«تغییر اقلیم» بحث مرگ و حیات است/ تاثیر تغییرات اقلیمی بر امنیت غذایی و زیستی کشور

به گزارش خبرنگار ایلنا، چند دهه‌ای است که تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش جهانی که بر اثر انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای در سطح کره زمین ایجاد شده، تمام پدیده‌های طبیعی و زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است و همه کشورهای جهان به گونه‌ای با آثار سوء ناشی از این پدیده مواجه شده‌اند. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای «بسیار آسیب‌پذیر» در برابر تبعات تغییر اقلیم، در سال‌های اخیر با پدیده‌هایی نظیر طولانی شدن دوره‌های خشکسالی، رشد بیابان‌زایی، خشک شدن تالاب‌ها، تشدید گرد و غبار، افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، وقوع سیل‌های ناگهانی و ... مواجه شده است که همگی یا از پیامدهای تغییرات اقلیمی هستند یا تغییر اقلیم به افزایش میزان بروز آنها دامن زده است. 

در این میان به گفته داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، ایران که رتبه هفتم میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان را دارد، از نظر میزان آسیب‌پذیری از تغییرات اقلیمی نیز در رتبه نهم دنیاست و به همین دلیل، کشورمان ناگزیر از آن است که برنامه‌ای جامع را برای سازگاری با تبعات تغییر اقلیم، کاهش آثار سوء ناشی از این پدیده و مقابله با خسارت‌های ناشی از آن بر شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور تدوین کند و هرچه سریع‌تر و قاطع‌تر آن را اجرایی کند. 

سازمان حفاظت محیط‌زیست در همین راستا اخیرا تدوین «لایحه تغییر اقلیم» را آغاز کرده است تا با ارسال آن به دولت و طی کردن مراحل مربوطه برای تبدیل شدن به قانون، برنامه جامع سازگاری با پیامدهای تغییر اقلیم و کاهش خسارات ناشی از آن، عملا به یکی از قوانین رسمی کشور تبدیل شود. آن‌طور که رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم این سازمان به ایلنا گفته است، قرار است در لایحه تغییر اقلیم، تکالیفی برای تمام دستگاه‌های اجرایی تعیین شود تا هرکدام از این دستگاه‌ها موظف شوند که برای سازگاری با تغییر اقلیم و البته کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، برنامه‌هایی عملیاتی را اجرا کنند. 

البته این نخستین بار نیست که سازمان حفاظت محیط‌زیست، لایحه‌ای را برای انجام اقدامات عملیاتی توسط دستگاه‌های مختلف کشور تدوین می‌کند و تا کنون در حوزه‌های زیست محیطی گوناگون، قوانین و مقررات متعددی در کشورمان به تصویب رسیده‌اند که بخش زیادی از آنها اجرایی نشده‌اند. شاید بتوان گفت شاخص‌ترین نمونه از این دست قوانین، قانون هوای پاک است که در آن هم تکالیف گوناگونی برای دستگاه‌های مختلف تعیین شده، اما در سال‌های اخیر با قصور دستگاه‌های ذی‌ربط در عمل به تکالیف تعیین‌شده در این قانون مواجه بوده‌ایم. 

سازمان محیط‌زیست، متولی اصلی تغییر اقلیم و برنامه‌ریزی برای سازگاری با تبعات آن 

در چنین شرایطی سوال مهم این است که سازمان حفاظت محیط‌زیست، این بار چگونه می خواهد لایحه تغییر اقلیم را بنویسد و در آن تکالیفی را برای تمام دستگاه های اجرایی تعیین کند و مطمئن شود که این لایحه حتما ضمانت اجرایی خواهد داشت و می تواند در عمل به سازگاری کشورمان با تبعات تغییرات اقلیمی و کاهش خسارت های ناشی از این پدیده در ایران کمک کند؟ 

این سوال را از علی سلاجقه، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست پرسیدیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا گفت: تغییر اقلیم واقعیتی است که در سراسر جهان اتفاق افتاده است و باید بپذیریم که این پدیده، تمام ارکان حیات را در کشور ما و سایر کشورها تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در این راستا، سازمان هواشناسی کشور با توجه به تجهیزات و کارشناسانی که در اختیار دارد، مشغول انجام بررسی‌های علمی روند تاثیرگذاری تغییر اقلیم بر ایران است، اما سازمان حفاظت محیط‌زیست، متولی اصلی بحث تغییر اقلیم و برنامه‌ریزی برای اجرای راهکارهایی است که بتواند کشورمان را با تبعات این پدیده سازگار کند یا خسارت‌های ناشی از آن را به حداقل برساند و بتواند حیات پایدار را برای انسان‌ها و طبیعت رقم بزند. 

وی افزود: سازمان محیط‌زیست در موضوع تغییر اقلیم دو اقدام را در پیش گرفته است، یکی بررسی آثار تغییرات اقلیمی در هاب منطقه‌ای که در این زمینه به پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار ماموریت داده‌ایم که تحقیقات علمی لازم را انجام دهد تا بتوانیم نتایج پژوهش‌های خودمان را با کشورهای منطقه و جهان به اشتراک بگذاریم و دوم، تدوین لایحه تغییر اقلیم که در آن وظایفی برای تمام ارکان کشور تعیین خواهد شد تا با توجه به پیامدهایی که این پدیده برای کشورمان به همراه داشته است، تمام دستگاه‌ها تکالیفی را در خصوص سازگاری و کاهش خسارات ناشی از این پدیده انجام دهند. 

ضمانت‌های اجرایی لازم در لایحه تغییر اقلیم پیش‌بینی می‌شود 

سلاجقه با بیان این که تدوین لایحه تغییر اقلیم در سازمان محیط‌زیست در مراحل نهایی خود قرار دارد، گفت: لایحه تغییر اقلیم در آینده نزدیک به دولت ارسال خواهد شد و قرار است این لایحه در کمیسیون‌های تخصصی هیات دولت مورد بررسی قرار بگیرد و ممکن است به مجلس ارسال شود تا بتوانیم قانونی را در خصوص تغییرات اقلیم و وظایف دستگاه‌ها در این زمینه داشته باشیم یا ممکن است که این لایحه توسط خود دولت به عنوان مصوبه هیات وزیران به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شود. 

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: متاسفانه شاهد آن هستیم که برخی دستگاه‌ها در اجرای قوانین و مصوبات حوزه محیط‌زیست قصور می‌کنند و به همین دلیل، حتما تلاش می‌کنیم که ضمانت‌های اجرایی لازم را در لایحه تغییرات اقلیمی پیش‌بینی کنیم، چراکه تغییر اقلیم برای کشورمان بحث مرگ و حیات است و اصلا موضوع شوخی‌برداری نیست که بخواهیم مانند برخی مسائل زیست‌محیطی دیگر، اجرای تکالیف خودمان در برابر آن را نادیده بگیریم؛ زیرا تغییرات اقلیمی در حال حاضر تمام ارکان کشور از منابع آب گرفته تا منابع خاک، پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری را درگیر خود کرده و به صورت مستقیم بر امنیت غذایی و امنیت زیستی کشور اثر گذاشته است. 

وی در ادامه تاکید کرد: تبعات تغییر اقلیم در سال‌های اخیر بر زندگی انسان‌ها نیز در کشورمان تاثیر گذاشته است و یکی از عوامل مهم برخی تنش‌های اجتماعی، تغییرات اقلیمی است که باعث کاهش میزان بارندگی‌ها در برخی نقاط کشور شده و کاهش تولید محصولات کشاورزی، آسیب دیدن معیشت مردم و بروز خسارت‌های اجتماعی ناشی از این اتفاق را به همراه داشته است. 

دستگاه‌ها باید تکالیف خود در برابر تغییر اقلیم را به عنوان وظیفه‌ای ذاتی احساس کنند 

سلاجقه با تاکید بر این که با توجه به تاثیرات محسوسی که تغییرات اقلیمی بر کشورمان گذاشته است، تمام دستگاه‌ها خودشان باید احساس کنند که اجرای برنامه‌های سازگاری و مقابله با خسارات این پدیده، جزو وظایف ذاتی‌شان محسوب می‌شود، عنوان کرد: ما حتما تلاش می‌کنیم در رایزنی‌هایی که در هیات دولت داریم، تمام دستگاه‌های اجرایی را مجاب کنیم که باید به تکالیفی که در لایحه تغییرات اقلیمی برایشان تعیین می‌شود، عمل کنند و البته در خود متن لایحه نیز تلاش می‌کنیم ضمانت‌های اجرایی لازم را ببنیم تا تدوین و تصویب این لایحه در عمل بتواند به کاهش پیامدهای ناشی از این پدیده در کشورمان کمک کند. 

معاون رئیس‌جمهور با بیان این که تشدید گرد و غبار فقط یکی از خسارات ناشی از تغییر اقلیم است، اظهار داشت: برآوردها نشان می‌دهد که پدیده ریزگردها چندین هزار میلیارد تومان به زیرساخت‌های کشور آسیب زده است و طبیعتا اگر سایر پیامدهای تغییر اقلیم را نیز در نظر بگیریم، خواهیم دید که در سال‌های اخیر، تبعات ناشی از این پدیده چه خسارت‌های شدیدی را بر اقتصاد کشور وارد کرده است. بنابراین در شرایط موجود همه دستگاه‌ها باید تکالیف خودشان را برای سازگاری با تبعات تغییر اقلیم یا کاهش خسارت‌های ناشی از آن انجام دهند. 

وی در پایان تصریح کرد: تلاش ما این است که لایحه تغییر اقلیم حتما جامع و دارای ضمانت‌های اجرایی لازم باشد تا تصویب و اجرای آن بتواند دستاوردهای خوبی را برای کشور به همراه داشته باشد.