پنج شهر نوظهور هنر جهان که جزو اروپا و آمریکا نیستند+تصاویر
فکر می‌‌کنید کدام شهرها امروزه از مراکز هنر معاصر به شمار می‌آیند؟ ممکن است حدس‌تان اشتباه باشد، زیرا نقشه هنر جهان تغییر کرده است. پنج شهر که هیچ‌کدام در اروپا و امریکا واقع نشده‌اند، اکنون از کانون‌های مهم هنر پیشرو به شمار می‌آیند.
به گزارش ایلنا، گرچه فرض رایج این است که خلاقیت از نبوغ فردی سرچشمه می‌گیرد، دستاوردهای بزرگ خلاقانه درواقع خود روندی اجتماعی نیز به شمار می‌آیند. محیط خلاق اغلب هنگامی پدید می‌آید که گروه‌های متنوع انسانی در کنار یکدیگر جای می‌گیرند و زندگی می‌کنند. از آتن دوران کلاسیک تا فلورانس دوره رنسانس و از نیویورک پس از جنگ جهانی گرفته تا لندن دهه ۱۹۶۰، شهرها در پیدایی و گسترش جریان‌های مهم هنری همواره نقشی اساسی داشته‌اند.
پس از این که هنرمندان به ناحیه‌ای نقل مکان می‌کنند و در آن‌جا سکونت می‌گزینند، به تدریج دیگران نیز از پی‌‌شان روانه می‌شوند. در چند دهه اخیر روند اعیانی‌سازی محلات شهرها بسیار رواج یافته و جاافتاده است. ریچارد فلوریدا، استاد دانشگاه، در اوایل قرن بیست‌ویکم به این نظریه که خلاقیت بازوی توسعه شهری است جنبه‌ای همگانی بخشید. بر اساس این نظریه هنرمندان و نیز افراد متفاوت و غیرمتعارف برای دستیابی به مسکن ارزان‌تر و برخورداری از فضای مناسب کار هنری به مناطق مرکزی فقیرنشین‌تر، محل سکونت طبقه کارگر یا جاهایی که پیشتر منطقه‌های متروک صنعتی بوده‌اند، می‌روند. بدین‌سان این محله‌ها رفته‌رفته به مکان‌هایی جذاب و خوشایند بدل می‌شوند. بعدتر طبقه متوسط خلاق که فرهنگ روادار و آزاداندیشانه مسلط بر این نواحی را می‌پسندند به آن‌جا نقل می‌کند.
البته فلوریدا در کتاب بحران‌های جدید شهری- که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد- به جنبه منفی این نوسازی شهری، که خود زمانی آن را تبلیغ می‌کرد، می‌پردازد. او بر این نکته تاکید می‌کند که شهرهایی که مراکز هنری جهان به شمار می‌آیند، قربانی موفقیت‌شان شده‌اند. در این شهرها در مناطقی که بیش از همه خلاق و نیز از نظر فرهنگی آزاداندیش هستند، اختلاف طبقاتی لجام‌گسیخته به اوج رسیده است. درواقع محله‌های سابق به مراکز بانک‌ها و شرکت‌های مالی، حیطه فعالیت موسسات ساخت‌وساز و محل کار و زندگی ثروتمندان تبدیل شده‌اند. وقتی کار به این‌جا می‌رسد، هنرمندان به محله و یا شهری دیگر رخت می‌کشند.
امروزه نقشه جهانی هنر دستخوش تغییر شده است؛ نسل تازه‌ای از مراکز فرهنگی ظهور کرده‌اند که دور از نواحی تمرکز موسسات مالی جهانی، شرکت‌های ساخت‌وساز و نیز دفاتر خریداران و معامله‌گران هنری قرار دارند. در حالی که در شهرهایی مثل لندن و نیویورک و پاریس هنرمند پیش از این که به موفقیتی نسبی دست یابد به حمایت مالی اساسی نیاز دارد، نسل تازه‌ای از هنر-شهرها در خارج از پایتخت‌های تاریخی هنر غربی شکل گرفته‌اند. در این نوشتار نگاهی می‌اندازیم به پنج هنر-شهر نوظهوری که از جنبه هنری از خلاقیت و پویایی در ابعاد جهانی برخوردارند و نیز به معرفی برخی مراکز و رویدادهای هنری و نیز هنرمندان‌شان می‌پردازیم.
می‌پردازیم.
حق نشر عکسSALÓN SILICÓN
Image captionسالن سیلیکون، که حدود یک سال پیش در مکانی که پیشتر خشکشویی بود گشایش یافت، آثار هنری چندرسانه‌ای و ضد نظم موجود را در مکزیکوسیتی به تماشا می‌گذارد
مکزیکوسیتی؛ پایتخت طراحی جهان
ممکن است دغدغه دونالد ترامپ درباره مکزیک ساخت دیوار حایل مرزی و نیز وضع تعرفه‌های بازرگانی باشد، اما برای آنها که در مکزیکوسیتی زندگی می‌کنند هنر خلاق در این شهر هرگز تا این اندازه زنده و پویا نبوده است. افزونبراین هیچ‌گاه پایتخت مکزیک این تعداد هنرمند تازه‌وارد را که به دنبال راهی برای بیان خویش‌اند در خود جای نداده بود. سازمان جهانی طراحی در سال ۲۰۱۸ مکزیکوسیتی را پایتخت جهانی طراحی نامید. این نام‌گذاری تاییدی است بر معماری منحصر‌به‌فرد، فرهنگ بصری و نیز طراحی خلاقانه پایتخت مکزیک.
شاید برای عموم مردم هنر در مکزیکوسیتی به فریدا کالو و دیه‌گو ریورا منحصر شود، اما به‌رغم تاثیرگذاری هر دو هنرمند، در شش دهه‌ای که از مرگ آنان می‌گذرد، هنر در مکزیک بسیار پیشتر رفته است. اختناق حکومت پس از کشتار دانشجویان در سال ۱۹۶۸ بر هنر مکزیک بسیار تاثیر گذاشت و بعد در اواخر دهه ۱۹۸۰ این کشور نوزایی هنری را تجربه کرد. امروزه پایتخت مکزیک برای دوستداران هنر معاصر از جمله شهرهایی است که سفر به آنها ضروری است. هنر جدید و طراحی خلاق در مکزیکوسیتی، که بسیار زنده و پویاست و اغلب سویه‌های سیاسی نیز دارد، به شهر روح و نیرویی تازه بخشیده است. زونا ماکو، جشنواره‌ای هنری با شرکت بیش از ۱۵۰ گالری بین‌المللی است که برای سوداگران هنر معاصر مرکزی مهم در خرید و فروش آثار هنری محسوب می‌شود. مرکز ماتریال‌آرت‌فیر نیز آثار هنرمندان نوظهور را به تماشا می‌گذارد.
افزونبراین می‌توان از موزه دانشگاهی هنر معاصر در مکزیکوسیتی نام برد که به فرهنگ نو بصری می‌پردازد. همچنین می‌توان به گالریهای هنر معاصر از جمله خانه گاگا و کوریمانزوتو اشاره کرد که در عرصه بین‌المللی نامی دست‌وپا کرده‌اند. سالن سیلیکون نیز که حدود یک سال پیش در مکانی که پیشتر خشکشویی بود گشایش یافت، کارهای هنرمندان جدید فمینیست و دگرجنس را که آثاری ضد نظم موجود خلق می‌کنند، به نمایش می‌گذارد. در مکزیکوسیتی مرکزی نیز برای طراحان تجربی مد تاسیس شده است که با برندهایی مانند کلودینگ و پِیز در طراحی لباس بدون جنسیت پیشرو به شمار می‌آیند.استندال‌استور نیز بوتیکی است که لباس‌های اندروجینی(مردانه-زنانه) که طراحی‌های مینی‌مالیستی و بسیار تجربی دارند، ارائه می‌کند.
شارون دریجنسکی، مالک فروشگاه و طراحی لباس دِفیچرد در مکزیکوسیتی می‌گوید:" ما در چارچوب نظرات و سلایق خودمان محدود نمی‌مانیم، بلکه در مواجهه با ایده‌های جدید و گوناگون همواره ذهن و نگاهی گشوده داریم." او می‌افزاید:" پیش از این وقتی گردشگران به فرودگاه مکزیکوسیتی می‌رسیدند بلافاصله برای شنا به ساحل دریا می‌رفتند، اما اکنون به این شهر سفر می‌کنند تا در فضای خلاق آن تنفس کنند. علاقه شدیدی که امروزه مردم به مکزیکوسیتی نشان می‌دهند پیش از این هرگز دیده نشده بود."
حق نشر عکسSHARJAH ART FOUNDATION
Image captionنقاشی شعله‌های پایدار اثر خادم علی در بنیاد هنر شارجه، که به سفارش این موسسه کشیده شده است
شارجه؛ مرکز هنری پیشرو در آسیا
این شهر امارات متحده عربی که پیشتر در سایه شهرت دو همسایه مجللش ابوظبی و دبی قرار داشت، به‌تدریج مجالی برای درخشیدن می‌یابد. این فرصت را شیخ شهر و خانواده‌‌اش، که علاقه‌ای هم به هنر و شعر دارند، فراهم کرده‌اند. شارجه همچون دیگر امیرنشین‌ها فرمان‌روایی موروثی دارد. شیخه حورالقسیمی، هنرمند و نمایشگاه‌گردان و جوان‌ترین دختر حاکم شارجه( دکتر سلطان بن محمد القسیمی)، از دانشگاه هنر معتبر اسلید در نیویورک فارغ‌التحصیل شده و از ۱۶ سال پیش مسئولیت دوسالانه هنر شارجه را بر عهده گرفته است. گرچه موزه‌های هنری مشهور و مهم همچون گوگن‌هایم و لوور شعبه‌های‌شان را در شهرهای دیگر امارات بنیان نهاده‌اند، شارجه نیز از پای ننشسته و رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است. برگ برنده این شهر را می‌توان طراحی شهری پایا(سازگار با حفظ محیط زیست) و هوشمندانه آن تلقی کرد. هدف این است که تا سال ۲۰۲۰ شارجه نیازی به گورستان زباله نداشته باشد.
اکنون شارجه به‌مثابه مرکز خلاقیت و سیاست‌های فرهنگی پیشرو در امارات متحده عربی شهرتی یافته است. در سال‌های اخیر این شهر از تقویم فرهنگی بسیار پرباری برخوردار بوده: از دوسالانه هنر معاصر شارجه و دوسالانه نوپای طراحی گرافیک گرفته تا جشنواره هنرهای اسلامی. بنیاد هنر شارجه، که حور القسیمی مدیر آن است، یکی از مراکز مهم هنر معاصر در منطقه محسوب می‌شود. دوسالانه شارجه، یک فیلم یک فستیوال، سرمایه‌گذاری برای حمایت از هنرمندان بین‌المللی، جشنواره فیلم‌های تجربی و اختصاص آتیله به هنرمندان از رویدادهای هنری این شهر به شمار می‌آیند.
بیشتر بخوانید:
- هفته هنر در لندن
- 'از اوین با عشق'، دومین نمایشگاه کارهای دستی زندانیان سیاسی زن
- دوسالانه استانبول و هشدار محیط زیست؛ 'مردمی که می‌دوند'
- دوسالانه ونیز: جستجوی معنا در دنیایی پیچیده
اتاق باران- که برای گرفتن عکس‌های اینستاگرامی نیز بسیار مناسب است- چیدمانی از هانس کوچ و فلورین اورتکراس، بخشی از مجموعه بنیاد هنری شارجه است که از سال ۲۰۱۸ به نمایش درآمد. این اثر از جمله نخستین مجموعه فضاهای دائمی است که هنرمندان برای شهر شارجه طراحی کرده‌اند. همچنین مجموعه الراوی، با طراحی پالاوی دین(طراح معاصر)، از دیگر مراکز فرهنگی-هنری شهر به شمار می‌آید. این کتاب‌فروشی -که رستوران و نیز فضایی خلاق دارد- به تازگی گشایش یافته و به پاتوق طراحان این شهر بدل شده است.
دوسالانه طراحی گرافیک فیکرا- که استودیوی طراحی گرافیکی به همین نام برگزارش می‌کند- در نوامبر گذشته در درون بنای بانکی قدیمی که در دهه ۱۹۷۰ ساخته شده بود، افتتاح شد. در این نمایشگاه آثار چهل طراح از بیست کشور به نمایش درآمد. بنیان‌گذار این دوسالانه شیخ سالم القسیمی می‌گوید که شارجه در چند سال اخیر بسیار سریع تغییر کرده است. او برای مثال به محله موالیه در نزدیکی شهرک دانشگاه دانشگاه اشاره می‌کند و می‌افزاید:" شهرک دانشگاه تقریبا در انتهای شهر بود، اما اکنون این ناحیه خود به مرکز جدید شارجه تبدیل شده است. در مقایسه با مرکز پیشین که از نظر جغرافیایی در دل شهر جای گرفته و بافتی قدیمی‌تر دارد، این منطقه از حال‌و‌هوای جوانانه‌تری برخوردار است." سالم القسیمی علاوه بر بنیاد هنر و نیز موزه هنر شارجه، مرکز هنری مارایا و فضای طراحی۱۹۷۱ را به مثابه کانون‌های هنری و طراحی معاصر برمی‌شمارد. او از هنرمندانی نام می‌برد که در شارجه سکونت دارند و به فعالیت هنری می‌پردازند و از آن میان به عمار کالو( معمار و طراح)، عمار العطار(عکاس) و نصیر نصرالله (هنرمند) اشاره می‌کند.
حق نشر عکسJAKOB SIMOVIC
Image captionچیدمانی از دژان مارکوویچ در سیگلانا، کارخانه آجرسازی متروکی که اکنون مرکز هنرهای خیابانی به شمار می‌آید
بلگراد؛ زندگی شبانه و هنر پویای صرب
بلگراد که مدت‌ها ارتباطش با هنر جهان قطع شده بود، بار دیگر یکی از قطب‌های هنر معاصر در اروپا به شمار می‌آید. صربستان در حال پیوستن به اتحادیه اروپا است و بلگراد، پایتختش، لحظه‌ای تاریخی را تجربه می‌کند. این شهر از فرهنگی جوان و پر جنب‌و‌جوش برخوردار است و تنوع موسیقی‌اش آن را به یکی از مهم‌ترین مراکز زندگی شبانه در جهان بدل کرده است. پایتخت صربستان همچون صحنه ضیافتی است که نوای انواع موسیقی از نغمه‌های فولکلور کولی‌ها تا آهنگ هیپ-هاپ نو صربی در آن شنیده می‌شود. این شهر همچنین مکانی جذاب برای هنردوستانی است که به معماری زبره‌کاری( سازه‌های بتنی بدون روکش) علاقه‌مندند.
در جریان جنگ‌های بالکان در دهه ۱۹۹۰ و نیز پس از آن، ارتباط بلگراد با هنر جهان قطع شد و این سبب شد که گرایش به هنر شرقی و صنایع دستی در مدارس هنری صربستان ماندگار شود. اکنون این خصلت بومی به هنر این شهر قابلیت ویژه‌ای بخشیده است. گالری شاملیزا اشیاء و مبلمانی را که طراحان صرب خلق کرده‌اند به نمایش می‌گذارد. مجموعه سوپرمارکت نیز مکانی چندکاره به شمار می‌آید که در آن مُد، طراحی، هنر و آشپزی اسلاوی در کنار هم و درآمیخته با یکدیگر عرضه می‌شوند.
دوسالانه هنر معاصر بلگراد در سال ۲۰۱۸ با حضور یوکو اونو در سالن اکتبر برگزار شد و با نمایش آثاری از هنرمندانی مطرح بین‌المللی توجهات جامعه جهانی را به خود معطوف ساخت. در این رویداد کارهایی از انسلم کیفر ، تاکاشی موراکامی و اولافور الیاسون در کنار آثار هنرمندان صرب مانند نینا ایوانوویچ ، الکساندرا دمانوویچ ، ایوان گروبانوف ، و ماجا جوردوویچ به تماشا گذاشته شدند.
موزه هنرهای معاصر بلگراد که اخیرا نوسازی شده، در اواخر سال جاری میزبان نمایشگاه مروری بر آثار مارینا آبراموویچ ، فوق ستاره هنر اجرای اهل صربستان، خواهد بود. این موزه بیشتر آثاری را که در دوران یوگسلاوی سابق پدید آمده‌اند به نمایش می‌گذارد. البته گالریهای بلگراد به طرز فزاینده‌ای هنر جدید صربستان را به نمایش می‌گذارند. گالری‌هایی چون درینا، اوگستر و لوفر مکان‌هایی برای عرضه هنر پرتحرک و خلاق روز به شمار می‌آیند. فضاهایی مانند یوتِن- که هنرمندان آن را اداره می‌کنند- کانون توجه خود را بر پرورش استعدادهای محلی و ایجاد بستری جهانی برای آنها قرار داده‌اند. سیگنالا نیز که پیشتر کارخانه آجرسازی متروکی بود، اکنون مکانی برای نمایش هنرهای خیابانی به شمار می‌آید.
حق نشر عکسOMAR VICTOR DIOP
Image captionسلی رابی کِین، طراح لباس سنگالی، لباس‌های روزمره(غیرمهمانی) را با پارچه‌های سنتی طراح می‌کند
داکار؛ کانون هنر و تمدن سیاهان
بندر داکار،پایتخت سنگال، غربی‌ترین شهر در سرزمین اصلی افریقا است؛ قاره‌ای که شصت درصد ساکنانش زیر بیست‌وپنج سال هستند و از این نظر جوان‌ترین قاره کره زمین محسوب می‌شود. داکار به لطف گردش‌پذیری سالانه برای موج سواری، چشم‌انداز سیاسی جذاب و هنر معاصر شکوفایش، کانون تپنده هنر نسل جوان افریقا و مرکز گردهمایی هنرمندان نوظهور، طراحان و دانشجویان کشور تلقی می‌شود. پایتخت سنگال نخستین شهر افریقایی خواهد بود که بازی‌های المپیک جوانان در آن(در سال ۲۰۲۲) برگزار خواهد شد.
داک‌آرت، که در سال ۱۹۸۹ بنا نهاده شد، قدیمی‌ترین دوسالانه افریقا است و بیشتر به هنر و ادبیات معاصر می‌پردازد. این نمایشگاه یک ماهه در داکار مهم‌ترین رویداد هنری افریقا در عرصه هنرهای معاصر تلقی می‌شود و بیشتر به نمایش آثار گالریهای نوپدید سنگال می‌پردازد. هفته مُد داکار دیگر رویداد مهم این شهر است که توجه جامعه جهانی مُد را به خود معطوف ساخته است و به‌طورمعمول آثار بیش از۳۰ طراح در آن به تماشا گذاشته می‌شود. از میان هنرمندان شرکت‌کننده در این نمایشگاه می‌توان از سلی رابی کِین، طراح لباس سنگالی نام برد که لباس‌های روزمره (غیر مهمانی) سورئالیستی طراحی می‌کند. در آثار او طراحی مدرن با پارچه‌های سنتی ترکیب شده است. سلبریتی‌هایی از جمله بیانسه و نائومی کمبل از طرفداران طراحی‌های او به شمار می‌آیند. بانتو واکس، که یودیت اوکلوند آن را بنیان نهاد، برندی افریقایی است که لباس شنا و موج‌سواری تولید می‌کند و در طراحی‌هایش از عناصر فرهنگی سبک زندگی هیپی‌وار موج‌سواران داکار بهره می‌گیرد. یکی دیگر از هنرمندان خلاق داکار، عمر ویکتور دیوپ عکاس است که در آثار خیره کننده‌اش نگارگری سنتی غرب افریقا را با فرهنگ پاپ امروزی درمی‌آمیزد.
موزه تمدن سیاهان، که در دسامبر ۲۰۱۸ در داکار گشایش یافت، قصد دارد تصور رایج از تاریخ افریقا و همچنین هنرهای معاصر این قاره را تغییر دهد و به آثار هنرمندان دور از وطن افریقایی نیز بپردازد. این موزه کارهای هنرمندانی را که در قید حیات‌اند نمایش می‌دهد. در اساس‌نامه آن آمده است: " این موزه بر آن است که از منظر گرامی‌داشت میراث سیاهان به مواجهه با فرهنگ و فن‌آوری رایجی که تمدن سیاهان را ناچیز می‌انگارد برخیزد و از جنبه‌های سیاسی، فرهنگی، هنری و اقتصادی به آن واکنش نشان دهد." برنامه این موزه همچنین کمک به توسعه علم و فن‌آوری در افریقا است.
در خیابان‌های داکار به گالریهای جذاب و فضاهای هنری برمی‌خورید. گالری سیسیل فخوری که در سال ۲۰۱۸ افتتاح شد، مکانی برای معرفی هنر معاصر افریقای غربی است. بیشتر هنرمندان سنگال - از جمله کاسور سِیدو،اهل داکار-که آثارشان در این نمایشگاه به نمایش در می‌آید، به پیچیدگی‌های تاریخ و هویت ملی‌شان می‌پردازند. راو نیز دیگر مرکز فرهنگی برجسته‌ای است که توجه به "هنر، آگاهی و جامعه" را جزو اهداف خود می‌داند و فضایی برای عرضه کارهای هنری انتقادی است.
خارج از داکار، جمعیت هنری ثرد -که بنیاد یوزف و آنی آلبرز از آن پشتیبانی می‌کند- در روستای سینتیان واقع است. این موسسه که با الهام از دانشکده هنر برجسته بلک‌مانتین در آمریکا بنا نهاده شده، با اختصاص بودجه و فضای کار تا کنون میزبان هنرمندانی همچون گریس ویلز بونر طراح و نیز توما آبتس نقاش بوده است.
حق نشر عکسALAMY
Image captionآثار خیابانی هنرمندانی مانند الکس‌فیس که درونمایه‌های سیاسی دارند، تحسین جهانی برانگیخته است
بانکوک؛ اعتراض هنری علیه خودکامگی
بیش از هشت میلیون نفر در بانکوک، شهری شلوغ و مملو از سازه‌های بتنی و تابلوهای نئونی زندگی می کنند. پایتخت تایلند وضعیت سیاسی پرتنشی دارد. هنرمندان خلاق تایلندی از طریق موسیقی رپ، نقاشی‌های دیواری، هنر و عکاسی علیه سانسور مبارزه می‌کنند. نسل جدیدی از هنرمندان و نمایشگاه‌گردانان در جنبشی هنری و ضداستبدادی گرد هم آمده‌اند و شجاعانه می‌کوشند از طریق شیوه‌هایی شورش‌گرانه و نو اعتراض خویش را بیان کنند. موزیک‌ویدیوهای رپ هنرمندان تایلندی با درونمایه مخالفت با خودکامگی و انتقاد از حکومت تایلند، تاکنون بیش از ۵۰ میلیون بازدیدکننده در یوتیوپ داشته است. افزونبراین نقاشی‌ها و آثار خیابانی هنرمندانی مانند الکس‌فیس و هِداِک استنسیل که درونمایه‌های سیاسی دارند، تحسین جهانی برانگیخته است.
نخستین دوسالانه هنری بانکوک در سال ۲۰۱۸ برگزار شد و در آن پرفورمنس و ویدیوآرت‌هایی برجسته از جمله آثار کوراکریت آروانانوندچی، هنرمند تایلندی، به نمایش درآمد. گالری‌هایی مانند سیتی‌سیتی بانکوک، کارتل و ور پروجکت و نیز هنرمندانی از جمله دوسدی هانکاراکوئه، میتی رونکوره‌گیرا، آراوان آرانراک این شهر را به پیشرو‌ترین مکان عرضه نمایش هنر معاصر آسیا بدل کرده‌اند.
سومراک سیلا، یکی از بنیان‌گذاران و نمایشگاه‌گردانان گالری دابلیو‌تی‌اف در بانکوک می‌گوید:"حکومت سرکوبگر تایلند به اختلافات و چند دستگی در جامعه دامن می‌زند، اما درست هنگامی که اجتماع سرکوبگر می‌شود، بهار هنر و خلاقیت از راه می‌رسد. در سال‌های اخیر گالریهای هنری بیشتری در بانکوک افتتاح شده‌اند. ما می‌دانیم که هنر ظریف‌ترین ابزار برای بیان موضوع‌های حساس و یا طرح سئوال‌هایی است که در جامعه استبدادی ممنوع تلقی می‌شوند." سیلا به تئاتر بی-فلور( یک موسسه کوچک خودگردان نمایشی) اشاره می‌کند و می‌گوید:" آثار آنها منحصر‌به‌فرد و سنجیده است و اغلب با طرح مسائل سیاسی و اجتماعی ارزش‌های متداول در جامعه تایلند را به پرسش می‌کشد."
منبع: بی‌بی‌سی
