استاد علوم سیاسی دانشگاه جیندال:
آمریکایی‌ها از موضع ضعف با طالبان مذاکره می‌کنند/ پروسه برقراری صلح باید به رهبری افغانستان باشد/ طالبان هنوز از زیر سایه عربستان و پاکستان خارج نشده است
استاد علوم سیاسی دانشگاه جیندال هند تاکید کرد: این ضرب‌المثل قدیمی همواره در میان طالبان استفاده شده که «آمریکایی‌ها ساعت دارند و ما (طالبان) زمان داریم.» این باور مشترک وجود دارد که تنها راه حل بحران افغانستان، راه‌حلی سیاسی است. با این وجود در زمان حال به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها از موضع ضعف با طالبان مذاکره می‌کنند.
رغاو شارما دانشیار دانشکده امور بین‌الملل دانشگاه جیندال است که سال‌ها در حوزه مطالعات افغانستان کار کرده است. وی پیش از این در برنامه مطالعات و مدیریت مناقشات و حکومت خوب در افغانستان در دانشگاه دولتی ارفورت مشغول به تحصیل بوده است.
تحقیقات شارما به عنوان مسئول پژوهش موسسه مطالعات صلح و منازعه در مورد مسائل مهم استراتژیک افغانستان و آسیای مرکزی منتشر شده است.
شارما دارای مدرک دکترای علوم سیاسی با تخصص مطالعه مناقشات از دانشکده سیاست عمومی ویل براند است و در دانشگاه‌های ارفورت، کالج سنت استفان، دانشگاه دهلی و دانشگاه مرکزی اروپا در بوداپست تحصیل کرده است.
مشروح گفتوگوی ایلنا با رغاو شارما را در ذیل می‌خوانید:
سیطره طالبان بعد از مرگ «ملا محمد عمر» شکسته شد
** با توجه به مذاکرات اخیر برخی طرف‌ها با طالبان و اینکه سخنگوی این گروه مدعی شده است که طالبان امروز با طالبان دو دهه قبل متفاوت است. آیا این را قبول دارید که ما امروز با طالبان متفاوتی روبرو هستیم؟
طالبان با گذشت زمان تغییر کرده است، برای مثال از کنار گذاشتن کامل محصولات صوتی و تصویری اکنون به استفاده مناسب از اینترنت برای گسترش دیدگاهشان رسیده‌اند.
این تغییرات در واکنش به تحولات گسترده‌ای که در جامعه افغانستان پس از سال‌ها درگیری و ارتباط با دنیای بیرون در نتیجه ورود آمریکا ایجاد شده، رخ داده است.
مهم است که مساله دیگری را نیز در نظر بگیریم و آن اینکه سیطره طالبان بعد از مرگ «ملا محمد عمر» کمی شکسته شد و همچنین بخشی‌هایی از آن به داعش پیوستند که هم از نظر نظامی و هم از نظر ایدئولوژی رقیب طالبان محسوب می‌شوند.
برای اینکه بگوییم طالبان کاملا از زیر سایه عربستان و پاکستان خارج شده، زود است
**آیا طالبان امروز همچنان تحت سیطره پاکستان و عربستان است؟
هنوز برای اینکه بگوییم طالبان کاملا از زیر سایه و کنترل عربستان و پاکستان خارج شده، زود است. خیلی غیرمنطقی خواهد بود که طالبان بدون داشتن پشتوانه و مکان امنی در یکی از کشورهای همسایه، عملیات‌هایی در این ابعاد انجام دهد.
میزان نفوذ عربستان در اسلام‌آباد را می‌توان از عمیق‌تر شدن ردپای ایدئولوژیک و مالی این کشور در پاکستان مشاهده کرد.
اینکه بارها مقام‌های افغان و آمریکایی از پاکستان خواسته‌اند با طالبان مذاکره کند، نشان می‌دهد اسلام‌آباد چه مزیت بالاتری در روابط با طالبان دارد.
طالبان همواره تلاش کرده نشان دهد تنها تحت کنترل پشتون‌ها نیست
**آیا فکر می‌کنید طالبان رویکرد تمامیت‌خواهانه خود نسبت به حکومت در کل افغانستان را کنار گذاشته است؟
هیچ گروه سیاسی-نظامی افغان، از جمله طالبان، نمی‌تواند از ادعای حکومت بر کل افغانستان کوتاه بیاید.
فراموش نکنید که طالبان همواره تلاش کرده نشان دهد تنها تحت کنترل پشتون‌ها نیست. آنها حتی فرمانده‌های ازبک و تاجیک را به کار گرفتند تا از زیر سایه پشتون‌ها خارج شوند.
این کارها در تلاش برای تحقق بخشیدن به این ادعا انجام شد که آنها نمایندگان ملت مسلمان افغانستان هستند. اما اینکه چقدر از این‌ها با واقعیت همخوان باشد، مساله دیگری است.
بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران در ارتباط مجدد تهران و کابل بی‌تاثیر نیست
**اخیرا ایران اعلام کرد تماس‌هایی را در سطوح سیاسی با طالبان دارد و هیاتی از طالبان هم به تهران سفر کرد. نظرشما در این مورد چیست؟
آغاز ارتباط ایران با افغانستان را باید باتوجه به بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه تهران، بررسی کرد. بنابراین اهداف و رویکردهای ایران در افغانستان با آمریکا یکسان نیست.
از نظر ایران، جنبش اسلامی معترضی مانند طالبان می‌تواند به گروهی مانند داعش، با چالش‌های بسیار بیشتر، تبدیل شود.
ایران امیدوار است با باز کردن کانال ارتباطی با طالبان، اطمینان ایجاد کند که طالبان تحت فرمان گروه‌های ضدشیعه و ضدایرانی قرار نمی‌گیرد.
پروسه برقراری صلح باید به رهبری افغانستان باشد
* فکر می‌کنید کابل موافق گفتوگوی تهران یا هر کشور دیگری با طالبان است؟
صحبت کابل این است که پروسه برقراری صلح باید به رهبری افغانستان و تحت فرمان این کشور باشد و هرگز مذاکره دولتی خارجی با طالبان برای کابل مورد قبول نبوده است.
مزیت ایران در رابطه با طالبان
*گفت‌وگوهای ایران با طالبان تا چه اندازه می‌تواند به پای میز مذاکره آمدن طالبان با دولت افغانستان منجر شود؟
مزیت ایران در رابطه با طالبان، محدود به مسائل تاریخی و ژئوپولیتیکال بوده و هدف آن مذاکره با این گروه در راستای رسیدن به اهداف مقابل آمریکا است که به همراه متحدانش افغانستان را ترک می‌کنند.
ظهور داعش به تنهایی ایران را مجاب به مذاکره با طالبان نکرد
*خطر گسترش داعش در افغانستان تا چه اندازه موجب شده تا ایران به سمت گفتوگو با طالبان پیش برود؟
به احتمال زیاد ظهور داعش به تنهایی دلیل مجاب کردن ایران برای مذاکره با طالبان نبوده و بدون شک سیاست‌های آمریکا در قبال ایران تاثیر بسیاری در ورود تهران به صحنه افغانستان و تلاش برای تغییر تحرکات منطقه‌ای داشته است، کاری که روسیه هم برای انجام آن وارد عمل شده است.
تصمیم ترامپ برای خروج از افغانستان قدرت مذاکره‌کننده آمریکایی را کاهش داد
آمریکایی‌ها از موضع ضعف با طالبان مذاکره می‌کنند
*ترامپ از خروج نیمی از نیروهای نظامی ایالات متحده از افغانستان خبر داده است. با توجه به اینکه طالبان خروج نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان را پیش شرط روند صلح می‌داند، آیا این دستور ترامپ را می‌توان نشانه و عزم آمریکا در رسیدن به توافق با طالبان دانست؟
تصمیم خودسرانه ترامپ برای خروج از افغانستان قدرت مذاکره‌کننده آمریکایی را در مقابل طالبان کاهش داده است.
همچنین نباید فراموش کرد که دولت تحت حمایت کابل، هنوز کنترل بسیاری از مناطق افغانستان را در دست نداشته و به شدت با فساد اداری و فرقه‌گرایی مواجه است.
این ضرب‌المثل قدیمی همواره در میان طالبان استفاده شده که «آمریکایی‌ها ساعت دارند و ما (طالبان) زمان داریم.» این باور مشترک وجود دارد که تنها راه حل بحران افغانستان، راه‌حلی سیاسی است.
با این وجود در زمان حال به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها از موضع ضعف با طالبان مذاکره می‌کنند. طالبان هم انگیزه چندانی برای مذاکره با دولتی که قدرت چندانی نداشته و قرار نیست بماند، ندارد.
مهاجران افغان تجربه‌های متفاوتی از ایران داشته‌اند
*ایران از حدود سه دهه قبل تاکنون پناهگاه میلیون‌ها افغانستانی بوده و هست که بسیاری از آنها به کشورشان بازگشته‌اند تا چه اندازه پیوندهای عمیق دینی ، ذهنی و تاریخی و... ایران در افغانستان منجر به تغییر دیدگاه‌های طالبان نسبت به ایران شده است؟
میزبانی ایران از مهاجران افغان، تاکیدی بر وجود روابط میان دو کشور بوده است. اما مهاجران افغان تجربه‌های متفاوتی از ایران داشته‌اند.
نمی‌توان به راحتی اسلام‌آباد را از صحنه افغانستان کنار گذاشت
*از پاکستان به عنوان تاثیرگذارترین کشور بر طالبان سخن می‌گویند که با شروع مذاکرات طالبان با ایران، قطر، ازبکستان ، آمریکا و ... آیا می‌توان از کاهش اثرگذاری اسلام‌آباد بر طالبان سخن گفت؟
باتوجه به روابط تاریخی میان پاکستان و طالبان و باتوجه به جغرافیای سیاسی منطقه و حمایت پاکستان و پکن از طالبان، به نظر نمی‌رسد به راحتی بتوان این گروه را از صحنه منطقه و افغانستان کنار گذاشت.
گفتوگو از سید سپهر ثامنی
