اقتصاد ایران در عبور از ضربه تحریم­ها

ایلنا:به طور کلی، تولید ناخالص داخلی کشور در سال 1395 نسبت به سال 1390حدود 5 درصد رشد داشته است. مقایسه وضعیت بخش­های مختلف اقتصاد ایران در سال 1395 نسبت به سال 1390 نشان می­دهد بین چهار گروه اصلی کشاورزی، نفت، خدمات و صنایع و معادن، تنها ارزش افزوده "گروه صنایع و معادن" نسبت به سال 1390 کاهش داشته است.

ارزش افزوده این گروه در سال 1395 به 95 درصد از ارزش افزوده آن در سال 1390 رسیده است. در این دوره، گروه کشاورزی، گروه نفت و گروه خدمات، به ترتیب : 27، 9 و 7 درصد رشد داشته اند. در گروه صنایع و معادن، بیشترین کاهش بین بخش­های اقتصادی مربوط به بخش ساختمان است.

ارزش افزوده این بخش در سال 1395 حدود 63 درصد ارزش افزوده آن در سال 1390 است. در "گروه خدمات" نیز، علیرغم رشد کلی این گروه، بخش­های خدمات بازرگانی و خدمات اجتماعی همچنان به سطح تولید سال 1390 نرسیده­ اند.

نمودار1: نسبت ارزش افزوده بخش­های مختلف اقتصاد در سال 1395 به سال 1390

       در اینجا، از بین بخش­های مختلف اقتصادی، "بخش صنعت" را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار        می­دهیم.

    اطلاعات مرکز آمار ایران در مورد شاخص مقدار تولید بخش صنعت نشان می­دهد که این شاخص در زمستان سال 1395 به عدد شاخص در سال 1390 رسیده است.

این موضوع نشان می­دهد که تولید بخش صنعت پس از سپری شدن دوره رکود پنج ساله، به سطح قبلی خود در سال 1390 رسیده است.

این رشد بدست آمده پس از دوره شدت تحریم­ها، به طور همگن میان گروه­های صنعتی نبوده است. به عبارت دیگر، برخی صنایع بزرگ از پتانسیل بهبود شرایط سیاسی _ اقتصادی کشور بهره برده­اند، اما بهبود شرایط فعالیت­های اقتصادی در گروه­های صنعتی کوچک­تر نیازمند تلاش جدی­تری است.

    شاخص کل تولید کارگاه­های بزرگ صنعتی در سال 1395 تقریبا به سطح سال 1390 (یعنی 3/99) رسیده است. با این حال، بررسی رشد زیر بخش­های صنعت نشان می­دهد این عدم تغییر، به طور متوازن رخ نداده است و در نتیجه­ی خنثی شدن رشد مثبت و منفی زیربخش­های صنعت حاصل شده است. نمودار2، رشد شاخص کارگاه­های بزرگ صنعتی در سال 1395 نسبت به سال 1390 را به تفکیک زیربخش­های صنعت نشان می­دهد.

همانطور که در این نمودار مشاهده می­شود، از 24 زیربخش صنعت، 10 زیربخش در سال 1395 نسبت به سال 1390رشد داشته­اند که بیشترین مقادیر رشد مربوط به زیربخش­های تولید دارو، تولید آشامیدنی­ها و تولید فرآورده­های نفتی بوده است.

از 14 زیربخشی که رشد منفی داشته­اند، 7 زیربخش بیش از 20 درصد رشد منفی داشته­اند که این موضوع، وضعیت وخیم این صنایع را در سال 1395 درمقایسه با سال 1390 نشان می­دهد. با این وجود، همانطور که در نمودار3 مشاهده می­شود، سهم پایین این زیربخش­ها در شاخص کل صنعت باعث شده است که رشد منفی این زیربخش­ها تاثیر چندانی بر رشد کلی بخش صنعت نداشته باشد.

به طور کلی، بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کارگاه­های بزرگ صنعتی در این دوره، مربوط به زیربخش­های تولید محصولات شیمیایی ، صنایع غذایی و فلزات اساسی بوده است. ضمن اینکه بیشترین تاثیرپذیری منفی این شاخص از زیربخش­های وسایل نقلیه موتوری و کانی­های غیرفلزی بوده است.

برآوردها نشان می­دهد اگر صنایعی که نسبت به سال 1390 پایین­تر از ظرفیت خود تولید     می­کنند، تولید خود را به سطح تولید سال 1390 برسانند، باعث رشد 6 درصدی صنعت خواهند شد ( با فرض ثبات دستاورد صنایعی که عملکرد بهتری نسبت به سال 1390 داشته­‌اند).

نمودار2: رشد شاخص کارگاه­های بزرگ صنعتی در سال 1395 نسبت به سال 1390 به تفکیک زیربخش­های صنعت

ماخذ: آمار تولید کارگاه­های بزرگ صنعتی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

نمودار3: سهم زیربخش­های صنعت از رشد بخش صنعت در سال 1395 نسبت به سال 1390

ماخذ: همان.

    شایان ذکر است که بررسی ضریب اهمیت زیربخش­های مختلف صنعت در شاخص تولید کارگاه­های بزرگ صنعتی نشان می­دهد که 80 درصد از تولید صنعتی کشور تحت تاثیر 5 صنعت محصولات شیمیایی (26درصد)، فلزات اساسی (20درصد)، وسایل نقلیه موتوری (5/16درصد)، کانی­های غیرفلزی (5/9درصد) و صنایع فلزی (5/7درصد) است.