در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
«دانش سطحی» علت نتایج ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون پرلز/ خواندن ۶۰۰ کتاب در دوران ابتدایی، آموزش را متحول می‌کند
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش از ارائه بسته زبان‌آموزی به بیش از ۸ هزار کلاس اولی عشایری و روستایی در راستای ارتقای سواد خواندن خبر داد.
«معصومه نجفی پازوکی» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در خصوص برنامه‌های معاونت آموزش ابتدایی به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی و رصد کمبودها و نیازها در این حوزه به خبرنگار ایلنا توضیح داد: در مورد بحث کتاب و کتابخوانی باید خیلی دقیق‌تر توجه کرد. امروز اکثر مدارس ما کتابخانه دارند، اما اینکه چقدر کتاب‌های موجود متناسب با نیازهای دانش آموزان است و تناسب پایه‌های اول تا شش ابتدایی در کتاب‌های کتابخانه‌ها لحاظ شده است، باید مورد بررسی قرار بگیرد که به آن توجه نشده و کتابخانه‌ها متولی رسمی هم ندارد و کتابداری نیست که با بچه‌ها در خصوص کتاب‌ها و کتابخوانی صحبت کند و ساعت مشخصی برای حضور دانش آموزان در کتابخانه‌ها تعیین نشده است.
در هر کلاسی فضایی را به «کتابخانه کلاسی» اختصاص دهیم
نجفی پازوکی ادامه داد: در همین راستا ما فکر کردیم طرح جدیدی را در زمینه کتاب و کتابخوانی بچه‌ها آغاز کنیم که عنوانش «یار مهربان» بود. هدف این طرح در واقع تجهیز کتابخانه‌های کلاسی است و قرار است در هرکلاسی فضایی را به کتابخانه‌ای کلاسی اختصاص دهیم و کتاب‌های متناسب با پایه تحصیلی را در کلاس مربوطه قرار دهیم.
او در ادامه تصریح کرد: برای کتاب‌های پایه اول ابتدایی توجه می‌شود که واژگان مربوط به این پایه تحصیلی در کتاب‌ها وجود داشته باشد و متناسب با فهم و درک این گروه سنی تهیه شود. همچنین این شرایط را در سایر کتابخانه‌های کلاسی تا پایه ششم در نظر داریم.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم دقت در انتخاب کتاب‌ها برای پایه‌های ابتدایی، توضیح داد: ما در انتخاب کتاب‌های کتابخانه‌های کلاسی به نقشه مفهومی کتاب‌ها فکر کرده‌ایم و آنچه چراغ راه ما بوده است ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین آموزش بوده است. توجه داریم که در تمام ساحت‌ها، کتاب‌هایی متناسب در کتابخانه‌های کلاسی داشته باشیم که شامل ساحت اجتماعی-سیاسی، زیستی-بدنی، زیبایی شناسی، اعتقادی-عبادی، علمی-فناورانه است. همچنین توجه داشتیم که مفاهیم با اهمیت برای ما مورد غفلت واقع نشود.
نجفی پازوکی در مورد این مفاهیم گفت: فرض کنید مسئله هویت که از مفاهیم مهم و مورد تاکید حضرت آقا هم هست، یکی از این مفاهم مورد توجه است. ما دقت کردیم که چند درصد از مفهوم هویت در کتاب‌هایی که برای پایه‌های اول ابتدایی تا ششم داریم، وجود دارد و پوشش داده شده است.
نامه به ناشران برای تولید کتاب سفارشی
او با تاکید براینکه قبلا با چنین نقشه مفهومی در حوزه کتاب‌ها و کتابخانه‌های کلاسی کار نشده است، اظهار کرد: وقتی کتاب‌هایی که از سوی ناشران می‌آید را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که یک ساحت ما کتاب‌های پرتکراری دارد و یک ساحت دیگر کتاب تولیدی ندارد. به عنوان نمونه در ساحت اقتصادی کتاب‌های خیلی زیادی تولید نشده است با اینکه تاکید سند تحول بنیادین بر این است که هدایت تحصیلی از دوره دوم ابتدایی شروع شود. پس کتاب داستان‌های ما به سمت چنین موضوعاتی نرفته است و کاری که ما انجام داده‌ایم در واقع پیامی برای ناشرانی است که در حوزه کودک کار می‌کنند. بنا بر این است که نامه‌ای به ناشران بزنیم و به آنها بگوییم در کدام ساحت‌ها برای کودکان دبستانی کار نکرده‌ایم و در واقع به آنها سفارش دهیم. ما نیازمان را اعلام می‌کنیم و ناشران در حوزه مورد نیاز ما کتاب تولید می‌کنند.
رونمایی از کتابخانه کلاسی در ۳۲ استان و مدرسه
نجفی پازوکی اضافه کرد: برای هفته کتاب و کتابخوانی نیز برنامه‌ای که داریم این است که در ۳۲ استان، ۳۲ مدرسه را انتخاب می‌کنیم و برای ۶ پایه ابتدایی، در مدرسه‌های منتخب، کتابخانه کلاسی را رونمایی کنیم. در واقع این اقدام ویترینی برای استان‌ها می‌شود و استاندار یا خیرین استان‌ها پای کار می‌آید و پویشی مردمی شکل می‌گیرد و برای تجهیز کتابخانه کلاسی در همه پایه‌ها برنامه ریزی می‌شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش یادآوری کرد: ما به معلم می‌گوییم مثلا در سه روز زوج هفته سه تا ۱۵ دقیقه از ساعت درس فارسی را به کتابخوانی و کتابخانه کلاسی اختصاص بدهید. مهم‌ترین مهارتی که در درس فارسی دنبال می‌شود، سواد خواندن دانش آموزان است و گنجینه کتاب در کتابخانه‌های کلاس به ارتقای سواد خواندن بچه‌ها کمک می‌کند.
معاون ابتدایی خاطرنشان کرد: اولویت ما تجهیز کتابخانه‌های کلاسی مدارس روستایی و عشایری است. هربار به این مناطق رفته‌ام دانش آموزانی شاداب و با نشاط می‌بینم و آماده دریافت هستند و اگر کتابی به کتابخانه‌های این مناطق ببریم قطعا مورد استقبال جدی آنها قرار می‌گیرد.
اطلاعات سطحی دانش‌آموزان عامل ضعف در آزمون پرلز
او در پاسخ به این پرسش که آیا کتابخانه‌های کلاسی می‌تواند موجب ارتقای نتایج آزمون پرلز دانش آموزان ایرانی شود که در آخرین دوره برگزاری این آزمون نمره ضعیفی داشتند، گفت: با توجه به اینکه رساله دکتری من به بحث سواد خواندن مربوط بود و پژوهش‌های متعددی هم در همین زمینه داشته ام، معتقدم که عوامل مختلفی در وضعیت سطح سواد دانش آموزان موثر است و یکی از این عوامل که مهم هم هست، این است که معلم از پایه اول ابتدایی وقتی می‌خواهد درس فارسی را آموزش بدهد، حتما فرایندهای شناختی ذهن کودک را فعال کند. متاسفانه اتفاقی که الان می‌افتد دانش آموز با بمباران اطلاعات پراکنده مواجه است و انسجام ذهنی برایش ایجاد نمی‌شود و مسیر شناختی ذهن او را هر روز درگیر مفهوم‌سازی نمی‌کنیم و وقتی این اتفاق نمی‌افتد، دانش آموز به همراه شدن با یک سری اطلاعات سطحی عادت می‌کند و هیچ وقت به لایه تجزیه و تحلیل نمی‌رسد. لذا وقتی در پایه چهارم ابتدایی آزمون سواد خواندن می‌دهد، می‌بینیم که نتیجه حاصل، نتیجه خوبی نیست.
ارائه بسته زبان آموزی به کلاس اولی‌های عشایر و روستایی
نجفی پازوکی در ادامه بیان کرد: در طرح بسته زبان آموزی که برای ۸ هزار و ۳۰۰ کلاس اول ابتدایی روستایی اجرا می‌کنیم، بسته‌هایی به صورت هفتگی برای معلم کلاس می‌فرستیم و می‌گوییم معلم بر اساس طراحی آموزشی که ما می‌گوییم پیش برود و در واقع دنبال این هدف هستیم که دانش آموز از اول ابتدایی، به کمک معلم در مسیری قرار بگیرد که خودش مفهوم‌سازی و کشف کند و به جلو برود و در این شرایط قطعا فرایندهای ذهنی او شکل می‌گیرد.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: بدین ترتیب در پایه‌های بعدی تحصیلی دانش آموز با خوراک کتابخوانی تقویت می‌شود. وقتی دانش آموزان کتاب می‌خوانند و در فضای کتاب بحث و تحلیل می‌کنند، قطعا دست ورزی‌های جدی برای اندیشیدن آنها شکل می‌گیرد و می‌تواند راه را برای ارتقای سواد خواندن دانش آموزان هموار کند.
نجفی پازوکی در مورد کتابخانه‌های مدارس عشایری و روستایی و اجرای طرح کتابخانه کلاسی و سایر طرح‌هایی که در راستای ارتقای سواد خواندن وجود دارد، در این مناطق بیان کرد: در واقع آن طرح بسته زبان آموزی در ۸ هزار و ۳۰۰ کلاس درسی اول ابتدایی قرار است در مدارس روستایی عشایری اجرا شود و اصلا مربوط به مدارس شهری نیست. ما هم کلاس عشایری و هم روستایی را در نظر داریم و در مورد کتابخانه کلاسی نیز به سمت کتابخانه‌هایی برای کلاس‌های عشایری و روستایی می‌رویم.
نجفی پازوکی عنوان کرد: ما در اجرای طرح یار مهربان با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز هماهنگ هستیم و می‌دانیم که کتابخانه‌های کلاسی باید جذاب باشد. همین که عنوان کتاب را به کتابخانه‌ای بدهیم و بعد فکر کنیم خود به خود برای دانش آموز جذابیت دارد، کفایت نمی‌کند. ما با کانون صحبت کردیم تا سفیران کانون به مدارس مراجعه کنند و در قالب قصه خوانی برای بچه‌ها کتاب‌ها را بخوانند. گاهی حتی لازم است نویسنده کودک به مدرسه رجوع کند و چند مورد از کتاب‌های خودش را معرفی کند.
جای خالی کتاب‌های صوتی در مدارس
معاون وزیر توضیح داد: ما در همه استان‌ها شعبه‌هایی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان داریم و طرح کانون-مدرسه به این صورت برگزار می‌شود که مدارس، دانش آموزانشان را به شکل اردو به کانون می‌برند و آنجا دانش آموزان هم کتابخوانی و قصه خوانی را تجربه می‌کنند و هم می‌توانند با نمایشگاه‌های کتاب برخورد داشته باشند.
او تصریح کرد: امروز نباید در کتابخانه‌های کلاسی ما فقط کتاب‌های کاغذی باشد بلکه فایل‌های قصه گویی هم لازم است. همچنین در جشنواره‌های قصه گویی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌کند، کلی فایل صوتی قصه گویی تولید می‌شود. این موارد باید وجود داشته باشد و در کتابخانه‌های کلاسی برای دانش آموزان جاذبه ایجاد کند. ما امیدواریم معلمان در این کتابخانه نقش آفرینی کنند. ما به اتفاقاتی کلیشه‌ای محدود شده‌ایم در حالی که این اتفاقات مانع تجزیه و تحلیل ذهن دانش آموز می‌شود و وقت او را پر می‌کند و حتی اذیتش می‌کند. ما باید از این موارد فاصله بگیریم و به سمت اتفاقاتی از این دست که گفتم برویم. با حرکت‌های این چنینی می‌توانیم گفتمان‌سازی کنیم و این گفتمان‌سازی قطعا به تدریج مسیر خود را باز می‌کند.
تنوع کتاب‌های غیردرسی موجب جذب دانش آموز می‌شود
او در پاسخ به این سوال که چقدر تغییر در کتاب‌های درسی می‌تواند موجب علاقه مندی دانش آموزان به خواندن کتاب شود، عنوان کرد: من مولف کتاب درسی بودم و مسئولیت کتاب فارسی سوم و چهارم دبستان با من بود و به این جهت معتقدم کتاب درسی محدود است و چون محتوایی برای کل کشور ارائه می‌دهد پس ظرف محدودی داریم و قدرت مانور زیادی وجود ندارد و باید یک سری عوامل مهم دیگر را در نظر داشت، اما کتاب‌های غیردرسی تنوع دارند و موجب جذب دانش آموز می‌شوند ضمن اینکه محدودیت کتابی متمرکز برای کل کشور را هم ندارند.
معاون آموزش ابتدایی بیان کرد: پس تنوع و تعدد کتاب‌های کتابخانه کلاسی باعث علاقه مندی و جذب دانش آموز به کتاب و مطالعه می‌شود. گاهی یک دانش آموز با گوش دادن فایل صوتی داستان به آن جذب می‌شود و یک وقت دیگر با اجرای نمایشی از روی داستان احساس نزدیکی پیدا می‌کند. قطعا ما برای چگونگی ارتباط بچه‌ها با کتابخانه باید برنامه داشته باشیم و معلم براساس آن پیش برود. من در کلاس درس این تجربه را داشتم که برای شروع کتابخانه در کلاس، ابتدا کاغذ رنگی آوردیم و درخت کتابخوانی درست کردیم و برگ‌های درخت را داخل سبدی زیر درخت کتابخوانی گذاشتیم و به بچه‌ها گفتیم این درخت ما سرسبز نیست و خشک است. هر کسی کتابی می‌خواند یکی از برگ‌ها را بردارد و اسم خودش و کتابی که خوانده را بنویسد و روی درخت بچسباند. از فردا دیدیم علاقه مندی بچه‌ها شروع شد و کتاب‌ها را می‌بردند و می‌خواندند و دیگران را نیز ترغیب می‌کردند. ما باید جریان‌های این چنینی را آغاز کنیم.
جذب دانش آموزان برای کتابخوانی بر عهده معلم است
نجفی پازوکی در آخر با تاکید بر اینکه همه امید آموزش و پرورش برای تحقق اهداف مرتبط با کتابخوانی به معلمان است، گفت: نقش آفرینی و جذب دانش آموزان برای کتابخوانی واقعا بر عهده معلم است. اگر دانش آموزان از اول ابتدایی تا پایه ششم حداقل ۶۰۰ عنوان کتاب خوانده باشند، اتفاق بزرگی در آموزش و سطح سواد خواندن آنها می‌افتد و نه تنها سواد خواندن که در همه ابعاد رشد می‌کنند. به این شرط چنین هدفی محقق می‌شود که معلم نگوید فلان کار مانده و بحث کتابخوانی و کتابخانه کلاسی را ساده انگاری کند.
