«گیشه» محوری موجب افت کیفی آثار شده/ آینه تارِ تئاتر پیش روی جامعه
توجه بیش از حد مسئولان به گیشه آثار و دخالتهای تهیهکنندگان به همراه نگرانی سالنهای خصوصی از تامین هزینهها عوامل ریزش مخاطب محسوب میشوند.
حمید مرادویسی، دبیر پانزدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی دلایل کاهش مخاطب سالنهای تئاتری را چندوجهی توصیف کرد و گفت: ابتدا فعال شدن سالنهای خصوصی متعدد موجب مدیران دولتی با رویکرد آماری خود اینطور عنوان کنند که هر ماه تعداد زیادی نمایش روی صحنه میرود و کیفیت آنها هم برعهده ما نیست. ضمن اینکه باید توجه کنیم سالنهای بزرگ تئاتری در راه است که سالنهای کوچک را نابود میکند و هیچ برنامهای برای حفظ رونق این سالنها وجود ندارد.
او افزود: این روند قطعا ادامه خواهد داشت و نمیتوان چندان به آینده خوشبین بود. کیفیت آثار بسیار افت داشته و هیچکس خود را مسئول نمیداند.
مرادویسی خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی از طرح تالار قشقایی و سالنهای کوچک تئاتر شهر استقبال میکنم که کمتر به اجرا اهمیت میدهند. ضرورت پژوهش و اجرا در این روزگار بسیار قابل تامل است و موجب هویتبخشی سالنها میشود. رویکردی که ابدا از سوی مدیران تئاتر خصوصی مطرح نمیشود و گاهی در این سالنها شاهد اجرای تئاتر آزاد هستیم.
او که این روزها هفتهیا سه روز در سنندج به تدریس مشغول است دلیل این اتفاق را نگرانی مدیران سالنهای خصوصی از «تامین اجاره بها» دانست و گفت: اکثر بچههایی که سالنهای خصوصی را راهاندازی کردهاند تئاتری هستند ولی برمبنای همین نگرانیهای مالی دچار خودسانسوری شدهاند؛ چون باید بازگشت سرمایه را درنظر بگیرند. جالب است اینجا دولت نگاه پژوهش محور پیش کشیده که میتواند الگوساز باشد ولی موافق نیستم مثلا سالن اصلی تئاترشهر وارد چنین فضایی شود.
مرادویسی تصریح کرد: به نظر نمیرسد اجرای این معیارها همچنان آغاز شده باشد چون تئاتر شهر روال اداری ناقص گذشته را حفظ کرده و این در شرایطی است که بیرون از فضای این مجموعه و در دیگر سالنها وضعیت بسیار متفاوتی جریان دارد؛ حتی نظارت و ارزشیابی در دیگر سالنها متفاوت است. این عوامل موجب میشود هنرمندان اجرا در دیگر سالنها را به تئاتر شهر ترجیح دهند.
او فروش بلیت بعضی نمایشها با تخفیف 50 درصدی را نشان دهنده مشکلات متعدد گروهها در جذب مخاطب دانست و گفت: تئاتر ما یک جامعه بسته است که این جامعه بسته حتی حاضر به نقد یکدیگر نیست. دولت در این وضعیت نباید تصور کند کارها سبک شده؛ بلکه باید به فکر تعریف استانداردها باشد. این روزها که حمایت مالی چندانی هم وجود ندارد، فراغ بالی بوجود آمده که اداره کل هنرهای نمایشی میتواند سند چشمانداز تعریف کند.
دبیر پانزدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی خاطرنشان کرد: طبیعی است که دولت وقتی پول میدهد میخواهد نظارت هم داشته باشد اما الان که پول نمیدهد و نظارت دارد حداقل از سالنهای کوچکتر خصوصی حمایت کند. وضعیت تئاتر امروز مشابه تئاتر بورژوایی قرن نوزدهم فرانسه شده که برپایه ستاره محوری پیش میرود.
مرادویسی محوریت یافتن فروش گیشه را یکی از دلایل مهم افت کیفیت آثار و ریزش مخاطب توصیف کرد و افزود: عدهای تهیهکننده همه چیز را به فروش منوط کردهاند و ادارهکل هنرهای نمایشی و سالنهایی مانند تماشاخانه ایرانشهر هم با رویکرد خود به آنها رسمیت میبخشد. همه چیزی را تایید میکنند که میدانند غلط است و اداره کل به این ترتیب هوشمندانه مسئولیت را از دوش خود برمیدارد و روی دوش دیگران میگذارد.
او تصریح کرد: سیستمی که همه چیز را به فروش منوط میکند چنین نتیجهای را بهبار میآورد. در جلسهای در تالار مولوی احساس خطرمان را اعلام کردیم و گفتیم به هیچ وجه سمت چنین شیوهای نخواهیم رفت. امروز تهیهکننده برای کارگردان تعیین تکلیف میکند و مثلا میگوید بیشتر از دو میلیون تومان برای دکور هزینه نمیکنیم؛ یا فلان بازیگر قطعا باید در نمایش روی صحنه برود.
مرادویسی گفت: همین عواملی موجب حذف طراحی صحنه و لباس از تئاتر ایران شده و گرایش کارگردانان به آن بسیار کاهش یافته است. امروز بیشتر از دو سه نفر طراح صحنه و لباس جدی در تئاتر کشور فعالیت نمیکنند. البته اینطور هم نیست که تصور کنیم فاجعه رخ داده چون شاید این گستردگی سالنها موجب خروج تئاتر از دایره بسته جامعه تئاتری شود. آثار امروز اصلا نسبتی با جامعه ندارند؛ شاید گروهها به این ترتیب تلاش کنند نمایشهایی روی صحنه ببرند که این ضعف را نداشته باشد.