کلاژن چیست و چرا در سلامت پوست اهمیت دارد؟

به گزارش ایلنا به نقل از وبدا، در دنیای امروز، نام «کلاژن» به صورت فرآورده های نوشیدنی‌ و پودرهایی که وعده پوستی جوان، موهایی پرپشت و ناخن‌هایی محکم را می‌دهند، به واژه‌ای جادویی در صنعت زیبایی تبدیل شده است. اما علم در خصوص این جنجال و هیاهوی بازاریابی چه می‌گوید؟

کلاژن چیست و چرا اینقدر مهم است؟ دکتر «احمد غلامی» دکترای تخصصی زیست فناوری دارویی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه کلاژن پروتئین اصلی سازنده بافت همبند در بدن ما است، گفت: می‌توان کلاژن را به اسکلت یا داربست ساختمان پوست، تاندون‌ها، استخوان‌ها و غضروف‌ها تشبیه کرد که استحکام، انعطاف و ساختار را فراهم می‌آورد؛ با افزایش سن، تولید این داربست مستحکم در بدن به تدریج کاهش می‌یابد. همچنین عواملی مانند تابش اشعه فرابنفش خورشید، مصرف سیگار و رژیم غذایی نامناسب این روند طبیعی را تسریع می کند که نتیجه این فرآیند، ظهور چین و چروک، کاهش قابلیت ارتجاعی پوست و شل شدن آن است.

او ادامه داد: این مکمل‌ها اغلب به شکل پودر، کپسول یا نوشیدنی، حاوی کلاژن هیدرولیز شده یا پپتیدهای کلاژن در بازار دیده می شود؛ در فرآیند هیدرولیز، مولکول بزرگ کلاژن که به خودی خود قابل جذب در بدن نیست، به تکه‌های کوچک‌تر و قابل هضم شکسته می‌شود و پس از مصرف، در دستگاه گوارش جذب جریان خون می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با طرح این پرسش که آیا پپتیدها به صورت مستقیم به پوست می رسد، گفت: پاسخ علم به این پرسش ظریف است؛ برخلاف باور رایج، این پپتیدها مستقیم به پوست منتقل نمی‌شود. اما شواهد علمی نشان می‌دهد که پپتیدها می‌توانند به عنوان یک پیام‌رسان قدرتمند عمل کنند و هنگام ورود به بدن، سلول‌های سازنده کلاژن در پوست (فیبروبلاست‌ها) را تحریک کرده و به آن‌ها دستور دهند تا تولید کلاژن، الاستین و اسید هیالورونیک (ماده اصلی آبرسانی) را افزایش دهند. در واقع در قالب یک مثال ساده می توان گفت این مکمل‌ها به جای تأمین مصالح ساختمانی پوست، دستور ساخت بیشتری را به کارگاه‌های سازنده مصالح بدن صادر می‌کند.

او با تحلیل یافته های علمی در این زمینه افزود: مرور نظام‌مند مطالعات مختلف که در مجلات معتبر علمی منتشر شده‌، حاکی از آن است که مصرف روزانه و مداوم (دست کم ۸ تا ۱۲ هفته) پپتیدهای کلاژن می‌تواند برای پوست مفید باشد. این فواید بالقوه اغلب شامل بهبود قابل توجه آبرسانی پوست، افزایش قابلیت ارتجاعی و کاهش قابلیت رویت چین و چروک‌های ریز است.

غلامی اضافه کرد: به نظر می‌رسد پپتیدها با منبع دریایی (ماهی) به دلیل اندازه کوچک‌تر، عملکرد بهتری در آبرسانی داشته باشد؛ با این حال، باید به این نکته مهم توجه داشت که بسیاری از محصولات تجاری علاوه بر کلاژن، حاوی کوکتلی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها است. این موضوع، تشخیص این نکته را که اثرات مشاهده ‌شده تنها در نتیجه عملکرد کلاژن است یا حاصل ترکیب همه این مواد، برای محققان دشوار می‌سازد.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر اینکه ادعاهای مربوط به تقویت فوری مو و ناخن، با شواهد علمی بسیار ضعیف‌تری همراه است، ادامه داد: مطالعات در مورد ناخن‌های شکننده محدود بوده و هیچ مطالعه معتبر و گسترده‌ای در مورد تاثیر مستقیم کلاژن بر رشد، حجم و درخشندگی مو در انسان انجام نشده و برخی ادعاهای مطرح شده، به ویژه در فضای مجازی، پشتوانه علمی قوی نداشته و هدفشان فروش بیشتر است، بنابراین نباید در دام این تبلیغات فریبنده و دروغین افتاد.

به گفته غلامی، پیش از گام نهادن در مسیر مصرف این مکمل‌ها، رعایت این نکات برای حفظ سلامت حیاتی است و در این زمینه افزود: هیچ مکملی هرگز نمی‌تواند جایگزین یک سبک زندگی سالم شود. محافظت دقیق از پوست در برابر آفتاب با استفاده از کرم‌های ضدآفتاب، ترک سیگار، پرهیز از مصرف الکل و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از پروتئین‌های باکیفیت مانند گوشت، ماهی، حبوبات، ویتامین C که برای تولید کلاژن ضروری است، اساسی‌ترین و مؤثرترین راه برای حفظ سلامت و جوانی پوست محسوب می شود.

او مشورت با پزشک یا داروساز پیش از مصرف اینگونه محصولات را یک ضرورت مطلق دانست و گفت: این موضوع به ویژه برای افرادی که سابقه ابتلا به نقرس دارند، از مشکلات کلیوی رنج می‌برند یا به هر دلیلی مجبور به رژیم غذایی کم‌پروتئین هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چرا که مصرف خودسرانه کلاژن می‌تواند برای این گروه عوارض جدی به همراه داشته باشد. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر اینکه انتخاب یک محصول مناسب نیز بسیار حائز اهمیت است، اظهار کرد: هنگام خرید، به دنبال محصولاتی با عنوان کلاژن هیدرولیز شده باشید و از خرید محصولات حاوی مواد افزودنی، شکر و طعم‌دهنده‌های مصنوعی خودداری کنید، همواره از وجود مجوز رسمی از سازمان غذا و داروی کشور بر روی محصول اطمینان حاصل کنید.

به گفته  غلامی، موثر بودن مصرف مکمل‌های کلاژن خوراکی، به ویژه برای بهبود ظاهر پوست، بر پایه شواهد علمی امیدوارکننده‌ای قرار دارد؛ با این حال، این مکمل‌ها معجزه گر نیست و تنها می‏تواند نقش یک مکمل را در کنار سبک زندگی سالم ایفا کند.

او با یادآوری این نکته که مکمل نمی‌تواند اثرات مخرب سبک زندگی ناسالم یا پیری طبیعی را به طور کامل خنثی کند، گفت: با دانش کافی، انتظارات واقع‌بینانه و تحت نظر افراد متخصص، می‌توان تصمیمی آگاهانه برای مصرف گرفت و به خاطر داشته باشیم که هوشمندانه‌ترین سرمایه‌گذاری برای پوست و سلامت کلی، انتخاب یک زندگی سالم است.