مهتاب؛ هنرمندی که مظلومانه متولد شد، زندگی کرد و درگذشت

به گزارش ایلنا، همزمان با ششمین سالگرد درگذشت مهتاب نوروزی سوزن‌دوز بلوچی و مادر سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان، مراسم نکوداشت این هنرمند برجسته یکشنبه 24 تیر در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

همزمان با این مراسم، نمایشگاه مجموعه‌ای از آثار مهتاب نوروزی و شاگردان او با عنوان دختران آفتاب در نگارخانه نامی خانه هنرمندان ایران برگزار شده است.

در ابتدای این مراسم مجید رجبی‌معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران با ارج نهادن به مقام مهتاب نوروزی و تمام زنان سیستان و بلوچستان که با سوزن‌دوزی هنر این سرزمین را زنده نگاه داشته‌اند گفت: سوزن‌دوزی‌های مهتاب نوروزی و شاگردانش بسیار چشم نواز و ارزشمند است. این سوزن‌دوزی‌های از جذابیت بصری برخوردار است و بی‌شک بیننده از تماشای آنها لذت می‌برد.

او افزود: سیستان و بلوچستان هنرمندان بسیاری را در خود پرورش داده است و من همواره به این مردم سخت‌کوش و مظلوم احترام می‌گذارم و امیدوارم قدر و جایگاه هنر این مردم شناخته شود.

رجبی‌معمار در پایان صحبت‌های خود گفت: خانه هنرمندان ایران این قول را به تمام سیستان و بلوچستانی‌ها می‌دهد که هر زمان درخواستی برای برگزاری برنامه فرهنگی و هنری در این مجموعه داشته باشند از آنها حمایت خواهد شد.

در ادامه این مراسم محمدتقی رخشانی یکی از مفاخر سیستان و بلوچستان گفت: مهتاب نوروزی در آسمان هنر ایران ماه درخشانی است و بدون تردید هنر او مورد تحسین همگان است. او در منطقه‌ای متولد شد و زندگی کرد که عشق ورزیدن جرم بود، او تمام زندگی خود را وقف سوزن‌دوزی کرد و این هنر را به بسیاری از دختران و زنان منطقه خود آموزش داد و با این کار از آنها حمایت کرد.

او افزود: در زمان حیاتش مهتاب با مشکلات متعددی روبرو بود اما امروز او در میان ما نیست و بهتر است از مشکلات سوزن‌دوزی سخن بگویم. سوزن‌دوزی هنری زمان بر و پر هزینه است و طبیعتاً نیز قیمت تمام شده این آثار ارزان نیست و توان هرکسی نیست تا سوزن‌دوزی خریداری کند. گاه قیمت تمام شده یک لباس سوزن دوزی ۶ میلیون تومان می‌شود و کمتر کسی می‌تواند یک لباس با این قیمت خریداری کند.

او ادامه داد: برای حمایت از سوزن‌دوزی و زنانی که از این راه امرار معاش می‌کنند، باید کار اساسی کرد و سوزن‌دوزی نیاز به حمایت جدی دارد.

رخشانی ادامه داد: مهتاب هنر سوزن‌دوزی را به زنان منطقه‌اش آموزش داد و پس از او برادرزاده‌اش زینب راه او را ادامه داده است و امروزه ۱۴۰ شاگرد دارد. امیدوارم مسئولین به این هنر توجه کنند و آن را نادیده نگیرند.

پس از آن پیرمحمد ملازهی با ذکر خاطره‌ای گفت: در دهه ۵۰ به همراه همکارم و همسرش که از تهران آمده بودند به دیدار مهتاب نوروزی رفتیم زندگی او بسیار ساده و فقیرانه بود. همسر همکارم یکی از سوزن‌دوزی‌هایی که در خانه او بود را پسنیدید و خواست آن را خریداری کند. مهتاب گفت این سوزن‌دوزی قابلی ندارد اما کار یکی از شاگردان من است.

او افزود: دوستم در ازای آن می‌خواست مبلغ ۱۰۰ تومان پرداخت کند، مهتاب نپذیرفت و در نهایت گفت قیمت آن ۲۵ تومان است در نهایت حاضر شد که ۲۵ تومان را قبول کند. اما دوستم گفت ۱۰۰ تومان را بگیرید و باقی آن را از طرفم به دختری که این سوزن‌دوزی را دوخته هدیه دهید. مهتاب دختر را صدا کرد و در مقابل ما تمام پول را به او داد. این رفتار او بسیار سخاوتمندانه و انسان‌دوستانه بود. وقتی از خانه او بیرون آمدیم دوستم حیرت کرده بود و گفت اگر من جای او بودم ۷۵ تومان را برای خودم بر می‌داشتم و تنها ۲۵ تومان به شاگردم می‌دادم.

ملازهی ادامه داد: مهتاب مظلوم متولد شد، مظلومانه زندگی کرد و مظلومانه مرد، اما هنرش هم‌چنان تا ابد ماندگار است. او در سرزمینی که زن در آن جایگاهی ندارد، یک زن شورشی بود، ازدواج نکرد و با سوزن‌دوزی اعتراض‌اش را نشان داد و آثار ارزشمندی خلق کرد.

او با تاکید بر مظلومیت زن بلوچ گفت: زن بلوچ در زندگی‌اش حق انتخاب ندارد، پدرش برای او تصمیم می‌گیرد که با چه کسی ازدواج کند و هر زمان که همسرش بخواهد او را طلاق می‌دهد و هر مرد بلوچ ۴ زن می‌تواند اختیار کند و اصلا مسئولیت تامین هزینه‌های آنها را برعهده نگیرد. چون ازدواج و طلاق زنان بلوچ ثبت نمی‌شود عملا حمایتی از آنها نمی‌شود و کمیته امداد نیز از آنها حمایت نمی‌کند و زنان سیستان و بلوچستان در چنین شرایط اسفناکی با فقر مطلق فرزندانشان را بزرگ می‌کنند و مهتاب نوروزی در چنین جامعه‌ای ازدواج نکرد.

ملازهی ادامه داد: حداقل کاری که می‌توان در حق زنان بلوچ انجام داد این است که نخ و پارچه را ارزان‌تر از قیمت بازار در اختیارشان بگذاریم، شاید آنها از این راه بتواند سوزن‌دوزی‌های بیشتر و ارزان‌تری خلق کنند و این سوزن‌دوزی‌ها قیمتشان پایین‌تر بیاید و همه بتوانند آنها را خریداری کنند.

سیدمحمود حسینی، استاندار پیشین سیستان و بلوچستان گفت: سیستان و بلوچستان هنرمندان بسیاری دارد و همواره سوزن‌دوزی، سفال کلپورگان و موسیقی بومی این منطقه مورد استقبال قرار می‌گیرد. بسیاری از مردم این منطقه با هنرشان گذران زندگی می‌کنند.

او در ادامه گفت: با تلاش هنرمندان سوزن‌دوزی‌های زنان سیستان و بلوچستان به گالری‌ها و فروشگاه‌هایی که صنایع‌دستی می‌فروشند راه پیدا کرده است. امیدوارم که این دست‌دوزهای ارزشمند مورد توجه قشر وسیع‌تری قرار گیرد تا از این راه زنان این منطقه هم‌چنان بتوانند روزگار بگذارند. البته اگر از هنر این منطقه حمایت شود و اقتصاد سیستان و بلوچستان شکوفا شود زندگی بر مردم این منطقه آسان‌تر می‌شود.

در ادامه عادل مزاری گفت: سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های محروم ایران است و این محرومیت تنها محدود به یک دوره تاریخی نیست. باید برای محرومیت‌زدایی از این منطقه تلاش ملی شود و محرومیت‌زدایی از این منطقه کار یک سال و دو سال نیست.

او افزود: همه به سیستان و بلوچستان به چشم بد نگاه می‌کنند و تبلیغات نیز در همین راستا است. سیستان و بلوچستان فقط عبدالمالک ریگی ندارد. مهتاب نوروزی و شیرمحمد اسپندار نیز دارد. او با این که از ژاک شیراک دکترای افتخاری دریافت کرد و شیراک به او پیشنهاد داد که در فرانسه بماند، ولی او حاضر نشد پیشنهاد شیراک را با تکه کوچکی از خاک سیستان و بلوچستان عوض کند.

مزاری ادامه داد: متاسفانه برای برگزاری سمینارها بدون اهمیت میلیاردها هزینه می‌شود اما از هنرمندانی چون شیرمحمد حمایتی نمی‌شود و حتی زمانی که او را برای اجرای موسیقی در مراسمی دعوت می‌کنند دستمزد او را پرداخت نمی‌کنند.

او افزود: سفال کلپورگان، فرش سیستان، سوزن‌دوزی بلوچ و موسیقی سیستان و بلوچستان نه تنها در ایران بلکه در جهان حرف‌هایی برای گفتن دارد و بی ‌ظیر است ما باید از قابلیت‌های هنری این منطقه برای شکوفایی اقتصاد این استان پهناور استفاده کنیم.

مزاری در بخش پایانی سخنانش گفت: احمد مسجد جامعی سال‌ها پیش پیشنهاد داد که مجسمه مهتاب نوروزی و شیر محمد اسپندار ساخته شود و در خانه هنرمندان ایران نصب شود اما سال‌ها گذشته و خبری نیست مگر مهتاب نوروزی و شیر محمد اسپندار هنرمند ایرانی نیستند، چرا جایشان در این خانه خالی است.

در ادامه لیدا مالکی مدیر پیشین فنی استان سیستان و بلوچستان گفت: در سیستان و بلوچستان زنان هنرمند بی‌شماری سوزن‌دوزی می‌کنند. پیش از انقلاب شرایطی به‌وجود آمد که ما ماهی دو کامیون سوزن‌دوزی به جای جای ایران می‌فرستادیم و سوزن‌دوزی‌ها با اقبال مواجهه شده بودند. اما پس از انقلاب به یک باره این کار متوقف شد.

او افزود: از جمله کسانی که از سوزن‌دوزی زنان سیستان و بلوچستان حمایت کرده است خانم فائزه هاشمی است که  حتی نمایشگاه‌هایی از آثار این هنرمندان در ژاپن و چند کشور دیگر برپا کرد.

این بانوی هنرمند در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: دولت باید از زنان سوزن‌دوز سیستان و بلوچستان که با سوزن‌دوزی گذران زندگی می‌کنند حمایت کند.

در ادامه مهدی شمسی، مدرس دانشگاه گفت: در دانشگاه در رشته گرافیک درسی مبانی داریم که در این واحد درسی به این موضوع می‌پردازیم که با فرم چه کارهایی می‌توانیم انجام بدهیم. همیشه کار کردن با خطوط زمخت بسیار دشوار است اما اگر به سوزن‌دوزی‌های زنان بلوچ نگاه کنید می‌بینید که آنها با خطوطی با زاویه ۴۵ و ۹۰ درجه چه آثاری را طراحی و خلق کرده‌اند.

او افزود: در سوزن‌دوزی‌های زنان سیستان و بلوچستان به هیچ وجه حس خشونت به چشم نمی‌خورد و لطافت در این آثار موج می‌زند. در این منطقه کوهستانی و کویری با کمبود رنگ مواجهه هستیم اما در آثار زنان این منطقه با تنوع رنگ مواجهه هستیم.

او افزود: اگر سوزن‌دوزی‌های زنان سیستان و بلوچستان را رمز گشایی کنیم پشت این سوزن‌دوزی‌ها دنیای از راز و رمز نهفته است و باید به این نکته اشاره کنم که نقوش سوزن‌دوزی‌های زنان بلوچ به هیچ وجه با سوزن‌دوزی‌های زنان پاکستان تشابه‌ای ندارد و سوزن‌دوزی‌های زنان سیستان و بلوچستان در دنیا هویت مستقلی دارند.

در بخش پایانی این مراسم مهندس میرلوحی عضو شورای شهر تهران گفت: زنان بلوچ بسیار هنرمند، مظلوم و صبور هستند ما باید شان و قدر مردم این منطقه را ارج بنهیم.

او افزود: به عنوان کوچک‌ترین عضو شورای شهر تهران هر کمکی برای محرومیت‌زدایی از منطقه سیستان و بلوچستان  از عهده من برآید دریغ نخواهم کرد.

انیسه نوروزی یکی از دختران بلوچ نیز متنی را که درد دل زنان این منطقه بود را برای حاضران خواند. اجرای موسیقی محلی توسط گروه آوای ایرانشهر از دیگر بخش‌های این مراسم بود.

در این مراسم هم‌چنین از مجید رجبی‌معمار از سوی زینب نوروزی تقدیر به عمل آمد.