صادرات بهترین نیروهای پزشکی کشور؛ با سیاست‌های فعلی برای آمریکا و اروپا پزشک تربیت می‌کنیم

«علیرضا استقامتی» رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به موضوع مهاجرت پزشکان، بیان کرد: مهاجرت پدیده‌ای است که در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد. ممکن است حتی از کشورهای اروپایی نیز عده‌ای از پزشکان به آمریکا یا بالعکس مهاجرت کنند، از این رو  این یک پدیده جهانی است. اما در کشور ما این روند به‌صورت یک‌سویه انجام می‌شود، در حالی‌که در سایر کشورها جریان دوسویه است. 

وی ادامه داد: در دیگر کشورها دلایل مهاجرت پزشکان صرفاً مالی نیست، بیشتر به دلایل علمی و وجود امکانات کار بهتر است. اما در کشور ما مشکلات مالی، پایین بودن تعرفه‌ها و نبود امکانات کافی، موجب شده بسیاری از پزشکان، به‌ویژه پزشکان جوان تمایل به خروج از کشور پیدا کنند. همچنین متخصصین ما که حتی رتبه بورد  دارند نیز به دنبال گرفتن تخصص در کشورهای خارجی هستند. برای اینکه فکر می‌کنند در آن کشورها در نهایت پس از اتمام دوره تخصص، می‌توانند درآمدهای چندین برابر نسبت به ایران داشته باشند. 

وی در ادامه گفت: دانشجوی پزشکی که در اینجا فارغ التحصیل شده است، می‌داند باید ابتدا طرح خود را بگذراند و سپس در محلی محدود با تعرفه‌ای محدود مشغول به کار شود. طبیعی است که در چنین شرایطی تصمیم می‌گیرد کشور را ترک کند. این نشان می‌دهد که ما نتوانسته‌ایم این موضوع را حل کنیم. 

استقامتی افزود: علت این مسئله آن است که در همه جای دنیا خدماتی که ارائه می‌شود، اعم از خدمات پزشکی یا غیرپزشکی، بر اساس قیمت واقعی آن خدمت ارزیابی می‌شود، اما در کشور ما تعرفه‌ها عمدتاً در همه موارد پایین نگه داشته می‌شوند، از جمله در حوزه پزشکی. 

استقامتی با اشاره به اینکه تعرفه‌های پایین پزشکی از مهم‌ترین عوامل بی‌انگیزگی پزشکان است، گفت: متأسفانه وقتی از تعرفه‌های پزشکی صحبت می‌شود، همه نگاه‌ها به تعداد محدودی از پزشکان مشهور معطوف می‌شود و اکثریت پزشکان جوان و زحمتکش نادیده گرفته می‌شوند. پزشکی که آینده روشنی نمی‌بیند و حتی نمی‌تواند مطب یا مسکنی تهیه کند، طبیعی است که تصمیم بگیرد در کشوری فعالیت کند که تلاش او بازدهی داشته باشد. 

شکاف عمیق  درآمد پزشکان؛ از  پنج هزار دلار در ایران تا نیم میلیون دلار در اروپا

وی تأکید کرد: عمده کشورهایی که موفق می‌شوند پزشکان ما را جذب کنند، در کشورهای حاشیه خلیج فارس است که علت آن مربوط به مسائل تعرفه‌ها و درآمد بالاتر است. کشورهای اروپایی هم هستند اما  پزشکان ابتدا به دنبال گرفتن تخصص به آنجا می‌روند و سپس وارد بازار کاری می‌شوند که سالانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار درآمد دارند. در حالی‌که در ایران شاید در سال پنج تا شش هزار دلار دریافت کنند. 

او ادامه داد: این شرایط سبب شده که علی‌رغم همه تلاش‌ها، نتوانیم نیروهای تربیت‌شده خود را حفظ کنیم. حتی کسانی که در کشور مانده‌اند، انگیزه کمی دارند و از وضعیت کاری خود ناراضی‌اند. این نارضایتی به دانشگاه‌ها و بخش خصوصی نیز سرایت کرده و در نهایت به مردم آسیب می‌زند، زیرا تعرفه‌های پایین باعث افت کیفیت خدمات می‌شود. 

اصلاح تعرفه‌ها، راه مقابله با زیرمیزی و مهاجرت پزشکان

استقامتی با ابراز نگرانی از پیامدهای این وضعیت گفت: یکی از دغدغه‌های من این است که بی‌عملی در اصلاح تعرفه‌ها و سیاست‌گذاری‌های غلط، منجر به دریافت زیرمیزی می‌شود. نباید تصور شود که جامعه‌ی پزشکی از این موضوع خوشحال است. اگر تعرفه‌ها واقعی شود، نفع اصلی را مردم خواهند برد، زیرا خدمات درمانی باکیفیت‌تر ارائه می‌شود. 

عمده مهاجرت‌های پزشکان ناشی از مسائل مالی است

رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: به طور کلی عمده مهاجرت‌های پزشکان ناشی از مسائل مالی است، هرچند عده‌ای نیز برای پژوهش و فعالیت علمی مهاجرت می‌کنند. 

رسالت دانشگاه‌ها، تربیت پزشک برای مردم ایران است نه کشورهای دیگر

او  اظهار کرد: کشور برای اینکه یک فرد را از مقطع دیپلم به پزشک عمومی تبدیل کند، واقعاً شاید در حد یک میلیون دلار هزینه می‌کند. دانشگاه‌های ما این نیروها را پرورش می‌دهند، اما سؤال این است که برای چه باید بنشینیم و نیروهای تربیت‌شده خود را در اختیار کشورهای اروپایی قرار دهیم؟ آیا رسالت ما این است که در کشور خود دانشگاه ایجاد کنیم، هزینه پرداخت کنیم، بیمارستان و مراکز درمانی بسازیم، پزشک تربیت کنیم و در نهایت او را آماده کنیم تا خارج از کشور خدمت کند؟ قطعاً چنین رسالتی نداریم؛ ما موظفیم پزشک تربیت کنیم تا به مردم و بیماران کشور خودمان خدمت کنند. 

وی افزود: متأسفانه ما کاملاً به‌صورت انفعالی عمل می‌کنیم و فقط نظاره‌گر هستیم. در حالی‌که اگر هوشمندی وجود داشته باشد، باید ارتباطات مؤثر برقرار کنیم، آسیب‌شناسی انجام دهیم و مشکلات را اصلاح کنیم. البته این اصلاحات مانند جراحی‌های عمیق است و نیاز به آمادگی اجتماعی دارد. رسانه‌ها نیز باید در این زمینه روشنگری کنند، چرا که در نهایت این شرایط به ضرر مردم تمام می‌شود. 

با دست خود بهترین نیروهای پزشکی  را صادر می‌کنیم

استقامتی با اشاره به پیامدهای انسانی و اجتماعی مهاجرت پزشکان گفت: پزشکان ما به خارج از کشور می‌روند، در حالی‌که مردم داخل کشور از خدمات آنان محروم می‌شوند. نکته مهم این است که معمولا آن دسته از پزشکانی مهاجرت می‌کنند که بااستعدادتر و توانمندترند، زیرا اگر فرد توانمند نباشد، نمی‌تواند در کشورهای دیگر موفق شود. در واقع، ما با دست خود بهترین نیروهایمان را صادر می‌کنیم و بهترین پزشکان را برای خدمت به دیگر کشورها می‌فرستیم، در حالی‌که مردم خودمان محروم می‌مانند. 

وی تأکید کرد: در این میان، نقش بیمه‌ها بسیار مهم است. در همه جای دنیا هزینه خدمات پزشکی و دارو بالاست، اما بیمه‌ها این هزینه‌ها را پوشش می‌دهند. در کشورهای حاشیه خلیج فارس یا اروپا نیز خدمات پزشکی گران است و  مردم عادی توان پرداخت آن را ندارند؛ بیمه‌ها هستند که هزینه‌ها را پوشش می‌دهند. در کشور ما هم باید همین اتفاق بیفتد. نمی‌شود از پزشکی انتظار داشت که بعد از ۳۰ سال کار، با تعرفه سه یا چهار دلاری خدمت کند. این قابل قیاس با حساسیت کار پزشکی نیست؛ موضوع سلامت و جان مردم است. 

او در ادامه گفت: ما نمی‌گوییم مردم باید تمام هزینه‌ها را پرداخت کنند؛ بلکه تعرفه‌ها باید واقعی شوند و بیمه‌ها مسئولیت خود را بپذیرند. بیمه‌ها باید واقعی عمل کنند و اعتباراتشان به‌درستی دیده شود تا بتوانند پوشش مؤثری برای مردم فراهم کنند. در این صورت، پرداخت از جیب مردم افزایش نمی‌یابد، بلکه بار اصلی هزینه از طریق بیمه‌ها جبران می‌شود. البته درصد کمی از مردم می‌توانند هزینه واقعی خدمات را مستقیم پرداخت کنند، اما اکثریت باید از پوشش بیمه بهره‌مند شوند. 

رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: متأسفانه اکنون به‌جای اینکه بیمه‌ها وظیفه خود را در پوشش هزینه‌ها انجام دهند، گروه ارائه‌دهنده خدمات درمانی، از پزشکان تا پرستاران در مقابل مردم قرار می‌گیرند. در حالی‌که مردم محق‌اند از خدمات درمانی استفاده کنند و پزشکان نیز حق دارند تعرفه واقعی خدمات خود را دریافت کنند. در واقع، حلقه مفقوده در نظام سلامت ما، همین نهاد پوشش‌دهنده است که باید هم از بیماران حمایت کند و هم از پزشکان. 

وی با هشدار نسبت به تداوم روند فعلی تصریح کرد: اگر این مسیر اصلاح نشود، روند مهاجرت ادامه خواهد داشت. برترین‌ها می‌روند، جوانان می‌روند و ما در عمل برای دانشگاه‌های آمریکا و اروپا پزشک تربیت می‌کنیم. امروز فقط پزشکان نیستند که مهاجرت می‌کنند؛ پرستاران نیز به همین مسیر روی آورده‌اند. در نهایت، کشور از نیروهایی که خود تربیت کرده محروم می‌شود و هزینه‌های هنگفت آموزشی هدر می‌رود. 

با افزایش تعداد دانشجویان پزشکی نمی‌توان بر کمبود نیرو غلبه کرد

او با بیان اینکه افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی راه‌حل نیست، گفت: برخی تصور می‌کنند با افزایش تعداد دانشجویان پزشکی می‌توان بر کمبود نیرو غلبه کرد، در حالی‌که این‌گونه نیست. فردی که امروز وارد دانشکده پزشکی می‌شود، هفت سال بعد شرایط متفاوتی دارد، دیدگاهش عوض شده و همان مسیر مهاجرت را طی خواهد کرد. جوانان الگوهای خود را در نسل‌های قبلی می‌بینند که از کشور رفتند و موفق شدند، پس آن‌ها نیز همان مسیر را دنبال می‌کنند. بنابراین، افزایش ظرفیت تنها به معنای تربیت نیروی بیشتر برای دانشگاه‌های آمریکا و اروپاست، نه برای کشور خودمان. 

استقامتی در پایان تأکید کرد: تا زمانی که واقعیت‌ها را نبینیم، برای مردم شفاف‌سازی نکنیم و اعتبارات بیمه را اصلاح نکنیم، نباید انتظار تغییر داشته باشیم. با گسترش فضای مجازی، جاذبه مهاجرت بیشتر هم می‌شود. اگر سیاست‌های حمایتی و ساختار بیمه‌ای اصلاح نشود، ما همچنان نظاره‌گر خروج بهترین نیروهای درمانی کشور خواهیم بود و در نهایت، این مردم هستند که بیشترین آسیب را خواهند دید.