مرمت پل لاتیدان؛ فرصتی برای نگهداری و مرمت یا تهدیدی برای اصالت تاریخی؟

به گزارش خبرنگار ایلنا از بندرعباس، پل لاتیدان یکی از بناهای مهم تاریخی جنوب ایران محسوب می‌شود که قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. این بنا در 80 کیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد و در اردیبهشت سال 1377 به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.

این پل، بر روی رودخانه کول در جاده لار به بندرعباس قرار دارد و به همین جهت به پل کول نیز معروف است.

این بنای باشکوه بیش از 500 سال قدمت دارد، دارای 233 دهانه و بیش از 1000 متر درازا است که در صدر فهرست طولانی‌ترین پل‌های تاریخی ایران قرار دارد.

جهانگردان و مورخان چنین روایت می کنند که پل ساروجی «لاتیدان» با معماری و مصالح مختص جغرافیا و اقلیم جنوب ایران، با سرمایه یک بازرگانی هرمزگانی مقیم هندوستان در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب شهر ۴۰۰ ساله «بندرعباس» و بر روی رودخانه سیلابی «کل یا کر» ساخته شده و مهم ترین سازه بازمانده از دوران شکوفایی «جاده ادویه یا فلفل» در دوره زمانی قبل و بعد از سلسله صفویه به شمار می رود.

این پل تاریخی در زمان‌های دور محور ارتباطی بندرعباس به لارستان بوده از روستاهای لاتیدان، مُغ احمد، دشت سراهو، کاروانسرای جونگوی، آرابی، قلعه پارو و کهورستان عبور کرده و به لارستان می‌رسد. با وجود اینکه درازای پل لاتیدان (پل‌کول)، سه برابر سی و سه پل اصفهان است و تاکنون گام‌های اندکی برای بازسازی، استحکام‌بخشی و نگاه‌داری این پل برداشته شده‌است. به‌گونه‌ای که تنها در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۶، بازسازی اندکی بر روی آن به عمل آمده‌است.

اکنون بعد از گذشت چندسال خبری از سوی استاندار هرمزگان منتشر شد که دستور مرمت و بازسازی این بنای تاریخی صادر شده است.

مرمت پل لاتیدان که یکی از آثار با ارزش تاریخی بندرعباس محسوب می‌شود، موضوعی است که با نگرانی‌های فراوانی از سوی علاقه‌مندان به میراث فرهنگی همراه شده است. تجربه‌های پیشین در ایران نشان می‌دهد که حوزه مرمت آثار تاریخی همیشه با مشکلاتی مواجه بوده و در موارد بسیاری، این مداخلات باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این آثار شده است.

برای نمونه، در طی مرمت‌های متعدد ارگ علیشاه تبریز برخی از بخش‌های این ارگ تخریب شده یا تغییر یافته‌اند. در اصفهان، پل خواجو به دلیل برخی مرمت‌ها، کیفیت هنری و اصالت این پل تاریخی کاهش پیدا کرده است. خانه بروجردی‌های کاشان، در مرمت اخیر، برخی از تزیینات و گچ‌بری‌ها به‌شکلی غیراصولی تعمیر شده است. مجسد وکیل شیراز نیز با رنگ آمیزی‌های جدید باعث شده تا جزئیات و اصالت تزئینات از بین برود.

اینها همگی نمونه‌هایی از مرمت نامناسب است که حتی در برخی از موارد به تخریب کامل اثر نیز منتهی شده است. این موضوع نشان از روند مرمت بدون دانش کاهی و با بی‌توجهی به اصالت اثر است، که ممکن است نتیجه مرمت را معکوس کند.

این نگرانی‌ها در مورد پل لاتیدان نیز به‌ویژه زمانی تشدید می‌شود که روش‌های مرمت و مصالحی که به کار می‌روند، با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ نباشند. با توجه به قدمت و اهمیت تاریخی این پل، لازم است که مرمت آن با دقت و نظارت کارشناسان متخصص انجام شود تا از حفظ هویت و اصالت تاریخی آن اطمینان حاصل شود.

عدم نظارت کافی و استفاده از تکنیک‌های مدرن غیراصولی می‌تواند به اصالت و ساختار این پل 500 ساله آسیب جدی برساند. علاقه‌مندان به تاریخ و معماری نگرانند که مرمت نادرست، به‌جای حفظ و احیا، باعث تخریب آن شود، همان‌طور که در موارد مشابه شاهد بوده‌ایم.

افزایش آگاهی از مشکلاتی که در مرمت‌های قبلی به وجود آمده، می‌تواند تلنگری باشد برای مسئولان که این بار در مورد پل لاتیدان با دقت بیشتری عمل کنند و از تکنیک‌های مدرن در کنار دانش سنتی به شکل درست استفاده کنند تا از این میراث ملی به خوبی محافظت شود و برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود.