کاوش مفهوم مشارکت مردم در امور محله

به گزارش ایلنا، در این میزگرد که با عنوان «توسعه محلات، جلب مشارکت و مداخلات محلی برگزار شد کیوان خلیجی از مدیران سازمان نوسازی شهر تهران با تاکید بر این نکته که محله‌های تهران باید بازسازی شوند گفت: این بدان معناست که محلاتی در تهران وجود دارند که دارای مسایل و مشکلات اساسی هستند و این مسایل باید حل شوند.

خلیجی بعد از مرور تاریخچه‌ای از مداخله‌های محلی در شهر تهران بیان کرد: پروژه‌های بزرگ با محوریت بخش دولتی هیچ وقت به سرانجام نمی‌رسد. این پروژه‌های بزرگ صرفا یک پروژه نیستند بلکه ساخت آن‌ها تبعات اجتماعی دارد. اگر مردم امکان مشارکت نداشته باشند و نظرات  آن‌ها در نظر گرفته نشود می‌پرسند شما چرا برای ما تصمیم گرفتید. بنابراین لازم است تمام برنامه‌ریزی‌ها با حضور مردم انجام شود.

در ادامه میزگرد آرش نصر اصفهانی با تاکید بر لزوم نگاه ملی نسبت به مسائل تهران گفت: گزارشی که سال ۵۶ شورای نظارت بر گسترش شهر تهران منتشر کرد با هدف مشخص کردن مسائل تهران و اینکه در آینده تهران به چه سمتی می‌رود بود. همه مسائل امروز تهران در آن زمان هم بوده با این تفاوت که آنها وقتی به تهران فکر می‌کردند آن را در مقیاس ملی می دیدند. مثلا ارتباط بین گودهای تهران و فقر ملی. من معتقدم این نگاه در تحلیل های امروز ما گم شده و تحت تأثیر تقسیمم وظایف بین شهرداری و دولت قرار گرفته است.

این جامعه شناس ادامه داد: در حقیقت ما معضلی در تهران داریم و آن فقر شهری است. مداخلاتی که درباره آن صحبت می‌کنیم برای از بین بردن آن است. مداخلات ما در سال‌های گذشته در بهترین حالت تغییر ظاهری بافت شهر و بیرون راندن فقرا از شهر بوده در حقیقت بزرگ‌ترین بازندگان مداخلات شهری فقرا هستند. وقتی می‌گوییم اقدامات خود را باید با مردم چک کنیم و مردم مشارکت کنند و از مردم بشنویم منظورمان کدام مردم است؟ مردم را کل همگنی تصور می‌کنیم که نیازهای مشترک دارند و فکر می‌کنیم به محض اینکه آن‌ها وارد موضوع کنیم همه چیز حل می‌شود، در حالی که به نظر من به محض ورود مردم تعارضات و اختلافات وارد می‌شود چون همه هم نظر نیستند. در مکانیزم دخالت مردم اولین چیزی که شکل می‌گیرد شبکه‌های مبتنی بر مناسبات قومی است که ممکن است منافع گروه‌ها با هم در تعارض باشد. چه کسانی باید تعارضات را حل کند؟

نصر اصفهانی با ارتباط دادن مقوله تعارض منافع با شکست پروژه شورایاری‌ها ادامه داد: شکست پروژه شورایاری‌ها به علت همین تعارضات است. مدیریت شهری سازوکاری برای حل آن‌ها ندارد و ما تصور رمانتیکی نسبت به مشارکت داریم این سازو کار باید مبتنی بر قانون باشد قانونی که تنوع سلایق و منافع گروه‌های مختلف را به رسمیت بشناسند در غیر این صورت مشارکت اتفاق نمی‌افتد. اگر مداخلات ما در محلات محکوم به شکست بوده پروژه مشارکت شکست بزرگتری بوده است به این علت بوده که اولا مبنای کار ما قانون نبوده دوما اگر تعارضی وجود داشته نمی‌دانستیم که چگونه باید این تعارض را در جهت خیر عمومی مرتفع کنیم.

در ادامه میزگرد علیرضا فراهانی با نقد سخنان نصر اصفهانی در مورد پروژه شورایاری‌ها و نگاه رمانتیک به مشارکت گفت: در مورد شورایاری‌ها هر چند بحث‌های قانونی دیده نشده و جایگاه ضعیفی در بین مردم دارند، اما من این پروژه را شکست خورده نمی‌دانم و به جای پس گرفتن آن باید دموکراسی را افزایش دهیم و اجزای آن را تکمیل کنیم.

فراهانی ادامه داد: در مورد این بحث که آیا الزاما نگاه ما به مشارکت رمانتیک است یا نه؟ بستگی دارد که چه نگاهی به موضوع داشته باشیم. گروه‌های اجتماعی درواقع محل تمرین دموکراسی و یادگیری جمعی است و هر چه تقویت شوند خروجی بهتری خواهند داشت. باید نهاد سازی را در محلات مد نظر قرارد دهیم ایده‌آل آن است که شورای یاری خودش نهاد سازی کند و آن را پیش ببرد. اگر قوانین خوب کار نمی‌کنند باید انتقادها از دل کنش جمعی استخراج شود و تبدیل به مطالبه شود. اگر قراراست به شهر نگاه اجتماعی داشته باشیم شهر سازها باید درون این نگاه قرار بگیرند؛ نه اینکه شهر ساز و جامعه شناس هر کدام منظر خودشان را داشته باشند.

میثم سفرچی دیگر شرکت کننده این میزگرد نیز در سخنان خود به شدت از  غیرسیاسی شدن مفهوم مشارکت انتقاد کرد و گفت: در همه صحبت‌های مطرح شده در میزگرد رویکردها تکنوکراتیک است و نگاه فنی به مسئله دارند. انگار شرایط کافی در ساختار حکمرانی برای جلب مشارکت و جود دارد  و ما با پاره ای مسایل فنی روبرو هستیم که در صورت رفع آنها سیلی ار مشارکت به سمت تهران سرازیر می‌شود.

این جامعه شناس ادامه داد: نمی‌توان مشارکت را مستقل از کل پارادایم حکمرانی شهری در نظر گرفت. مشارکت امری سیاسی است و انفاقا در االگوهای نوسازی اتفاقاتی رخ می‌دهد که مشارکت را از ماهیت سیاسی آن خارج می‌کند. امری که معمولا آن را به لابی تعبیر می‌کنیم. مثلا لابی بین مردم، شورایاری و شهرداری ناحیه.

سفرچی تاکید کرد: تحولات تاریخی حکایت از تغییر پارادایم جدی در مدیریت شهر تهران همگام با تحولات جهانی دارد. تحولی که در نظام حکمرانی اتفاق می‌افتد و از وظیفه توزیع خدمات عمومی به ساخت زیر ساخت و کسب درآمد تغییر جهت می‌دهد. این تحول در حکمرانی مترادف است با کسب درآمد بیشتر برای شهرداری‌ها به جای توزیع خدمات.

 سفرچی در پایان تاکید کرد: برای ادغام در نجارب جهانی باید ساختارهایی مثل مرکز تجارت،مرکز خرید و «مال» ساخت که بر سر مردم آوار می شود. تعارض بین منافع سرمایه گذار، مدیریت شهری و مردم است و در این تعارض مردم کنار گذاشته می‌شوند و شهر فروخته می‌شود و مردم حضور ندارند. در حقیقت هیچ‌گاه حق انتخاب واقعی به شهروندان داده نمی‌شود بلکه چهار گزینه‌ای در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد تا از بین آن‌ها انتخاب کند.

همایش یک روزه «محله، مشارکت و توسعه» توسط ستاد مرکزی راهبری مشارکت های اجتماعی در شهر تهران روز دوشنبه ۶ اسفند در محل سالن اشراق مجموعه فرهنگی ایوان شمس برگزار شد.