در گفت‌وگو با استاد فلسفه هوش مصنوعی مطرح شد:
تمام مسئولیت‌های اخلاقی تکنولوژی با انسان است/ جامعه تحمل آسیب‌های ناشی از ربات‌ها را ندارد
نوئل شارکی ضمن تاکید بر اینکه باید بر گسترش هوش مصنوعی نظارت کرد، تصریح می‌کند که درنهایت انسان مسئول اخلاق هر پیامد غیراخلاقی آن و موضوعاتی است که از آن سرمی‌زند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، گذار از یونان باستان به عصر روم و از آنجا به عصر مدرن، تحولی است چند هزار ساله است که از پی تحولی بنیادین روی می‌دهد. اینکه هر عصر چرا صورت‌بندی خاص خود را دارد، همواره برای بشر پرسشی جذاب و مهم بوده است. شاید در بادی امر چنین به نظر آید که کوشش برای یافتن پاسخ چنین پرسشی بسیار بلدپروازانه باشد. واقعیت هم این است که ورود در وادی پاسخ به پرسش از چرایی صورت‌بندی اعصار، به یک معنا درافتادن با پرسشی به عظمت چیستی تاریخ است. با این حال رویکرد فلسفی به تاریخ نمی‌تواند خود را در پس داده‌ها و جزئیات اعصار پنهان کرده و نسبت به ذات و زیربنای این تحولات بی‌اعتنا باقی بماند. اما این آگاهی از تاریخ کارگشا نیست و مستلزم کوشش مضاعفی است. شناخت عناصر مسلط در هر عصر و کنارآمدن با آن.
اگر این مبنا را فرادید بگیریم، آن‌گاه در باب زمانه‌ی ماشین‌زده ما این پرسش پرسیدنی می‌نماید که برای زندگی با ربات‌ها چه باید بکنیم؟ آیا ربات‌ها توانایی تهدید حیات بشر را دارند؟ نوئل شارکی (استاد فلسفه هوش مصنوعی) به ما پاسخ می‌دهد.
ربات‌ها امروز در بسیاری از شئون زندگی ما وارد شده‌اند. از کارخانه‌ها تا بیمارستان‌ها؛ اساسا ربات می‌تواند انسان را از کار روزمره معاف کند؟
کاربردهای ربات‌ها در زندگی شخصی و حرفه‌ای ما امروزه به‌طور چشمگیری در حال افزایش است. ربات‌های کارخانه‌ای در حال تغییر معنای انبارداری فروشگاه‌های مواد غذایی و مراکز فروش آنلاین هستند. مزارع محل تولید لبنیات با استفاده از ربات‌ها برای دوشیدن شیر گاوها، تمیز کردن اسطبل و غذا دادن به حیوانات در حال بازتعریف مفهومِ جدیدی از کشاورزی هستند. ربات‌هایی که در فروشگاه‌ها، بانک‌ها و بیمارستان افراد را راهنمایی می‌کنند مفهومی نوین از «انحصار» در بازاریابی را ارایه می‌کنند. استفاده مسئولانه از ربات‌ها منافع چشمگیری برای انسان‌ها دارد؛ از کنترل و اصلاح تخریب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی گرفته تا جایگزین شدن به‌جای انسان‌ها برای کارهای خطرناک و آسیب‌زا. اما به‌رغم این موفقیت‌ها و تاثیرات، موفقیت رباتیک در عرصه علم و صنعت مستلزم بررسی برخی چالش‌های اخلاقی و اجتماعی است که در این زمینه وجود دارد.
آیا اساسا قائل به مسئولیت اخلاقی در این حوزه هستید؟
در بحث از مسئولیت‌های اخلاقی مربوط به ربات‌ها، به‌جای کلمه «ربات»، اصطلاح «رباتیک» را به کار می‌بریم تا نشان دهیم که در این عرصه باید همه موضوعات مورد بررسی قرار گیرد، نه مثلا یک حوزه یا بخش خاصی از فرایند توسعه ربات‌ها. به‌رغم اینکه قبول داریم برخی از بخش‌ها از نظر اخلاقی نسبت به بخش‌های دیگر با چالش بیشتری مواجه‌اند (مثلا بخش مراقبت‌های بهداشتی، نسبت به بخش کارخانه) اما معتقدیم هر برنامه و هر حوزه‌ای مسائل اخلاقی و اجتماعی جدیدِ خاص خود را دارد که باید بررسی شود. به‌علاوه، با نشان دادن ضرورت تحقیق در حوزه رباتیک امیدواریم بتوانیم توجهات را به این نکته کلیدی جلب کنیم که همه فعالیت‌های این حوزه (در عرصه علم و صنعت) دغدغه‌های اخلاقی‌ای را موجب می‌شود که توجه جدی به آن‌ها ضروری است؛ دغدغه‌هایی از قبیل تاثیر توسعه رباتیک بر مساوات و برابری، تاثیر زباله‌های ناشی از دور ریختن ربات‌ها بر محیط زیست، تاثیر ربات‌ها بر طراحی و برنامه‌ریزی شهری، تدوین برنامه‌های جدید آموزشی در دانشگاه‌ها، تعیین جنسیت ربات‌ها به عنوان زن یا مرد، یا نژاد آن‌ها به عنوان سفید یا سیاه.
برخی از دغدغه‌های مربوط به ربات‌ها و ماشینی شدن کارها ناظر به موضوعاتی چون احتمال افزایش بیکاری، تاثیر بر کیفیت مشاغل موجود، به خطر افتادن حریم خصوصی به خاطر داده‌های گردآوری شده از افراد، و مسائل مربوط به حقوق بشر در مورد کاربران و استفاده‌کنندگان آسیب‌پذیرِ ربات‌ها (از قبیل کودکان، سالمندان، و بیماران بستری در بیمارستان‌ها) است. بی‌اعتمادی بسیاری از مردم به کمپانی‌های ارایه‌دهنده این فناوری‌ها در تشدید معضلاتی که گفته شد، نقش به‌سزایی دارد. اگر دانش رباتیک واقعا بخواهد دنیای بهتری برای ما بسازد، عامه مردم باید بتوانند به طراحان، توسعه دهندگان، مجریان و سامان‌دهندگان فناوری‌های مربوط به ربات‌ها اعتماد کنند. برای وصول به این مقصود، ما باید در تحقیقات و نوآوری‌های مسئولانۀ مربوط به فرایند توسعه ربات‌ها و محصولات حاصل از این فرایندها مشارکت داشته باشیم. این همان چیزی است که امروزه رباتیک مسئولانه نامیده می‌شود.
«رباتیک مسوولانه» اصطلاحی است که اخیرا باب شده است؛ و البته اینکه معنای آن دقیقا چیست هنوز محل بحث است. هدف این حوزۀ جدید پژوهشی توضیح این است که مراکز علمی و صنعتی و سیاستگذاران چگونه می‌توانند تاثیرات منفی احتمالی برنامه‌های فعلی یا آینده عرصه رباتیک را بررسی و پیش‌بینی کنند. برای این کار لازم است که موضوعات اخلاقی مربوط به این میدان شناسایی و تبیین شود که چرا و چگونه این موضوعات ممکن است مسئله‌ساز شوند. همچنین لازم است مشخص شود راه‌های پیشگیری یا حل این مشکلات کدام است. بنابراین، رباتیک مسئولانه دو وظیفه خطیر برعهده دارد: یکی آگاهی بخشی درباره آسیب‌های احتمالی و دیگر، کمک به پیشگیری از آن‌ها.
اما بالاخره رباتیک مسئولانه به چه معناست؟
به هراندازه که فناوری مربوط به ربات‌ها تغییر کند و به هراندازه که پیامدهای این فناوری‌ها آشکارتر شود، پاسخ به این سوال نیز دایره‌ای وسیع‌تر را دربرمی‌گیرد. به نظر ما رباتیک مسئولانه عبارت است از احساس مسئولیت نسبت به طراحی، توسعه، استفاده، کاربرد، اجرا، و تنظیم و سازمان‌دهی ربات‌ها در جامعه. نخستین گام برای فهم معنای رباتیک مسئولانه، پذیرش این نکته است که همه ما به عنوان انسان‌هایی که پشت این ربات‌ها هستیم باید نسبت به توسعه مسئولانه و اخلاقی این فناوری‌های نوین خود را مسئول و پاسخگو بدانیم. مقصود این است که تاثیرات این فناوری‌ها بر ارزش‌های اجتماعی از قبیل ایمنی، امنیت، حریم خصوصی، و رفاه اجتماعی را به طور دقیق مورد بررسی قرار دهیم. با ورود ربات‌ها به خانه‌ها، شهرها و کارخانه‌ها دیگر نمی‌شود منتظر شویم تا حوادث ناگوار اتفاق بی‌افتد بعد درصدد رفع آن‌ها باشیم. پیش از هر چیز ما باید این را وظیفه مهم خود بدانیم. خانواده‌ها، محیط زیست و جامعه ما توان تحمل آسیب‌های ناشی از ربات‌های دارای طراحی و کارکرد ضعیف را ندارند.
در نهایت این پرسش پیش می‌آید که آیا اثرات سوئی که از ربات‌ها برمی‌آید از خود آن‌ها صادر می‌شود یا منشا صدور آن‌ها انسان‌ها هستند؟
ما مخالف این دیدگاه هستیم که ربات‌ها خود مسئول اتفاقات ناگوار ناشی از کارکردشان هستند بلکه مسئول و پاسخگو بودن نسبت به پیامدهای تصمیم گیری درباره طراحی، توسعه، اجرا و برنامه‌ریزی ربات‌ها همیشه برعهده انسان‌هایی است که متصدی این امور هستند. بدون اینکه قصد ورود به بگومگوهای متافیزیکی را داشته باشیم می‌خواهم خاطرنشان کنم چیزی که ساخته دست دیگران است نمی‌تواند مسئول عواقب کارهای خود باشد. همانطور که پیش از این محققانی چون جاناتان بریسون و دبورا جانسون به درستی گفته‌اند که ربات‌ها ساختۀ دست خود ماست؛ موادی که برای ساخت آن‌ها به کار رفته، نوع هوشمندی‌ای که دارند و چگونگی به دست آوردن این هوشمندی، همه و همه محصول تصمیم‌های انسانی است. بنابراین مسئولیتی که ما در تعریف رباتیک مسئولانه ذکر کردیم، در واقع متوجه انسان‌هایی است که در طراحی، توسعه، استفاده، اجرا و تنظیمات مربوط به ربات‌ها دخیل هستند.
