«پولی» شدن سایت روزنامه‌ها؛ جبر رسانه‌های آنلاین یا خود تبعیدی؟/ تجربه روزنامه شرق در فروش نسخه الکترونیک موفق بود؟
مهدی رحمانیان (مدیرمسئول روزنامه شرق) می‌گوید سایت شرق، روزانه حدود ۵۰ هزار مراجعه‌کننده داشته و زمانی که تصمیم پولی شدن سایت روزنامه را گرفتند تصور می‌کردند در بدترین حالت دست‌کم ۳۰ درصد از این تعداد مراجع، نسخه الکترونیک را خریداری کنند؛ اما این اتفاق نیفتاد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نیمه مرداد سال ۹۷ بود که روزنامه «شرق» خبر از حذف امکان بازدید رایگان سایت خود و فروش آنلاین مطالب نسخه الکترونیکش خبر داد و یک ماه پس از آن، روزنامه «اعتماد» هم سایت خود را «پولی» کرد. چند ماه پس از این تصمیم بود که مشکلات چاپ و کاغذ به حالت بحرانی رسید. به‌طوری که در زمستان سال گذشته با نایاب شدن کاغذ در بازار و قیمت‌های نجومی آن در بازار آزاد، برخی روزنامه‌ها چند روزی منتشر نشدند و بسیاری دیگر دست به کاهش تعداد صفحات خود برای کاهش هزینه‌های تولید زدند. بحرانی که با گذشت چند ماه از تشکیل کارگروه کاغذ برای واردات آن با ارز دولتی، سر مرتفع شدن ندارد و همچنان تیغ تیزش بر رگ حیات نشریات حس می‌شود. با گذشت حدود یک‌سال از تصمیم فروش نسخه اینترنتی دو روزنامه شرق و اعتماد نگاهی به عایدی مالی این وب‌سایت‌ها و نیز چشم‌انداز آن برای مدیران این نشریات داشته‌ایم. مساله‌ای که البته برخی به آن اعتراض داشته و حتی با عنوان «خود تبعیدی» از آن یاد می‌کنند.
مهدی رحمانیان (مدیرمسئول روزنامه شرق) می‌گوید سایت شرق، روزانه حدود ۵۰ هزار مراجع داشته و زمانی که تصمیم پولی شدن سایت روزنامه را گرفتند تصور می‌کردند در بدترین حالت دست‌کم ۳۰ درصد از این تعداد مراجع، نسخه الکترونیک را خریداری کنند؛ اما این اتفاق نیفتاد.
رحمانیان با بیان اینکه آمار دقیقی از فروش نسخه آنلاین این روزنامه در ماه‌های اخیر در حال حاضر در دست ندارد، این فروش را به نسبت خوب ارزیابی می‌کند هرچند به اعتقاد او، این میزان فروش، توقع اولیه آنها را برآورده نکرده است اما توانسته بخشی از هزینه‌های روزنامه را پوشش دهد.
مهدی رحمانیان مدیرمسئول روزنامه شرق
«۱۵ هزار نسخه» عدد تخمینی آن چیزی است که مدیرمسئول شرق انتظار داشت توسط دست‌کم ۳۰ درصد از ۵۰ هزار مراجع سایت خریداری شود. عدد بزرگی که به تیراژ نسخه‌های چاپی این روزنامه بسیار نزدیک است؛ رحمانیان مرداد سال گذشته تیراژ این روزنامه را برای تهران و شهرستان‌ها ۱۸ هزار نسخه اعلام کرده بود که به گفته خودش از این تیراژ بین ۱۵ تا ۲۵ درصد معادل (۲ هزار و ۷۰۰ تا ۴ هزار و ۵۰۰ نسخه) آن هر روز برگشت داشته است؛ با کسر متوسط نسخه‌های برگشتی، میزان فروش روزانه نسخه چاپی شرق تقریبا برابر با رقمی است که مدیرمسئول آن از فروش نسخه آنلاین انتظار داشته است.
با این‌حال، مدیرمسئول روزنامه شرق برای این مساله که انتظارشان از فروش نسخه آنلاین برآورده نشده چند دلیل متصور است و می‌گوید: یکی اینکه در کنار سایت همچنان فروش نسخه کاغذی پابرجاست و برخی خریداران با علاقه به نسخه کاغذی، برای خواندن روزنامه همچنان به دکه مراجعه می‌کنند. از سویی برخی سایت‌ها مطالب روزنامه را بازنشر می‌کنند و مخاطب به‌جای منبع اصلی، به آن مراجعه می‌کند.
رحمانیان ادامه می‌دهد: شروع روند فروش نسخه اینترنتی روزنامه خوب بود و تعداد زیادی از مخاطبان، روزنامه را به‌صورت شش ماهه یا یک ساله خریداری کردند و پول خوبی به روزنامه تزریق شد اما انتظارمان از خرید روزانه محقق نشد و کمتر از ۳۰ درصد بود. اما به‌هرحال ناراضی هم نیستیم و فروش‌مان خوب شده و در دوره جدید مراجعات بهتر هم شده و خرید بیشتری انجام می‌شود و امیدوارم در ادامه اتفاق‌های خوبی رخ دهد.
نقد و نظرهای متعددی در روزهای نخست پولی شدن سایت روزنامه شرق و سپس اعتماد پیرامون این موضوع منتشر شد با این‌همه این دو روزنامه به فروش آنلاین خود ادامه دادند و تب انتقادها هم فروکش کرد. اما روز گذشته محمدعلی ابطحی در کانال تلگرامی خود با «خود تبعیدی» خواندن این اقدام، آن را به ضرر نویسندگان مطالب اختصاصی روزنامه‌ها دانست و نوشت: «روزنامه‌های شرق و اعتماد و نمی‌دانم شاید چند روزنامه دیگر، ورود به سایت‌شان را پولی کرده‌اند. در حقیقت این یک خود تبعیدی است. پرس و جو کردم بعد پولی شدن سایت‌هاشان خرید کاغذی تفاوتی نکرده است. نویسندگان پرتلاشی که برای این روزنامه‌ها مطلب اختصاصی می‌نویسند، از همه بیشتر مظلوم قرار می‌گیرند. می‌فهمم برای راه بردن روزنامه در شرایط فعلی و با این همه سختی، چه دشواری‌ها باید طی شود. اما رسانه برای دیده شدن است. برای نویسندگان روزنامه و جریان اصلاح‌طلبی اگر امکان دسترسی آزاد به روزنامه باشد کلی لینک داده می‌شود و روزنامه بیشتر دیده می‌شود واحتمالا همین خود باعث جذب اگهی بیشتر شود. عزیران شرق و اعتماد، نویسندگان خوب روزنامه‌هاتان و خود روزنامه‌تان را از تبعید درآورید.»
هرچند ابطحی از پولی شدن سایت این دو روزنامه با عنوان «تبعید» یاد می‌کند و می‌گوید این اقدام تاثیری در فروش نسخه کاغذی آنها نداشته است، اما مهدی رحمانیان به ایلنا می‌گوید: «ما هیچ‌وقت دنبال حذف پرینت نبودیم اما به این فکر می‌کردیم اگر روندی که در تکنولوژی رخ می‌دهد ادامه پیدا کند و ناچار به حذف پرینت شویم آن‌موقع است که مخاطبان به سایت می‌آیند. نگاه‌مان این بود نه اینکه خودمان به سوی حذف نسخه چاپی برویم. این موضوع در مورد کتاب‌های دیجیتالی هم که مخاطبان جدیدی دارد صادق است و بخشی از مخاطبان قبلی همچنان علاقه‌مند به کاغذ هستند و دوست دارند کتاب را لمس کنند. در دنیا هم پرینت حذف نشده؛ محدود شده و کاهش پیدا کرده و ما هم در همان مسیر با تفاوت‌های اندکی پیش می‌رویم. حتی «نیوزویک» که در مقطعی نسخه پرینتش را حذف کرد دوباره به دنیای پرینتری برگشت با اینکه سایت خوبی با مخاطبانی گسترده داشت. یعنی این چیزی نیست که ما بخواهیم درباره‌اش تصمیم بگیریم؛ تا زمانی که نسخه چاپی روزنامه مخاطب داشته باشد شرق هم روی دکه می‌رود و اگر مخاطب نباشد به‌طور طبیعی پرینت هم حذف می‌شود؛ یعنی این تصمیم کاملا منعطف و مخاطب‌محور است.»
جز مساله تیراژ، قیمت نسخه آنلاین روزنامه هم با آنچه روی دکه می‌رود تفاوت دارد؛ رحمانیان می‌گوید: «در نسخه چاپی چون هزینه کاغذ و چاپ و بخشی از توزیع وجود دارد قیمت بالاتر است و در نسخه الکترونیک کمی قیمت را کاهش دادیم. اگر کسی روزانه بخواهد خرید کند، قیمت هر نسخه ۳ هزار تومان است اما در اشتراک سه یا شش ماهه قیمت از این هم کمتر می‌شود. این درحالی است که نسخه چاپی با قیمت ۴ هزار تومان و تقریبا ۲۵ درصد گران‌تر از نسخه آنلاین ارائه می‌شود.»
رحمانیان همچنین درباره چشم‌اندازی که در نسخه آنلاین دنبال می‌کنند و ارزش افزوده‌ای که باید به نسخه الکترونیک اضافه شود تا مخاطب را بیشتر برای خریدش ترغیب کند هم می‌گوید: «ما اکنون مشغول کار روی شرق آنلاین هستیم تا وب‌سایت روزنامه تبدیل به یک مولتی مدیا و متشکل از متن و تصویر و فیلم و صدا شود و بتوانیم به مخاطب خوراک بیشتری بدهیم تا وقتی به سایت مراجعه می‌کند بتواند بخشی از نیازهای خودش را تامین کند. مقدمات این کار را هم فراهم کرده‌ایم و امیدوارم به زودی به نتیجه برسیم.»
