ایلنا گزارش می‌دهد؛
عبور آموزش و پرورش از استعدادهای دانش‌آموزی
استفاده از ظرفیت دانش‌آموزان توانمند و خلاق علاوه بر ایجاد فرصتی مناسب برای عرضه هنر آنها می‌تواند راهی برای کسب درآمدزایی مدرسه هم باشد؛ موضوعی که مسئولان آموزش و پرورش به راحتی از کنار آن می‌گذرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از مشکلات آموزش و پرورش که تمام ابعاد آن را تحت تاثیر قرار داده است، کمبود بودجه است. به دلیل مسائل اقتصادی برخی از نیازهای مدارس همواره به قوت خود باقی می‌مانند و نه تنها به آنها توجهی نمی‌شود، بلکه ایجاد مشکلات دیگری را نیز با خود در پی دارد. پاسخ آموزش و پرورش هم همیشه در اینگونه مواقع تنها یک چیز است"بودجه نداریم". با توجه به اینکه ظاهرا مشکل بودجه‌ای مدارس حل شدنی نیست، این پیشنهاد مطرح است که می‌توان از ظرفیت دانش‌آموزان خلاق و توانمند استفاده کرد تا هم آنها فضا و فرصتی برای بروز توانمندی‌های خود داشته باشند و هم با اجرای کارهای نمایشی و اجراهای موسیقی و در مجموع ارائه دستاوردهایشان سود حاصل از اجرا و فروش را به نفع خود و مدرسه به کار بگیرند.
سال‌ها پیش در دهه هفتاد دانش‌آموزان در گروه‌های مختلف موسیقی، تئاتر و... فعالیت‌های داشتند که بعضا بخشی از سود حاصل این فعالیت‌ها سهم مدرسه بود. ما این پیشنهاد را به آموزش و پرورش طرح کردیم که از ظرفیتهای خلاق و توانمند در میان دانش‌آموزان استفاده کند، اما آموزش و پرورش دوباره بحث کمبود بودجه را مطرح کرد و آن را مانع اجرای این گونه اقدامات دانست. البته در کنار مسائل بودجه موانع دیگری از جمله کمبود فضا و نبود مربی هم نام برده شده است، اما این در حالی است که کارشناسان فرهنگی و هنری آموزش و پرورش تهران ادعای عکس این موضوع را دارند.
آموزش و پرورش ظرفیت استفاده از دانش‌آموزان توانمند را ندارد/ مربی نداریم
علیرضا کاظمی (معاون فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش) در پاسخ به این سوال که چرا مدارس گروه‌های تئاتر، موسیقی و هنری دانش‌آموزی ایجاد نمی‌کنند تا با اجرا و ارائه دستاوردهای دانش‌آموزان سودی نصیب آنها و مدارس شود؟ گفت: این اقدام می‌تواند یک کار فرهنگی درآمدزا یا اقتصادی فرهنگی باشد، ولی می‌دانید که ممکن است مدارس این ظرفیت را نداشته باشند و یا مورد استقبال مردم قرار نگیرد، مگر اینکه در کانون‌های فرهنگی تربیتی دنبال اینگونه برنامه‌ها برویم. البته در کانون‌های فرهنگی و تربیتی اینگونه برنامه‌ها را داریم، اما رویکردشان آموزشی است نه اقتصادی.
وی ادامه داد: البته به عنوان پیشنهاد می‌توان روی آن مطالعه کرد، آن هم در صورتی که کارشناسی شده باشد و بعد آن را به صورت پایلوت در چند مدرسه اجرا کرد تا ببینیم چه نتیجه‌ای می‌دهد، اما باید به نظرم روی آن کار شود.
معاون فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش افزود: کانون‌های داریم که تولیدات دانش‌آموزان شامل نقاشی، خوشنویسی، گروه‌های سرود قوی در بخش‌های مختلف در آن عرضه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از رویکردهای کانون‌ها، عرضه تولیدات و دستاوردهای دانش‌آموزان است، اما ممکن است به آن شکل درآمد خاصی نداشته باشد، به طور کل این اقدامات می‌تواند، ورود خوبی به این بخش باشد.
وی در پاسخ به این سوال به نظر شما آیا می‌توان این کار را برای کمک به بهبود وضعیت بودجه‌ای مدارس انجام داد؟ گفت: خیر، این ظرفیت وجود ندارد، زیرا در ابتدا به چند زیرساخت نیاز دارد؛ زیر ساخت اول این است که در هر مدرسه‌ای یک مربی توانمند هنری داشته باشیم، وگرنه حتی خود دانش‌آموزان از محصول و کار کم‌کیفیت استقبال نمی‌کنند چه برسد به والدین آنها یا دیگران. به هر حال به نظر می‌رسد، این قابلیت در برخی مواقع وجود داشته باشد، اما در همه موارد نیست.
امکان تامین فضای مورد نیاز وجود ندارد
کاظمی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا آموزش و پرورش قابلیت آن را دارد که فضا و مربی مورد نظر را در این زمینه تامین کند؟ گفت: خیر، نمی‌تواند و امکان تامین آنها وجود ندارد. باید برای این کار برنامه‌های کارشناسی انجام شود. لازم است که آموزش و پرورش نیروهای موجود را بررسی کند تا مشخص شود، چه اندازه می‌تواند از نیروهای آزاد برای این کار بهره ببرد. ضمن اینکه این پیشنهاد نه تنها کمکی به آموزش و پرورش نمی‌کند، بلکه هزینه مالی هم برای آموزش و پرورش دارد.
معاون فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش تاکید کرد: آموزش و پرورش آن دسته از محصولات دانش‌آموزان را که جنبه تجاری داشته و باکیفیت باشند، در ابتدا در آموزش و پرورش و بعد در مکان‌های دیگر به فروش خواهد رساند.
آموزش و پرورش باید از ظرفیت دانش‌آموزان بهره ببرد
فاطمه علی اکبری (کارشناس فرهنگی و هنری آموزش و پرورش منطقه ۶ استان تهران) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این باره گفت: در طول یک سال تحصیلی چه در هنرستان‌ها و چه در مدارس عادی دو یا سه نمایشگاه برگزار می‌کنیم و یکی از نمایشگاه‌ها که خیلی زیاد هم برپا می‌شود، نمایشگاه دستاوردهای سنتی یا آشپزی دانش‌آموزان است. سود حاصل از این نمایشگاه‌ها در جشن‌های نیکوکاری و یا برای مدرسه هزینه می‌شود. به عنوان مثال از همین طریق کتابخانه یکی از مدارس شهر تهران تجهیز شد. از طرفی ما هنرستانهایی داریم که دانش‌آموزان کالای دست‌ساز خود را برای فروش عرضه می‌کنند که البته سودی برای دانش‌آموز ندارد و به نوعی کمک به مدرسه است.
علی اکبری در پاسخ به این سوال که به نظر شما این روش‌ها می‌تواند به حل مشکلات اقتصادی مدارس کمکی کند، گفت: بله، این کار می‌تواند ارزشمند باشد، اما اگر مشارکت بچه‌ها الزامی نباشد، آنها به صورت حداکثری شرکت نمی‌کنند و شاهد شرکت حداقل آنها خواهیم بود. به نظر من اگر این قبیل برنامه‌ها هر سال ادامه داشته باشد، دانش‌آموزان با انگیزه بیشتری به این برنامه‌ها می‌آیند. از طرفی این گونه برنامه‌ها مسئولیتی بر دوش دانش آموزان می‌گذارد که آنها را از فضای درسی خود دور می‌کند. دانش‌آموزان ما در منطقه ۶ بیشتر معطوف برنامه‌های علمی هستند، یعنی اگر دانش‌آموزان کارهای علمی و آموزشی‌شان روی زمین بماند، سراغ هیچ کاری نمی‌روند.
کارشناس فرهنگی و هنری آموزش و پرورش منطقه ۶ استان تهران ادامه داد: فعالیت‌های دانش‌آموزان در قالب نمایشگاه در مقاطع ابتدایی رونق بیشتری دارد. به عنوان مثال دانش آموزان برای کمک به هم‌نوع خودشان با برگزاری نمایشگاه که از مدرسه شروع می‌شود و بعد به منطقه می‌رسد، خیلی خوب مشارکت می‌کنند. از آنجا که دانش‌آموزان در دوره ابتدایی مهارت خاصی ندارند، بیشتر نمایشگاه غذا می‌گذارند و با مشارکت انجمن اولیا و مربیان حداکثر دانش آموزان شرکت می‌کنند.
کارشناس فرهنگی و هنری آموزش و پرورش منطقه ۶ استان تهران در خصوص ملزومات انجام این طرح گفت: لازمه شروع این است که از طرف اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران ابلاغیه‌ای داده شود. مثل سند تحول که مراحل آن از ابتدا تا انتها به طور دقیق عنوان شده است. می‌توان در هر منطقه مدارسی را درگیر انجام این طرح کرد و سپس مدرسه موفق را الگوی دیگر مدارس کرد تا دانش‌آموزان با اشتیاق جلو بیایند نه با الزام.
وی در خصوص نقش مربی در این زمینه و در نظر گرفتن فضا گفت: اگر مدیران ما به این نتیجه برسند که این طرح ارزشمند است در زمینه جذب نیرو خوب عمل می‌کنند. منطقه ما به این صورت است که به جذب نیرو کمک می‌کند و مراحل فعالیت‌ها طی تقویم اجرایی که به آنها داده می‌شود، انجام خواهد شد.
علی اکبری ادامه داد: حدود ۹ سال پیش در طرحی به نام هجرت دانش‌آموزان حتی اقدام به رنگ کردن مدرسه‌شان کردند. همین دانش‌آموزان در یکی از مدارس با همکاری هم کتابخانه و نمازخانه ساختند، اما اینها مربوط به ۹ سال پیش است و دیگر چنین چیزی وجود ندارد، زیرا مستلزم کار، برنامه و دقت بسیار است. این می‌تواند یک تجربه باشد که اگر کاری را به دانش آموزان بسپاریم و در کنارشان یک نیروی متخصص قرار بدهیم خیلی کارهای مفید و موثری می‌توان انجام داد.
آموزش و پرورش املاک خوبی دارد ولی از آنها استفاده نمی‌کند
ناصر جعفری (کارشناس و مسئول حوزه فرهنگی هنری آموزش و پرورش شهر تهران) در خصوص بهره بردن آموزش و پرورش از ظرفیت دانش‌آموزان گفت: بعضا برخی از مدارس به تناسب ایام یا حوادثی مثل سیل به صورت خودجوش بازارچه‌ای راه می‌اندازند و سود حاصل از دستاوردهای خودشان را به نیازمندان هدیه و یا صرف مدرسه می‌کنند، ولی مبلغ آن خیلی ناچیز است، زیرا حمایتی صورت نمی‌گیرد. آموزش و پرورش املاک خوب و زیادی دارد که در مناطق معروف شهر واقع شده‌اند. به عنوان مثال می‌توانند در این املاک مغازه‌ای بسازند یا برای کمک به مدارس آن را اجاره بدهند، اما اینگونه کارها در آموزش و پرورش به سختی پیش می‌رود و آنقدر قوانین زیادی دارد که خیلی‌ها از خیر آن می‌گذرند.
جعفری افزود: معمولا سود کارهای حاصل از دستاورها یا محصولات بچه‌ها خیلی کم است که درصدی اندکی را مدرسه و مابقی برای خود دانش‌آموز است. به هر حال مواد اولیه کار را دانش‌آموز تهیه کرده است. با این مبلغ‌ها هیچ عایدی که به درد مدرسه بخورد، حاصل نمی شود.
این کارشناس فرهنگی و هنری آموزش و پرورش گفت: البته این گونه کارها و اقدامات می‌تواند مشکلات خاص خودش را داشته باشد، حتی اگر یک نفر از اولیا مخالفت داشته باشد یا بخواهد شکایت کند، مدیر و معاون باید پاسخگو باشند، از این رو خیلی از مدیران ما ترجیح می‌دهند وارد اینگونه کارها نشوند. به هر حال در هر مدرسه‌ای ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر دانش آموز هستند و هر کدام با فرهنگ و تربیت متفاوتی بزرگ شده‌اند، از این رو تجمیع اینها و اقدام به انجام اینگونه کارها دشوار است. از طرفی در مدرسه برخی از والدین تا زمانی که اوضاع بر وفق مرادشان است راضی هستند، اما وقتی یک مورد کوچکی پیش بیاید اعتراض یا شکایت می‌کنند.
جعفری با اشاره به مسابقات فرهنگی و هنری گفت: این مسابقات در ۶۰ رشته هنری برگزار می‌شود و حدود ۲۰ هزار دانش‌آموز به مرحله استانی راه پیدا کرده‌اند. ما یک نمونه از رشته هایمان رشته تک نوازی است که البته رشته‌های هم نوازی یا ارکست دانش آموزی را هم داریم، از این منظر اگر از بچه‌ها حمایت شود می‌توان کارهای مفیدی انجام داد. در میان دانش آموزانمان افرادی داریم که نخبه موسیقی هستند و نمونه کارهایشان فوق‌العاده است. همین دانش‌آموزان می‌توانند با سازشان هنرشان را ارائه دهند. یکی از اساتید این دانش آموزان به من گفت که این دانش آموزان خسته شده‌اند از اینکه در اتاقهایشان به تنهایی ساز نواخته‌اند. این دانش آموزان نیازمند یک استیج هستند و هیچ پولی هم نمی‌خواهند، همین فرصت مناسبی تا بتواند کارهای مفیدی انجام داد.
استعدادهای دانش‌آموزی را جدی نمی‌گیرند
وی بیان کرد: به راحتی برایمان مقدور است که هر کدام از دانش آموزان دختر و پسر با سازهای مختلف را جمع کنیم و فعالیت‌های مفید داشته باشیم. در دهه هفتاد در شهر تهران دانش‌آموزان نوازنده در تالار فرهنگ آموزش و پرورش برنامه اجرا می‌کردند که به شدت مورد توجه قرار می‌گرفت و حتی بلیط فروشی هم انجام می‌شد که یک قسمت آن به دانش آموز و یک قسمت آن به آموزش و پرورش میرسید. متاسفانه ۲۰ سال است که این قضیه منتفی شده است. در همین شهر تهران گروه‌های سرودی داریم که اجراهای فوق العاده‌ای دارند و می‌توانیم از ظرفیت آنها استفاده کنیم، ولی این اتفاق نمی‌افتد.
کارشناس و مسئول حوزه فرهنگی و هنری آموزش و پرورش شهر تهران در پاسخ به این سوال که با وجود این چرا از ظرفیت دانش آموزان استفاده نمی‌شود؟ گفت: به نظرم در ابتدا آن انگیزه لازم که باید در عوامل و برگزار کنندگان مسابقات بیافتد، نیست. به عنوان مثال من انیمیشنی از دانش آموزی دیدم که به لحاظ ساخت و محتوا فوق العاده بود. دانش آموزان ما پتانسیل بالایی دارند خوب است، شناسایی شوند و بعد یک سیستم یا جریانی در آموزش و پرورش باشد تا نگذارد این دانش‌آموزان به حال خود رها شوند، ولی متاسفانه این جریان وجود ندارد.
جعفری توضیح داد: در هر منطقه‌ای یک کانون فرهنگی هنری داریم که برای آموزش و پرورش است و در اساسنامه همین کانون‌ها قید شده که هر کانونی باید یک انجمن موسیقی، ادبی، هنرهای نمایشی و... داشته باشد. دانش آموزان ما حتی در هنرهای نمایشی با هم رقابت می‌کنند.
وی ادامه داد: مسابقات فرهنگی و هنری دانش آموزی سی و هفتمین دوره خود را گذراند، به جز مسابقات دانش‌آموزی تنها فستیوالی که ۳۷ سال قدمت دارد، جشنواره بین المللی فیلم فجر است. به جز این دو جشنواره هیچ فستیوال دیگری در کشور ما ۳۷ سال سابقه ندارد. با اینکه همه مسئولان و دستگاه‌های ما می‌دانند کسانی که قرار است در سال‌های آینده در جشنواره بین المللی فجر شرکت کنند، الان در اختیار آموزش و پرورش هستند، ولی هیچ کدام از دستگاه‌ها این اتفاق دانش‌آموزی را جدی نمی‌گیرند، در حالی واقعا جدی است.
کارشناس و مسئول حوزه فرهنگی و هنری آموزش و پرورش شهر تهران در پایان اظهار داشت: دانش آموزان در نهایت غربت و سکوت به این مسابقات می‌آیند و کارهایشان را اجرا می‌کنند و می‌روند و دیگر هیچ حمایت از آنها داده نمی‌شود. اگر این حساسیت در میان مسئولان ایجاد شود که از ظرفیت دانش‌آموزی استفاده کند قطعا می تواند به موضوع درآمدزایی توسط دانش‌آموزان کمک کند.
