یادداشت؛
مزیت نسبی صادراتی ایران و بهره مندی از بازار همسایگان غرب و شمال‌غرب
این بررسی نشان می‌دهد كه ایران در زمینه صدور كالاهای با مزیت نسبی صادراتی به بازار عراق و تركیه موفق‌تر از سوریه و لبنان عمل كرده‌است.
بیشتر مزیت‌های صادراتی ایران مربوط به محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، مواد اولیه و محصولات كشاورزی است. زعفران، پسته، شمش آهن، فرش، حیوانات‌زنده، فورآلدئید، كولرآبی، كربنات باریم طبیعی، پوست دباغی‌شده، خرما، محصولات تخت‌نوردشده ازآهن وفولاد، گاز زغال‌سنگ، گلیم، دی‌تیونیت‌‌و‌سولفوكسیلات، شیره‌و‌عصاره‌شیرین‌بیان، مویز و‌انگور خشك‌شده، مس، متانول،گوگرد و گل‌گوگرد، سنگ‌مرمر و تراورتن، وازلین گرید دارویی، موی حیوانات، زیره‌سبز مهمترین كالاهای صادراتی هستندكه ایران در سطح جهانی برای صادرات آنها حرفی برای گفتن دارد.
در سال‌های اخیر سیاستگذاران اقتصادی و تجاری كوشیده‌اند با توجه به مجموعه شرایط سیاسی و اقتصادی شركای تجاری ایران را از شركای اروپایی به كشورهای پیرامونی تغییر جهت دهند. در این نوشتار سعی خواهد شد میزان موفقیت ایران در ارتباط با كالاهای دارای مزیت‌نسبی‌صادراتی در بازار همسایگان غرب‌و‌شمال‌غرب(تركیه، عراق، سوریه و لبنان) تعیین شود.
بازارتركیه، در بین اقلام ذكر شده در بالا كه كالاهایی با بیشترین مزیت‌نسبی‌صادراتی ایران محسوب می‌شوند، ایران طی دوره 2004 تا 2010 زعفران، پسته، شمش، فرش، پوست حیوانات، خرما، گلیم، شیره و عصاره‌شیرین‌بیان، مویز و انگور خشك شده، گل‌گوگود، سنگ مرمر و تراورتن، وازلین، موی حیوانات و زیره سبز به تركیه صادر كرده‌است. اما نتوانسته است حیوانات‌زنده، فورآلدئید، كولرآبی، كربنات‌باریم‌طبیعی، محصولات‌تخت‌نوردشده‌از‌آهن‌وفولاد، گاززغال‌سنگ، دی‌تیونیت‌ها و سولفوكسیلات، پلمه‌سنگ و مات‌مس را كه در زمینه آنها مزیت‌نسبی بالایی داشته به كشور تركیه صادر نماید. در صورتی كه تركیه واردكننده این كالاها باشد ایران می‌تواند از ظرفیت این بازار برای افزایش صادرات خود استفاده كند.
بازار عراق، دربین محصولات صادراتی با بیشترین مزیت نسبی، ایران طی دوره موردنظر در زمینه صادرات بسیاری از محصولات به بازار عراق موفق عمل كرده‌است.
زعفران، پسته، فرش، فورآلدئید، كولرآبی، خرما، محصولاتتختنوردشده از آهنوفولاد، گازذغال‌سنگ، گلیم، شیره و عصاره‌شیرین‌بیان، مویزوانگورخشكشده، متانول، سنگ مرمرو تراورتن، وازلین‌گرید‌دارویی، گوگرد و زیره‌سبز از جمله اقلام صادراتی ایران به عراق طی این دوره بوده‌است.
اما ایران در صادرات شمش، حیوانات‌زنده، كربنات‌باریم، پوست‌حیوانات، دی‌تیونیت‌ها و سولفوكسیلات‌ها، پلمه‌سنگ، موی‌حیوانات به بازار عراق موفق عمل نكرده و هیچ صادراتی به این كشور نداشته‌است. اگر این اقلام از جمله نیازهای وارداتی كشور عراق باشند، ایران می‌تواند برای صادرات آنها به این بازار برنامه‌ریزی لازم را داشته باشد.
بازار سوریه، طی این دوره ایران توانسته است در بین كالاهای با بیشترین مزیت‌نسبی‌صادراتی خود پسته، شمش، فرش، فورآلدئید، كولرهای‌آبی، پوست‌دباغی‌شده، خرما، گلیم، مویزوانگورخشكشده، متانول، سنگ‌های‌مرمروتراورتن و وازلین‌گرید‌دارویی را به سوریه صادر نماید. اما ایران نتوانسته‌است حیوانات‌زنده، محصولاتتختنوردشده از آهنوفولاد، كربنات‌باریم، گاززغال‌سنگ، دی‌تیونیت‌و سولفوكسیلات، پوست‌حیوانات، پلمه‌سنگ، شیره‌و‌عصاره‌شیرین‌بیان، مات‌مس، گل‌گوگرد، موی‌حیوانات، گوگرد و زیره به سوریه صادر كند در صورتی كه این كالاها از جمله نیازهای وارداتی سوریه باشد ایران می‌تواند برای دستیابی به بازار این كشور در خصوص صادرات این اقلام برنامه‌ریزی كند.
بازار لبنان:طی سال‌های 2004 تا 2010 ایران توانسته است در بین كالاهای با بیشترین مزیت‌نسبی‌صادراتی خود زعفران، پسته، فرش، خرما، گلیم، شیره‌و‌عصاره‌شیرین‌بیان، مویزو‌انگور‌خشك شده، متانول، گل‌گوگرد، سنگ‌‌مرمر‌و‌تراورتن‌و‌وازلین‌گرید‌دارویی به لبنان صادر كند. اما ایران نتوانسته است محصولاتی چون شمش، حیوانات‌زنده، فورآلدئید،كربنات‌باریم، پوست‌حیوانات، محصولاتتختنوردشده از آهنوفولاد، گاز زغال سنگ، دی‌تیونیت و سولفوكسیلات، پلمه‌سنگ، مات‌مس، موی‌حیوانات، گوگرد وزیره به سوریه صادر نماید.
این بررسی نشان می‌دهد كه ایران در زمینه صدور كالاهای با مزیت نسبی صادراتی به بازار عراق و تركیه موفق‌تر از سوریه و لبنان عمل كرده‌است. اگرچه دو كشور عراق و تركیه همسایگان با مرز مشترك با ایران هستند ولی روابط سیاسی‌و اقتصادی نزدیك ایران با سوریه و لبنان می‌تواند زمینه دسترسی بهتر به این بازار را برای كشور فراهم آورد. در بین كالاهای دارای مزیت‌نسبی‌صادراتی ایران حیوانات‌زنده، كربنات‌باریم‌طبیعی، دی‌تیونیت و سولفوكسیلات، پلمه‌سنگ محصولاتی هستند كه به هیچ یك از همسایگان غرب‌و شمال‌غرب صادر نشده‌اند، لذا شناسایی نیاز بازار این منطقه می‌تواند زمینه صدور این كالاها را به بازار این كشورها فراهم آورد.
میترا رحمانی عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی؛
