در گفت‌وگو با ایلنا اعلام شد:
مقاومت‌های میکروبی درمان بیماران را مختل کرده است؛ بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیک‌ها و خطر قطع عضو حتی در یک تصادف ساده
رئیس مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی و مدیریت مصرف آنتی بیوتیک‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در سال‌های اخیر ما از استانداردهای درمان، به‌ویژه در حوزه کنترل عفونت و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها، عدول کرده‌ایم.
«محمدرضا صالحی» رئیس مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی و مدیریت مصرف آنتی بیوتیک‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: در هفته‌های اخیر به خاطر گرامی‌داشت مبارزه با میکروارگانیسم‌های مقاوم، یا آنتی‌میکروبی رزیستنس (ای‌ام‌آر)، جلسات متعددی در سطح دنیا برگزار شده است. میکروارگانیسم‌ها یا میکروب‌هایی که از قبل به آنتی‌بیوتیک‌ها حساس بودند، متأسفانه این روزها دیگر به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ‌های خوبی نمی‌دهند. این مسئله باعث شده که بسیاری از بیماران و کشورهای مختلف درگیر عفونت با میکروب‌های مقاوم باشند. در کشور ما متأسفانه آمار نشان‌دهنده یک جهش قابل توجه در میزان مقاومت میکروب‌های مختلف و همچنین گسترش وسیع این میکروب‌ها در بیمارستان‌ها و شهرهای مختلف است.
وی افزود: حتی برخی از گزارش‌هایی که ما از شهرستان‌ها داریم نیز متأسفانه نشان می‌دهد که این میکروب‌ها مقاوم شده‌اند و کار بیماران را بسیار سخت کرده‌اند. طی آمارهای مختلفی که در کشور ما منتشر شده، از پیش از کرونا، حین کرونا و در حال حاضر، میزان مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور ما به شدت افزایش یافته است. بخشی از این موضوع به مصرف خودسرانه مردم مربوط می‌شود و دریافت بدون نسخه آنتی‌بیوتیک از داروخانه‌ها که یک معضل جدی است.
او ادامه داد: به‌نوعی در فرهنگ اجتماعی ما این‌گونه جا افتاده است که وقتی فردی سرما می‌خورد یا علائم تنفسی دارد، تصور می‌کند که برای مثال دچار عفونت میکروبی شده و به هر ترتیبی یا به داروخانه مراجعه می‌کند و دارو می‌گیرد یا به خانه می‌رود و می‌بیند که آیا آنتی‌بیوتیکی دارد و این کار را بسیار دشوار می‌کند.
صالحی در ادامه خاطرنشان کرد: نکته دوم، تجویزهای نابجای پزشکان، از جمله من و همکارانم، است که ممکن است در برخی موارد اتفاق بیفتد. این تجویزها نه‌تنها شامل انتخاب نادرست نوع آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود، بلکه ممکن است حتی بیمار نیازی به آنتی‌بیوتیک نداشته باشد. بسیاری از اوقات به بیماران عزیز می‌گوییم که نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارند و بیماری آن‌ها میکروبی نیست، بلکه ممکن است ویروسی باشد. با این حال، در ایران، درخواست و طلب آنتی‌بیوتیک بسیار زیاد است.
به گفته وی، به نظر می‌رسد در حوزه فرهنگ سلامت باید این موضوع مورد بررسی و آموزش قرار گیرد. شرایط در دهه‌های گذشته به‌گونه‌ای پیش رفته که متوسط میزان تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور ما نسبت به استانداردهای جهانی سه تا چهار برابر بیشتر است و میزان مقاومت میکروبی و مثبت شدن کشت‌ها با میکروارگانیسم‌های مقاوم نیز به شدت رو به افزایش است. این نکته‌ای بسیار نگران‌کننده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: وقتی به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنید، متوجه می‌شوید که بیماران، مانند جوانی که با موتور تصادف کرده و دچار عفونت ناشی از میکروارگانیسم‌های مقاوم شده، با مشکلات جدی روبرو هستند. در این موارد، درمان آنتی‌بیوتیکی مؤثر نیست و ممکن است عوارض جدی‌تری مانند قطع عضو پیش بیاید.
وی ادامه داد: متأسفانه، اگر به دو دهه قبل برگردیم، با یک جراحی ساده و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر، این مشکلات به‌راحتی قابل کنترل بود. اما در سال‌های اخیر، ما از استانداردهای درمان، به‌ویژه در حوزه کنترل عفونت و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها، عدول کرده‌ایم. این روند نادرست در حوزه پزشکی و سلامت، به افزایش مقاومت میکروبی و در نهایت به فاجعه‌های کنونی منجر شده است.
رییس مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: بهبود آموزش و فرهنگ استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و کنترل عفونت باید در اولویت قرار گیرد تا از بروز این قبیل مشکلات جلوگیری شود. برای مقابله با مقاومت میکروبی، نیاز به یک برنامه‌ریزی ملی داریم که خوشبختانه وزارت بهداشت در تلاش است تا نشنال اکشن پلن برای مقاومت میکروبی را هر چه زودتر منتشر کند.
به گفته صالحی، این موضوع تنها به انسان‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه میکروارگانیسم‌های مقاوم می‌توانند در دام، طیور، گیاهان و آبزیان نیز وجود داشته باشند. مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها در این حوزه‌ها، می‌تواند باعث آلودگی محصولات غذایی مانند گوشت، مرغ و ماهی شود و این آلودگی، سطح مقاومت میکروبی را در جامعه افزایش دهد.
وی تصریح کرد: بنابراین، ما به یک ارزیابی جدی و بررسی دقیق نیاز داریم و باید مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را در همه وجوه محدود کنیم. استفاده از این داروهای حیاتی باید با دقت و به‌جا انجام شود تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کنیم. این یک چالش جدی است که نیاز به همکاری تمامی ذینفعان دارد.
صالحی در خصوص استفاده از گیاهان دارویی بجای آنتی بیوتیک‌ها نیز گفت: بسیاری از محصولات گیاهی ممکن است اثرات آنتی‌بیوتیکی داشته باشند، اما میزان و اثربخشی آن‌ها هنوز به طور کامل تأیید نشده است. به همین دلیل، تمرکز بر استفاده منطقی و علمی از داروها بسیار مهم است.
به گفته وی، اگر مردم عزیزمان بر روی خودمراقبتی وعدم تجویز خودسرانه دارو تمرکز کنند و از داروخانه‌ها به صورت بدون نسخه دارو نگیرند، می‌توانیم به کاهش مشکلات مقاومت میکروبی کمک کنیم. همچنین، پزشکان باید با دقت و توجه بیشتری تجویز کنند و سواد خود را در این زمینه افزایش دهند.
صالحی با بیان اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته، تجویز دارو بدون نسخه با برخوردهای جدی و تذکرات قانونی همراه است، گفت: این نوع کنترل و نظارت می‌تواند به بهبود وضعیت و کاهش مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کند. برای دستیابی به یک سیستم سلامت مؤثر، همکاری و آگاهی جمعی از اهمیت بالایی برخوردار است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها محدود به تخصص پزشکان است و آن‌ها تنها مجاز به تجویز اقلام خاصی از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. این سیستم نه تنها به افزایش دقت در تجویز کمک می‌کند، بلکه به کاهش مصرف نابجا و جلوگیری از مقاومت میکروبی نیز کمک می‌کند.
رییس مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پایان گفت: در کشور ما، تمامی پزشکان قادر به تجویز تمام آنتی‌بیوتیک‌های موجود هستند، بدون اینکه محدودیتی برای نوع تخصص‌شان وجود داشته باشد. این موضوع می‌تواند منجر به تجویز نادرست و افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها شود که در نهایت به مقاومت میکروبی دامن می‌زند. پیاده‌سازی سیستم‌هایی مشابه با کشورهای پیشرفته، مانند محدودیت‌های تخصصی در تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها و نظارت دقیق بر عمل کرد پزشکان، می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت عمومی و کاهش مشکلات ناشی از مقاومت میکروبی کمک کند.
