در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
صدام تفاهمنامه آبی بین ایران و عراق را پاره کرد/ کمال‌خان جلوی ورود آب به شرق کشور را گرفت
یک پژوهشگر حوزه آب با بیان اینکه کشورها باید آب را به مقوله‌ای برای صلح و دوستی تبدیل کرده و در قالب تفاهمنامه حقابه‌ها را مشخص کنند، گفت: طبق قراردادی که با افغانستان داریم باید سالانه 720 میلیون متر مکعب (26 متر مکعب در ثانیه) از محل بند کجکی این کشور به ایران آب داده شود، در حالی که در سال‌های اخیر هم به دلیل خشکسالی و هم احداث سدهایی مثل کمال‌خان به میزان خیلی کمی آب وارد ایران شده است که لزوم ورود دستگاه دیپلماسی و بکارگیری دیپلماسی آب را می‌طلبد.
هدایت‌الله فهمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره حقابه ایران و همسایگان از آب‌های مشترک و مرزی اظهار داشت: ما در شرق گیرنده آب و در غرب کشور دهنده آب هستیم، بنابراین باید استراتژی و سیاستی داشته باشیم که به نفع کشور و همسایگان باشد، کشورها نمی‌توانند آب‌هایی را که مشترک است تنها در کشور خود به مصرف برسانند.
وی با اشاره به کنوانسیون 1975 بین ایران و عراق گفت: طبق این کنوانسیون دو شرط برای استفاده از رودخانه‌های مرزی عنوان شده یکی اینکه باید حق انصاف و عدالت رعایت شود و دیگری عدم اضرار به دو طرف است یعنی طوری از آب‌ها استفاده شود که ضرری متوجه دو کشور نشود.
معاون سابق دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو ادامه داد: ما قبل از انقلاب یک تفاهمنامه‌ای در مورد آب‌های مرزی با عراق داشتیم که بسیار قوی بود، مرز مشترک، اروندرود عمیق‌ترین نقطه رودخانه تعیین شده بود که عراقی‌ها نپذیرفتند و بعد هم صدام آن را پاره کرد که بخشی از مسائل جنگی دو کشور هم بر سر همین مسئله مهم بود. ایران مدت زیادی با خشکسالی روبرو بوده و اینکه چه میزان از آب به سمت عراق رهاسازی شده مشخص نیست.
وی با بیان اینکه کشورها باید آب را به مقوله‌ای برای صلح و دوستی تبدیل کرده و در قالب تفاهمنامه حقابه‌ها را مشخص کنند، تصریح کرد: ما در غرب کشور غیر از اروندرود که حق کشتیرانی و استفاده از آب مشترک با عراق داریم تفاهمنامه دیگری که بر اساس آن عمل کنیم، نداریم بنابراین لازم است از طریق مذاکره و تنظیم تفاهمنامه به تصمیم مشترک برسیم تا منافع دو کشور حفظ شود.
فهمی با بیان اینکه ما باید مسئله‌مان را با عراق از طریق مذاکره حل کنیم تا کار به شکایت بین‌المللی کشیده نشود، گفت: مردم پایین‌دست هم به طور طبیعی از رودخانه‌های مرزی حقابه دارند در عین حال که باید منافع ملی کشورها حفظ شود، باید مباحث آبی حل و فصل شود، یعنی باید کار کارشناسی صورت بگیرد و نیازهای پایین‌دست و حقابه بالادست لحاظ شود.
وی در ادامه با اشاره به موضوع آب‌های مشترک با افغانستان بیان داشت: بر اساس تفاهمنامه‌ای که در سال‌های گذشته با افغانستان داشتیم این کشور باید حقابه ایران را مراعات می‌کرد، اما تاکنون حقِ آبی که باید به ایران داده می‌شد، مراعات نشده است، از جمله دلایل افغان‌ها این بود که ادعا کردند خشکسالی بوده هرچند این موضوع نیز قابل انکار نیست، اما در هر حال از طریق دیپلماسی باید مسئله را حل کرد زیرا اینکه مطابق قوانین بین‌الملل از حقِ آب کشور استفاده کنیم، اهمیت دارد.
این پژوهشگر حوزه آب خاطرنشان کرد: طبق قراردادی که با افغانستان داریم باید سالانه 720 میلیون متر مکعب (26 متر مکعب در ثانیه) از محل بند کجکی این کشور به ایران آب داده شود، در حالی که در سال‌های اخیر هم به دلیل خشکسالی و هم احداث سدهایی مثل کمال‌خان به میزان خیلی کمی آب وارد ایران شده است که لزوم ورود دستگاه دیپلماسی و بکارگیری دیپلماسی آب را می‌طلبد.
وی تاکید کرد: ما اکنون باید در موضوع استفاده از رودخانه‌های مرزی با کشورهای همسایه در قالب تفاهمنامه و کنوانسیون‌های جهانی اقدام کنیم که حقوق طرفین محفوظ و حتما حقابه پایین‌دست محترم شمرده شود. نمی‌شود کشوری تمام آبی را که وارد کشور دیگری می‌شود کنترل و استفاده کند.
