کارگرانی که در مسیر کولبری از سرما یخ می‌زنند/ کارگران ساختمانی در حسرت یک بیمه ساده

به گزارش خبرنگار ایلنا، هر روز شاهد حوادث کاری و جان باختن کارگران هستیم، اما این اخبار اغلب در سکوت خبری فرو می‌روند و آب از آب تکان نمی‌خورد. یکی از گروه‌هایی که بیشترین آسیب را می‌بینند و کمترین پشتیبانی را دارند، کارگران ساختمانی هستند. 

کارگران ساختمانی اغلب بدون بیمه و خارج از نظارت کامل قانون کار فعالیت می‌کنند. در بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه در غرب ایران، این کارگران مجبورند برای تأمین معیشت به کشورهای دیگر مانند عراق و ترکیه بروند، جایی که شرایط کاری امن و مساعد ندارند. به‌تازگی نیز یکی از کارگران ساختمانی اهل اسلام‌آباد غرب در عراق، پس از برق‌گرفتگی جان خود را از دست داد. چنین حوادثی متأسفانه روزمره شده و آمار آن‌ها هر روز افزایش می‌یابد. 

یکم آذر، یک کارگر کرمانشاهی به نام «پوریا شیخ پور» که حدود دو هفته قبل‌تر  حین انجام کار در اقلیم کردستان عراق بر اثر برق گرفتگی دچار سوختگی سنگین شده بود،بعد از گذشت حدود دو هفته به دلیل شدت جراحات وارده در بیمارستانی در عراق و در تنهایی و غربت جان باخت. 

میکائیل صدیقی(دبیر کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی ایران و رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان)  دربارهِ شرایط کارگران ساختمانی می‌گوید: در حوزه کارگران ساختمانی، روزانه چهار تا پنج کارگر فقط به دلیل حوادث کاری جان خود را از دست می‌دهند. این آمار رسمی است، اما بسیاری از کارگران پس از حادثه حتی شکایت یا پیگیری نمی‌کنند و در آمارهای رسمی ثبت نمی‌شوند. بعد از حوادث رانندگی، بیشترین مرگ‌ومیر مربوط به حوادث کاری است و متأسفانه بیش از پنجاه درصد این حوادث مربوط به کارگران ساختمانی است. 

به گفته او، عوامل متعددی باعث افزایش حوادث شده است؛ او ادامه می‌دهد: یکی از دلایل مهم، بی‌توجهی کارفرمایان است. الزام جدی برای رعایت ایمنی وجود ندارد؛ نه کلاس آموزشی برگزار می‌کنند، نه تجهیزات ایمنی لازم را تأمین می‌کنند و نه ماده ۹۳ و ۹۵ قانون کار به درستی اجرا می‌شود. کارفرما موظف است نکات ایمنی را رعایت کند، کمربند ایمنی بدهد و ایمنی کارگاه را تأمین کند، اما در عمل این بایدها رعایت نمی‌شود و همین بی‌توجهی باعث افزایش نرخ حوادث کار شده است. 

صدیقی موضوع آموزش کارگران را عامل مهم دیگری می‌داند: اگر آموزش‌های لازم برگزار شود، بخشی از حوادث قابل پیشگیری است. این آموزش‌ها می‌تواند از طریق اداره کار، تشکل‌ها یا آموزشگاه‌های وابسته انجام شود. کانون کارگران ساختمانی کشور پیگیر آموزش سراسری برای کارگران است تا صلاحیت ایمنی داشته باشند و قطعاً این امر آمارها را کاهش می‌دهد. 

او سپس به وزارت کار و نحوه نظارت اشاره می‌کند: متأسفانه وزارت کار در این زمینه کم‌کاری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سطح کشور حدود صد هزار بازرس کار داریم؛ در حالی که تأمین اجتماعی اعلام می‌کند بین دو و نیم تا سه میلیون کارگاه ساختمانی فعال است. چطور صد هزار بازرس می‌توانند این تعداد کارگاه را پوشش دهند؟ کمبود بازرس و بی‌توجهی دولت باعث افزایش فوتی‌ها شده و جان کارگران اهمیت چندانی ندارد. حتی رسانه‌ها در استان‌ها و شهرستان‌ها به این موضوع آن‌طور که باید نمی‌پردازند. 

او ادامه می‌دهد: ریشه این وضعیت، نگاه دولت به کارگران است؛ نگاهی از بالا به پایین که باعث شده استثمار کارگران عادی تلقی شود. در حالی‌که اگر آموزش، نظارت و مدیریت اجرا می‌شد، حوادث کمتر می‌شد. ما در تشکل‌ها بارها پیگیری کرده‌ایم تا دست‌کم آگاهی کارگران افزایش یابد. 

در بخش دیگری از صدیقی درباره بیمه کارگران ساختمانی توضیح می‌دهد: بیمه حق کارگر است. طبق قانون، هرجا کارگری کار می‌کند، کارفرما موظف است او را بیمه کند. اما در حوزه کارگران ساختمانی، اصلاحیه ماده ۵ چند سال پیش به ضرر کارگران تغییر کرد. ما طرح اصلاحی به مجلس دادیم که بر اساس متراژ ساختمان و حداقل دستمزد، منابع بیمه تأمین شود که اگر تصویب می‌شد، حدود چهارصد هزار کارگر بیمه می‌شدند، اما نمایندگان مجلس آن را تصویب نکردند و کارگران از بیمه محروم ماندند. 

صدیقی همچنین از عملکرد تأمین اجتماعی انتقاد می‌کند: سازمان با دستورالعمل‌های غیرقانونی، شرایط را برای کارگران سخت کرده است. یکی از مشکلات، بازرسی‌های شش‌ماهه است. در شش سال گذشته منِ کارگر ساختمانی دوازده بار بازرسی شده‌ام. برای هر پرونده حدود ۱۳۰ هزار تومان هزینه از کارگزاری گرفته می‌شود که جمع آن در کشور به هزار تا دو هزار میلیارد تومان می‌رسد. اگر همین پول صرف بیمه کردن کارگران می‌شد، خیلی‌ها تحت پوشش قرار می‌گرفتند. 

او درباره پیشنهاد ایجاد صندوق مستقل بیمه کارگران ساختمانی می‌گوید: پیشنهاد ما ایجاد یک حساب جداگانه در تأمین اجتماعی بود تا تمام منابعی که از عوارض ساختمان، هفت درصد سهم کارگر و سایر منابع جمع می‌شود، مستقیم به این صندوق برود. پنجاه سال است سازمان این پول‌ها را می‌گیرد اما معلوم نیست کجا هزینه شده است. اگر این صندوق شکل می‌گرفت، تأمین اجتماعی می‌توانست با سرمایه‌گذاری قانونی بخشی از این منابع، بیمه کارگران ساختمانی را توسعه دهد، اما سازمان زیر بار ایجاد این صندوق نرفته است. 

این فعال کارگری اضافه می‌کند: سازمان ادعا می‌کند سالانه حدود چهل هزار میلیارد تومان کمبود منابع دارد، اما حتی صورت‌جلسه‌ای را که با تشکل‌های کارگری امضا شد، رعایت نمی‌کند. طبق قانون، منِ کارگر باید هفت درصد پرداخت کنم، اما سازمان اکنون ۹.۵ درصد می‌گیرد؛ یعنی دو هزار میلیارد تومان اضافه از جیب کارگران می‌گیرد. 

او ادامه می‌دهد: توقع ما از نمایندگان مجلس و خود سازمان این است که تعداد بیشتری از کارگران تحت پوشش بیمه قرار بگیرند؛ زیرا کارگران ساختمانی هیچ نوع خدماتی از دولت نمی‌گیرند. 

در ادامه، او به وضعیت سخت معیشتی کارگران اشاره می‌کند: با نزدیک شدن به فصل زمستان، شرایط اقتصادی به مراتب بدتر شده است. در استان‌های مرزی مثل کردستان، ایلام و کرمانشاه، صنایع مادر و اشتغال وجود ندارد. کارگران ساختمانی مجبورند به شغل‌های کاذب مثل دستفروشی و کولبری روی بیاورند که هرکدام خطرات جدی دارد. خیلی‌ها در سرما یخ می‌زنند یا در مسیرهای کولبری جان می‌دهند. دولت توجهی به استان‌های مرزی ندارد و وضعیت معیشتی کارگران روزبه‌روز بدتر می‌شود. 

او درباره وضعیت تغذیه و هزینه‌های زندگی کارگران می‌گوید: خرید مواد اولیه برای بسیاری از کارگران سخت شده است. گوشت از سفره کارگر حذف شده و ما شاهد بودیم در مواردی برای خرید یک کیلو گوشت، کمک خیرین لازم بود. این شرایط زندگی مردم را واقعاً سخت کرده است. 

در پایان اضافه می‌کند: ما همیشه کنار کارگران بوده‌ایم و مشکلات‌شان را پیگیری کرده‌ایم. انتظار داریم دولت هم برای بهبود زندگی کارگران قدمی بردارد.