموزش و استفاده از ظرفیت‌های موجود می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند همچنین همکاری با نهادهای بین‌المللی و تسهیل فرایندهای اداری می‌تواند نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی ایفاء کند.

-مراودات مالی با کانادا به چه شکل است آیا محدودیتی در این زمینه وجود دارد؟

 فینترک (FINTRAC) نهادی است که در کانادا برای مبارزه با پولشویی ایجاد شده و بر عملکرد صرافی‌ها نیز نظارت دارد. در کانادا نزدیک به ۴۰۰ مجوز صرافی ایرانی وجود دارد که از این تعداد حدودا ۲۰ درصد آنها فعال هستند. اگر هر صرافی به طور میانگین ماهیانه هزار دلار پول انتقال دهد و این عدد را در سال در نظر بگیریم به اعداد غیر رسمی دست پیدا می‌کنیم که به دلیل شیوه کار قابل رهگیری نیستند. به عبارت دیگر اگر بخواهم پول به کانادا منتقل کنم به صرافی مراجعه می‌کنم، صرافی با من بر سر مبلغی توافق می کند و به من تعدادی شماره حساب ریالی در ایران می‌دهد. من به آن حسابها پول واریز می‌کنم و در کانادا معادل آن را به دلار دریافت می‌کنم این آمار توسط بانک مرکزی ایران نیز قابل پیگیری نخواهد بود.

-چرا با همه محدودیت‌هایی که بین دو کشور وجود دارد اقدام به راه اندازی انجمن بازرگانی کردید؟

به عنوان فردی که سالهاست بیرون ایران زندگی می‌کنم طی ۶-۵ سال گذشته با مسائلی در ساختار دولتی ایران مواجه شدم که در خواب هم نمی‌دیدم. بنده نه از رانتی برخوردار بودم و نه هیچگونه ارتباط دولتی داشتم صرفا به دلیل علاقه‌ای که به ایران داشته و دارم قدم در این راه سخت و پر هزینه گذاشتم و امروز ۱۰ سال از آن تصمیم می‌گذرد. شاید هر فرد دیگری جای من بود از همان ابتدا اقدام به تاسیس یک شرکت بازرگانی می‌کرد اما من این کار را نکردم خوشبختانه نهادهای بالادستی کشور پای کار هستند و پاسخ درخواست‌های مارا می‌دهند و به جد مسائل را تعقیب می کنند البته جا دارد از همکاری خوب سازمان سرمایه گذاری ایران وزارت امور خارجه و وزارت اقتصاد برای تعامل دوسویه تشکر کنم البته بنده به صورت مستند و علمی، حاضرم نتیجه ۱۰ سال تحقیق تیم تحقیق و توسعه انجمن بازرگانی ایران و کانادا را در اختیار عموم قرار دهم تا بدانند که ایران در بسیاری از بخشها و صنایع یک دهه از کانادا و آمریکا جلوتر است. درست است که این کشورها برندینگ بهتری در حوزه تجارت، تولید و خدمات خود دارند، اما ایران کیفیت و ساختار مطلوب تری دارد.

توصیه بنده حتی به اعضای انجمن است که مستند و براساس قوانین صحبت کنید نه بر اساس گمانه زنی یا حدسیات. مثلا؛ اگر درباره یک نماینده مجلس دولت فدرال کانادا صحبت می‌کنید. هر حرف یا توییتی که از سوی او منتشر می‌شود لزوما به معنای قانون یا تصمیم نهایی نیست، بنابراین نباید هر خبری را بیش از حد جدی گرفت بلکه باید بر اساس قوانین و واقعیت‌های موجود حرکت کرد فرانسوی زبانان کانادا مثلی دارند با این مضمون: «برج ایفل بلند است اما نه وقتی از کانادا به آن نگاه می‌کنید. این مثال به خوبی نشان می‌دهد که برج ایفل برای خودش بلند و باشکوه است اما از فاصله دور (مثلا از کانادا این عظمت و جزییاتش دیده نمی‌شود.

بنابراین اخبار منفی و تحریم ها نیز مانند این بمباران‌های خبری ،منفی برای خودشان بزرگ و پررنگ هستند اما وقتی اصولی حرفه ای و بر اساس قانون صحبت می کنیم و به جلو حرکت می‌کنیم متوجه می‌شویم که این اخبار لزوما واقعیت کامل را نشان نمی‌دهند.

سخن آخر...

در پایان باید بگویم که برخی رسانه‌ها روزانه تلاش می‌کنند برای جذب مخاطب فقط  روی نقاط منفی تمرکز کنند؛ وقتی روزانه در معرض بمباران اخبار منفی قرار می‌گیرید به نوعی دچار سوگ اجتماعی ناشی از این اخبار می‌شوید و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهید، اگر فقط به اخبار منفی و گذشته خیره شویم مانند رانندگی رو به جلو هستیم در حالی که تنها به آینه عقب نگاه می‌کنیم این کار نه تنها ما را از حرکت رو به جلو باز می دارد بلکه ممکن است باعث تصادف یا اشتباه در مسیر شود، بنابراین توصیه بنده به خوانندگان محترم و مردم ایران این است به جای اینکه در گذشته بمانیم با نگاهی رو به جلو از فرصت‌هایی که داریم به بهترین شکل استفاده کنیم آینده‌ای روشن برای ایران و ایرانیان بسازیم، آینده‌ای که در آن امید و پیشرفت حرف اول را می‌زند.