در نشست «محله محوری و بافت فرسوده» مطرح شد:
۱۰۶ محله اعتماد به نهادهای حکومتی زیر ۵۰ درصد است/ باید جلوی طرح مسکن امید ایستاد
نشست توسعه محله محور بافتهای فرسوده شهری، امروز در محل شورای شهر تهران، به صحنه هم اندیشی استادان معماری و شهرسازی، اعضای پارلمان شهری و نیز نمایندگان ساکنان بافتهای فرسوده که در نشست حاضر شده بودند، تبدیل شد.
به گزارش ایلنا، در این نشست که سومین مورد از سلسله نشست های ارائه پژوهشهای مدیریت شهری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر با همکاری شورای اسلامی شهر تهران بود، پژوهش «چارچوب های توسعه محله ای در بافت های فرسوده و ناکارآمد شهر تهران و سازوکارهای تحقق» آن ارائه شد و مورد بررسی قرار گرفت. سخنرانان این نشست محمد سالاری، کاوه حاجی علی اکبری، مصطفی بهزاد فر و میثم بصیرت بودند و در پایان برخی اساتید دانشگاه و شورایاران نیز به نمایندگی از ساکنان بافتهای فرسوده نکات خود را مطرح کردند.
اعتماد به نهادهای حکومتی در ۱۰۶ محله زیر ۵۰ درصد است
در ابتدای این نشست، کاوه حاجی علی اکبری، رییس سازمان نوسازی تهران و مجری پژوهش مورد بررسی به ارائه محتوای پژوهش خود با عنوان «توسعه محله محور بافتهای فرسوده» و مراحل اجرایی آن پرداخت.
وی با ذکر مساله پژوهش مبنی بر فرسودگی محلات و عواقب آن عنوان کرد: سیاستهایی که تاکنون در این خصوص اجرایی شده مبتنی بر تخریب و نوسازی بوده است و بهبود همه جانبه را لحاظ نکرده است.
رییس سازمان نوسازی تهران ضمن توضیح گامهای انجام پژوهش بر توسعه محله محور به عنوان توسعه ای که بهبود همه جانبه را در دستور کار دارد تاکید کرد.
حاجی علی اکبری با یادآوری این که ۱۹۶ محله با حداقل یک بلوک فرسوده در شهر تهران هستند و ۶۶ درصد بلوکهای فرسوده در ۵۶ محله متمرکزند، مهمترین مشکلاتی که طبق پژوهش انجام شده در فرایند نوسازی وجود داشته است را برشمرد.
به گفته وی تراکم مسکنها در برخی مناطق تا دوبرابر میانگین شهری است و در ۲۴ محله به ۴ برابر میانگین شهری میرسد. رئیس سازمان نوسازی نبود مالکیت رسمی، نرخ اشتغال کمتر در این محلهها و سطح پایین اعتماد به حکمروایی را از دیگر مسایل پیش روی این بافتها در فرایند نوسازی دانست و ذکر کرد که در ۱۰۶ محله اعتماد به نهادهای حکومتی زیر ۵۰ درصد است.
آغاز توسعه محله محور آزمایشی در ۵ محله فرسوده
رییس سازمان نوسازی تهران از بررسی طرحهای پیشین اجرا شده همچون «طرح جامع تهران» و «طرح تفصیلی تهران» در پژوهش مورد ارائه سخن گفت و ضمن برشمردن مسایل اجرایی در سطح نهادهای مسئول همچون عدم هماهنگی و به رسمیت شناخته نشدن توسعه محله محور، از برنامه ریزی های اجرایی ای که در پژوهش مورد بحث انجام شده بود سخن گفت.
تاکید بر نقش هدایتکننده به جای نقش چیره در نهادهای دولتی، محله محوری، برخورداری و دربرگیری همه جانبه، امنیت و پایداری و نهادسازی موضوعات مورد تاکیدی بودند که برنامه ریزی پیشنهادی بر مبنای آن انجام شده بود.
حاجی علیاکبری با تاکید مجدد بر این که هدف گذاری پژوهش، محلات دارای بافت فرسوده یعنی ۵۰ درصد محله های تهران هستند، از اجرایی شدن این طرح پژوهشی توسط سازمان نوسازی به صورت پایلوت در ۵ محله خبر داد.
تولید مسکن انبوه در بافتهای فرسوده به سمت نارضایتی سیاسی میرود
میثم بصیرت، معاون مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران سخنران بعدی بود. وی با اشاره به این که ۳۲۶۸ هکتار بافت فرسوده در تهران داریم، به مسایل این بافتها از جمله درآمد پایین خانوارها در این مناطق و چرخه های فقر، رشد قدرت املاک و مستغلات در این بافتها به جای برنامهریزان، اجاره نشینی عمده جمعیت این بافتها و مسئله سند مالکیت در بین آن دسته از ساکنین که مالکند پرداخت.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با انتقاد از نگاه کمی به مساله نوسازی، به ناکارآمدی های نوسازی های انجام شده تا کنون اشاره کرد و از کسری پارکینگ و خدمات در مناطق نوسازی شده گفت و عنوان کرد برای رفع کسری فضاهای خدماتی محدوده های نوسازی شده با مدل قبلی به دهها هزار میلیاردتومان بودجه نیاز است.
بصیرت در ادامه انتقادات خود از فرایند نوسازی که تا کنون اجرا شده، مطرح کرد که این نوسازیها خود به تولید مجدد بافت فرسوده می انجامند.
وی از اجرایی نشدن سند بازآفرینی محله محور گفت و بطور موازی از امکان اجرایی شدن این سند پرسید.
معاون مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران در انتهای سخنان خود عنوان کرد : «نمیتوانیم انکار کنیم که همیشه گوشه چشمی سوداگرانه به نوسازی داشتهایم» و افزود هر وقت این گوشه چشم را کنار بگذاریم و بر مشارکت خود شهروندان تکیه کنیم، میتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم. او ضمنا هشدار داد که باید نگاه تصدی گری به بحث نوسازی را کنار گذاشت؛ چرا که نوسازی جنبهای سیاسی دارد و میتواند به نارضایتی ها و فروپاشیهای بزرگی بیانجامد.
بصیرت اضافه کرد: تولید مسکن انبوه در این بافتها شکست خورده و میتواند موجب شکل گیری نارضایتی سیاسی حداقل در مقیاس محلی شود.
در سی سال آینده بسیاری از ۱۳۰۰ شهر ما فرسوده خواهد شد
سخنران سوم جلسه مصطفی بهزادفر، رئیس دانشکده شهرسازی و معماری دانشگاه علم و صنعت بود. وی ضمن تاکید بر نگاه غیرالگویی و غیر کلیشهای پژوهش، به دفاع از رویکرد محله محور پرداخت و عنوان کرد: با رویکرد مکانسازی، ما از پیش برنامه آماده نداریم. اما از روانبخشی تا بازآفرینی همه برنامههایی از پیش تعیین شده هستند.
وی ادامه داد: این پژوهش نه صرفا برای نوسازی که برای کل شهرسازی مفید خواهد بود. او با اشاره به این که در ۲۰-۳۰ سال آینده بسیاری از ۱۳۰۰ شهر ما فرسوده خواهند شد، خواهان تدوین برنامه مدونتری در مساله نوسازی شد و پیشنهاد داد مطالعه پایلوت طبق این پژوهش در همه محلات گسترش یابد تا از مجموع این مطالعات و مطالعات وزارت مسکن و غیره بتوان الگوهای برنامه ریزی را اصلاح کرد.
این استاد شهرسازی افزود: ادامه این روند با درنظر گرفتن ابعاد مختلف مکانسازی میتواند چارچوبی برای مدلسازی محلهای ایجاد کند و امکان آمایش سرزمینی از پایین به بالا را فراهم میکند، چیزی که تاکنون به خاطر غلبه نگاه بالا به پایین ممکن نشده است.
بهزادفر مطرح کرد که این مطالعات میتوانند امکانی برای اصلاح مفهوم محله نیز ایجاد کنند، چرا که تعریف فعلی محله تعریفی بر مبنای تقسیم بندیهای شهرداری است و با آنچه ما از رویکرد محلهای استنباط میکنیم متفاوت است.
انتقاد از مغایرت سندهای بالادستی با توسعه محله محور
محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران، با جمع بندی مباحث مطرح شده گفت: وقتی میگوییم ۴۰ درصد بافتهای فرسوده نوسازی شده است، منظور صرفا کالبد آنهاست. او از عدم مدیریت یکپارچه شهری انتقاد کرد و همچنین بر مغایرت سندهای بالادستی با توسعه محله محور تاکید نمود.
وی در انتهای نشست به جلسهای که در روز گذشته در مورد نوسازی با حضور رییس جمهور برگزار شده بود اشاره کرد. به گفته سالاری، روحانی از طرح مسکن امید صحبت کرده اند که به معنای طرح مسکن مهر داخل شهر است.
این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: من اعلام میکنم که همه ما کارشناسان و شهرسازان باید در مقابل این رویکرد آقای رییس جمهور بایستیم» و افزود که از گستردگی بیش از حد بافت های فرسوده می خواهند برای رونق ساخت و ساز استفاده کنند.
به گفته سالاری مدلی که دولت قصد پیاده سازیش را دارد، از ترکیه کپی برداری شده و بافتهای فرسوده را به مناطق انبوه سازی بدل می کند. سالاری در نهایت ابراز امیدواری کرد کارشناسان بتوانند رییس جمهور را قانع کنند این مدل را پیاده سازی نکند.
گلایه ساکنان کوچههای تنگ که فرسوده حساب نمیشوند
در بخش پرسش و پاسخ این نشست، مباحثی انضمامیتر در خصوص نوسازی نیز مطرح شد. برای مثال یکی از پرسش کنندگان که از منطقه نعمت آباد در نشست حاضر شده بود، با گلایه از نحوه تشخیص بافت فرسوده گفت که در محل زندگیشان به حدی مسیرها باریکند که حتی جا برای حمل جنازه نیست اما جزو بافت فرسوده به حساب نیامده است.
محله محوری در مقابل سیاست طرح جامع بود
همچنین بعد از سخنان بدیعی، استاد معماری دانشگاه شهید بهشتی، منصوری استاد دانشگاه تهران از میان پرسشکنندگان به طرح نظراتش پرداخت و عنوان کرد که محله محوری در مقابل سیاست طرح جامع بود و مدافعان طرح جامع اجازه اجرایی شدن محله محوری را ندادهاند.
وی افزود: نوسازی را فقط در مقیاس محله می توان پیش برد و نیز از اسمی بودن عنوان محله در تهران انتقاد کرد.
یکی دیگر از پرسشکنندگان نیز به همین موضوع هویت محلهای پرداخت و طرح کرد که محلهها در تهران بر اساس بزرگراهها مشخص میشوند و هویت محلهای از بالا به پایین تعیین می گردد.
این نشست سومین نشست از مجموعه نشستهای برگزارشده توسط مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران بود. در نشست اول فساد و رانت در مدیریت شهری و در نشست دوم مساله نامگذاری در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته بود.